Hiếu Văn hoàng hậu (chữ Hán: 孝文皇后; 1578 - 1630), hay Huy Cung Từ Thận Thuận phi (徽恭慈慎順妃), nguyên là Chính thất của chúa Nguyễn Phúc Nguyên, thân mẫu của chúa Nguyễn Phúc Lan.
Theo các câu chuyện dân gian, bà được dân chúng tôn làm Bà tổ bếp hay bà tổ của nghề nấu ăn đất phương Nam.
Thân thế
Bà vốn là họ Mạc (莫氏), sau được đổi thành họ Nguyễn (阮氏), quê gốc của bà ở làng Cổ Trai, huyện Nghi Dương, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương trước đây (nay thuộc xã Ngũ Đoan, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng), là đất phát tích của vương triều nhà Mạc. Bà là con gái của Khiêm vương Mạc Kính Điển, vốn có tên là Thị Giai (氏佳).
Năm 1592, Nhà Mạc thất thủ, bà cùng người em gái của mình là Quận chúa Mạc Thị Lâu rời bỏ quê hương vào đất phương Nam lúc mới 15 tuổi (1593) để tìm người chú ruột là Mạc Cảnh Huống lúc đó đang phò tá chúa Nguyễn Hoàng trong buổi đầu dựng cơ nghiệp trên đất Thuận Hóa. Thời gian đầu trên vùng đất mới, chị em bà náu thân ở chùa Lam Sơn, đăng ký vào danh bộ tỉnh Quảng Trị.
Sau này, bà được thím dâu Nguyễn Ngọc Dương, phu nhân của Thống binh Mạc Cảnh Huống và đồng thời là em gái của Đức Ý Phi Nguyễn thị, đưa vào phủ chúa để ra mắt vương tộc họ Nguyễn. Bà sau trở thành Chánh thất của chúa Nguyễn Phúc Nguyên, được chúa hết lòng yêu quý nên về sau bà được ban họ chúa.
Liên kết quan hệ Mạc - Nguyễn
Mạc thị cùng với người chú của bà là Thống binh Mạc Cảnh Huống được coi là những người có công lớn nhất trong việc tạo dựng ảnh hưởng của dòng họ Mạc trên đất của các Chúa Nguyễn nhiều đời sau. Bởi vậy, con cháu trong hoàng tộc nhà Mạc chạy nạn vào phương Nam phần nào vẫn có sự đảm bảo được an toàn sinh sống trên vùng đất mới sau khi Nhà Mạc bị nhà Lê-Trịnh đánh bại mà về danh nghĩa, trước khi Trịnh - Nguyễn phân tranh, hai họ Trịnh và Nguyễn đều dương cao khẩu hiệu phù Lê diệt Mạc.
Sử triều Nguyễn cũng dành những lời ca ngợi bà: "Hậu tính thông mẫn dịu dàng, lời nói cử chỉ đều có khuôn phép, Chúa rất yêu thương".
Đại Nam liệt truyện tiền biên có những dòng ghi chép về bà:..."Bà họ Nguyễn (cẩn án, xét trước là họ Mạc sau đổi họ Nguyễn). Tiên tổ là người huyện Nghi Dương tỉnh Hải Dương. Bà là trưởng nữ Khiêm Vương Mạc Kính Điển. Khi Kính Điển bị bại vong, bà theo chú là Cảnh Huống đem gia quyến vào Nam, ẩn ở chùa Lam Sơn, nhân đó nhập tịch ở Quảng Trị. Nguyễn Ngọc Dương vợ Cảnh Huống, là dì ruột Hy Tông hoàng đế (Nguyễn Phúc Nguyên), nhân tiến bà vào hầu chúa ở nơi tiềm để. Tính bà minh mẫn thuần thục, nói và làm đều đúng mực thước, bà được chúa yêu và quý trọng. Sinh được 5 trai gồm con trưởng là Kỳ, làm Hữu phủ chương phủ sự, trấn thủ Quảng Nam - tặng Thiếu bảo Khánh quận công, con thứ hai tức là Thần Tông hoàng đế, con thứ ba là Trung, con thứ tư là An, con thứ năm là Nghĩa chết sớm. Ba con gái gồm trưởng là Ngọc Liên, thứ là Ngọc Vạn, út là Ngọc Khoa."
Em gái bà là Mạc Thị Lâu và em họ bà là Mạc Cảnh Vinh, con trai trưởng của Thống binh Mạc Cảnh Huống, cũng được mang họ nhà Chúa và trở thành Nguyễn Thị Ngọc Lâu và Nguyễn Phúc Vinh. Em gái của bà về sau lập gia thất với Quốc sư Võ Qưới Công là người làm việc tại phủ Chúa, thầy dạy các Thế tử của chúa Nguyễn.
Xuất thân từ chốn hoàng cung triều Mạc, bà còn là người am hiểu về nghệ thuật ẩm thực cung đình nên nhiều kiến thức đó được bà đem dạy lại cho người dân vùng Thuận Hóa. Vì vậy sau khi bà mất, dân chúng nhiều nơi ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ tôn bà là Bà tổ bếp hay Bà tổ của nghề nấu ăn đất phương Nam để ghi nhớ công ơn của bà trong việc khai mở bếp núc, nấu ăn của người Việt trên vùng đất mới khai phá.
Tưởng nhớ
Năm Canh Ngọ (1630), mùa đông, tháng 11, Hoàng hậu Mạc thị qua đời tại Quảng Nam khi đang sống cùng người con trai trưởng Nguyễn Phúc Kỳ, lúc đó là quan trấn thủ dinh Quảng Nam, hưởng thọ 52 tuổi, an táng tại núi Chiêm Sơn, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, mang tên là Vĩnh Diễn lăng (永延陵).
Năm 1744, thời kỳ Vũ vương Nguyễn Phúc Khoát đăng cơ và xưng Vương (王), truy tôn các chúa Nguyễn thụy hiệu Vương tước, Mạc phu nhân được truy tặng làm Huy Cung Từ Thận Thuận phi (徽恭慈慎順妃).
Năm 1806, Gia Long lên ngôi, truy tặng bà thụy hiệu là Huy Cung Từ Thận Ôn Thục Thuận Trang Hiếu Văn hoàng hậu (徽恭慈慎溫淑順莊孝文皇后), phối thờ cùng Hy Tông hoàng đế Nguyễn Phúc Nguyên ở Thái Miếu vào gian thứ nhất bên trái.
Sách văn dâng tôn thụy như sau:
::Tốt thay đức khôn nguyên, trên sánh với thê Kiều. Phô nêu đức tốt, là để đáp Phước dày mà tỏ đạo hiếu vậy.
::Kính nghĩ, Huy Cung Từ Thận Mạc Thuận phi điện hạ: Trinh tĩnh đoan trang, bao hàm rộng sáng: phong hóa khắp gần xa, đức tốt không bờ bến. Đúc thành giống tết, phồn thịnh Phước to. Nay trên nhờ đức thiêng liêng, nối mãi ngôi tôn quý. Vậy xét điển lễ kính dâng tên hay. Cẩn tiến sách vàng dâng tôn hiệu là "Huy Cung Từ Thận Ôn Thục Thuận Trang Hiếu Văn Hoàng Hậu", thờ chung vào gian tả nhất nhà Thái Miếu.
Con cái
Bà sinh được 8 người con, gồm năm con trai và ba con gái. Trong số này, nổi tiếng nhất là Nguyễn Phúc Lan và Công nữ Ngọc Vạn, người đã tạo mối quan hệ Việt - Khmer, tạo tiền đề cho người Việt ở Đàng Trong dần chuyển đến vùng đất Nam Bộ, Sài Gòn.
Công tử
Khánh Quận công Nguyễn Phúc Kỳ (阮福淇; ? - 1631).
Nguyễn Phúc Lan (阮福瀾), tức Thần Tông Hiếu Chiêu Hoàng đế (神宗孝昭皇帝).
Nguyễn Phúc Trung (阮福忠), mưu phản nghịch nên bị giết và tước tông tịch.
Nguyễn Phúc An (阮福安), không có truyện.
Nguyễn Phúc Nghĩa (阮福義), chết non
Công nữ
Nguyễn Phúc Ngọc Liên (阮福玉蓮), được gả cho trấn thủ Trấn Biên Mạc Cảnh Vinh (Nguyễn Phước Vinh - con trai Mạc Cảnh Huống).
Nguyễn Phúc Ngọc Vạn (阮福玉萬), được gả cho Quốc vương Chân Lạp là Chey Chetta II.
Nguyễn Phúc Ngọc Khoa (阮福玉誇), được gả cho Quốc vương Chiêm Thành là Po Rome.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Hiếu Văn hoàng hậu** (chữ Hán: 孝文皇后; 1578 - 1630), hay **Huy Cung Từ Thận Thuận phi** (徽恭慈慎順妃), nguyên là Chính thất của chúa Nguyễn Phúc Nguyên, thân mẫu của chúa Nguyễn Phúc Lan. Theo
**Mạc Thị Bưởi** (1927 - 1951) là một nữ anh hùng liệt sĩ của lực lượng Việt Minh trong thời kì kháng chiến chống Pháp. Bà là một trong những người được chính phủ Việt
**Mạc Cảnh Huống** (莫景貺, 1542-1677) là người xuất thân trong hoàng tộc nhà Mạc, em của Khiêm vương Mạc Kính Điển và đồng thời là chú của Quận chúa Mạc Thị Giai (người sau này
**Mạc** là một họ của người, có ở các quốc gia Á Đông như Trung Quốc, Việt Nam,... Riêng ở Việt Nam, có cả một triều đại phong kiến do những ông vua mang họ
**Giải vô địch bóng rổ thế giới 2023** (tiếng Anh: _2023 FIBA Basketball World Cup_, tiếng Nhật: FIBAバスケットボールワールドカップ2023, tiếng Indonesia: _Piala Dunia Bola Basket FIBA 2023_) là giải đấu thứ 19 của Giải vô địch
**Mạc Thái Tổ** (chữ Hán: 莫太祖 22 tháng 12, 1483 – 11 tháng 9, 1541), tên thật là **Mạc Đăng Dung** (莫登庸), là một nhà chính trị, vị hoàng đế sáng lập ra vương triều
**Nhà Mạc** (chữ Hán: 莫朝 / Mạc triều) là triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam, bắt đầu khi Mạc Đăng Dung, sau khi dẹp được các bè phái trong cung đình, đã
**Mạc Thiên Tứ** (chữ Hán: 鄚天賜, , sinh ngày 12 tháng 12, 1699 hoặc 16 tháng 12, 1705 hoặc 1 tháng 1, 1718, mất ngày 18 tháng 6, 1780), tự là **Sĩ Lân** (士麟, ),
**Giải vô địch bóng đá thế giới 2022** (hay **Cúp bóng đá thế giới 2022**, , ) là lần thứ 22 của Giải vô địch bóng đá thế giới, diễn ra tại Qatar từ ngày
**Loạn thị** là một tật về khúc xạ ở mắt. Ở mắt bình thường, các tia hình ảnh sau khi đi qua giác mạc thì được hội tụ ở một điểm trên võng mạc. Nhưng
**Giải vô địch bóng đá nữ thế giới 2023** hay còn gọi là **Cúp bóng đá nữ thế giới 2023** (tiếng Anh: _2023 FIFA Women's World Cup;_ tiếng Māori: _FIFA Wahine o te Ipu o
**Giải bóng chuyền cúp Hoa Lư** là giải thi đấu bóng chuyền thường niên trong hệ thống các giải đấu bóng chuyền Việt Nam và được xem là giải đấu mở màn cho một mùa
**Giải bóng đá Vô địch Quốc gia 2021**, tên chính thức là **Giải bóng đá Vô địch Quốc gia LS 2021** () vì lý do tài trợ, là mùa giải chuyên nghiệp thứ 21 và
thumb|Chiếc [[cúp FIFA World Cup.]] **Giải vô địch bóng đá thế giới**, hay còn gọi là **Cúp bóng đá thế giới**, tên chính thức là **FIFA World Cup**, thường được gọi đơn giản là **World
**Mạc Mậu Hợp** (chữ Hán: 莫茂洽, 1560 – tháng 1 năm 1593) là vị hoàng đế Đại Việt thứ năm của nhà Mạc thời Nam – Bắc triều trong lịch sử Việt Nam. Ông lên
**Giải bóng đá Hạng Nhất Quốc gia 2021**, tên chính thức là **Giải bóng đá Hạng Nhất Quốc gia LS 2021** () là mùa giải lần thứ 27 của V.League 2. Đây là năm thứ
**Cuộc thi piano quốc tế Frédéric Chopin** (), gọi tắt là C**uộc thi Chopin**, là một trong những cuộc thi dương cầm cổ điển lâu đời nhất và uy tín nhất trên thế giới. Do
**Giải vô địch bóng đá thế giới 2030** (tên chính thức là **_2030 FIFA World Cup_**) sẽ là giải vô địch bóng đá thế giới lần thứ 24 được tổ chức với 48 đội tham
**Giải vô địch bóng đá U-20 thế giới 2011** là giải đấu lần thứ 18 của Giải vô địch bóng đá U-20 thế giới, được tổ chức từ ngày 29 tháng 7 đến ngày 20
**Mạc Kính Cung** (chữ Hán: 莫敬恭 ? - 1625) là vua nhà Mạc thời hậu kỳ, khi Bắc triều chấm dứt với cái chết của cha con Mạc Mậu Hợp và Mạc Toàn. ## Khôi
**Mạc Cửu** (鄚玖), hay **Mạc Kính Cửu** (鄚敬玖): 1655 – 1735); là một thương gia người Hoa có công khai phá, hình thành vùng đất Hà Tiên (Kiên Giang) vào khoảng đầu thế kỷ XVII
**Trận chung kết Giải vô địch bóng đá thế giới 2018** là trận đấu bóng đá để xác định đội thắng của giải vô địch bóng đá thế giới 2018. Đây là trận chung kết
**Mạc Công Du** (鄚公榆, ?–1833), là một viên quan triều Nguyễn, từng làm Hiệp trấn rồi Trấn thủ Hà Tiên. ## Tiểu sử Mạc Công Du là con người thiếp thứ ba của Mạc Tử
**Trận chung kết giải vô địch bóng đá châu Âu 2024** là trận đấu cuối cùng của Giải vô địch bóng đá châu Âu 2024, kì thứ 17 của giải đấu do UEFA tổ chức
**Giải vô địch bóng đá châu Âu** (**UEFA European Football Championship**), thường được biết đến với tên gọi **UEFA Euro** hay **Euro**, là giải bóng đá quốc tế dành cho các đội tuyển quốc gia
**Giải vô địch bóng đá thế giới 2022** là một giải đấu bóng đá quốc tế được tổ chức tại Qatar từ ngày 20 tháng 11 đến ngày 18 tháng 11 năm 2022. 32 đội
Giải vô địch bóng đá thế giới 2018 là giải đấu bóng đá quốc tế FIFA World Cup lần thứ 21 sẽ được tổ chức tại nước Nga từ ngày 14 tháng 6 đến ngày
**Nông nghiệp Đại Việt thời Mạc** phản ánh tình hình ruộng đất và sản xuất nông nghiệp nước Đại Việt dưới quyền cai quản của nhà Mạc trong khoảng thời gian từ 1527 đến 1592.
**Giải vô địch bóng đá nữ CONCACAF 2022** sẽ là phiên bản thứ 11 của Giải vô địch CONCACAF W, giải vô địch bóng đá nữ quốc tế 4 năm 1 lần do các đội
**Mạc Toàn** (chữ Hán: 莫全 1580 – 1593) là vị vua thứ sáu và là vua cuối cùng của nhà Mạc thời kỳ Nam - Bắc triều trong lịch sử Việt Nam. ## Thân thế
**Giải vô địch bóng đá châu Âu 2024** là một giải đấu bóng đá quốc tế được tổ chức tại Đức từ ngày 14 tháng 6 đến ngày 14 tháng 7 năm 2024. 24 đội
**Bảng A của giải vô địch bóng đá thế giới 2022** diễn ra từ ngày 20 đến ngày 29 tháng 11 năm 2022. Bảng này bao gồm Qatar, Ecuador, Senegal và Hà Lan. Hai đội
Giải **Wimbledon** (tiếng Anh: _The Championships Wimbledon_) là giải đấu quần vợt lâu đời và có uy tín nhất trên thế giới. Giải được tổ chức tại All England Club ở Wimbledon, Luân Đôn kể
Việc trao Giải vô địch bóng đá thế giới 2022 cho Qatar đã tạo ra một số lo ngại và tranh cãi liên quan đến cả sự phù hợp của Qatar với tư cách là
Tại Giải vô địch bóng rổ thế giới 2023, mỗi đội công bố danh sách gồm 12 cầu thủ; mỗi đội có thể chọn một cầu thủ nhập tịch theo quy tắc của FIBA từ
Giải đấu **European Super League** bao gồm các câu lạc bộ bóng đá đến từ khắp châu Âu đã được thảo luận từ những năm 1990. Giải đấu đã được đề xuất tổ chức mùa
**Giải bóng đá nữ vô địch quốc gia 2009**, có tên chính thức là **Giải bóng đá nữ vô địch quốc gia - Cúp Austdoor 2009** vì lý do tài trợ, là giải đấu bóng
Giải vô địch bóng đá nữ thế giới 2011 là giải đấu bóng đá quốc tế diễn ra tại Đức từ 26 tháng 6 tới 17 tháng 7 năm 2011. Mười sáu đội tuyển tham
**Giải vô địch bóng đá thế giới 2014** (hay **Cúp bóng đá thế giới 2014**, tiếng Anh: _2014 FIFA World Cup,_ tiếng Bồ Đào Nha Brasil: _Copa do Mundo da FIFA Brasil 2014_) là lần
**Chiến dịch Sa mạc Tây** hay **Chiến tranh Sa mạc** diễn ra tại Sa mạc Tây thuộc Ai Cập và Libya là giai đoạn đầu của Mặt trận Bắc Phi thuộc Chiến tranh thế giới
nhỏ|Sa mạc [[Sa mạc Sahara|Sahara tại Algérie]] nhỏ|Sa mạc [[Sa mạc Gobi|Gobi, chụp từ vệ tinh]] [[Ốc đảo tại Texas, Hoa Kỳ]] Một cảnh [[sa mạc Sahara]] **Hoang mạc** là vùng có lượng mưa rất
**Giải vô địch bóng đá thế giới 2010** (hay **Cúp bóng đá thế giới 2010,** tiếng Anh: _2010 FIFA World Cup_, tiếng Afrikaans: _FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010_) là lần tổ chức thứ 19 của giải
**Giải vô địch bóng đá thế giới 2018** (hay **Cúp bóng đá thế giới 2018**, , ) là lần thứ 21 của giải vô địch bóng đá thế giới, diễn ra tại Nga từ ngày
**Văn hóa Lê–Mạc** (hoặc được khái quát hóa lên là **Thời đại Lê–Mạc** hay cụ thể hơn nữa là **Thời kỳ chuyển giao Lê–Mạc**) là một khái niệm mang tính tổng hợp dùng để chỉ
**Giải vô địch bóng đá châu Âu 2020**, hay còn gọi là **UEFA Euro 2020**, là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 16, giải vô địch bóng đá quốc tế của châu
**Giải vô địch thế giới _Liên Minh Huyền Thoại**_ (tiếng Anh: _**League of Legends_ World Championship**) là một giải đấu thể thao của trò chơi điện tử _Liên_ _Minh_ _Huyền_ _Thoại_ được tổ chức hàng
**Mạc Hồng Quân** (sinh ngày 1 tháng 1 năm 1992) là một cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp người Việt Nam hiện đang thi đấu ở vị trí tiền vệ tấn công cho câu lạc
**Thị giác** là khả năng nhận và diễn giải thông tin từ ánh sáng đi vào mắt. Việc tri giác này còn được gọi là **thị lực**, **sự nhìn**. Những bộ phận khác nhau cấu
:_Về một bộ lạc người bản thổ Mỹ, xem Mohave._ **Hoang mạc Mojave**, người địa phương thường gọi là **High Desert** (có nghĩa là Hoang mạc trên cao), chiếm một phần lớn vùng đông nam
thumb|Các đội tuyển vượt qua vòng loại **Giải vô địch bóng đá nữ thế giới 2011** được tổ chức từ ngày 26 tháng 6 tới ngày 17 tháng 7 năm 2011 tại Đức. Đây là