✨Luồng mạt vụn núi lửa

nhỏ|300x300px| Luồng mạt vụn núi lửa của [[núi lửa Mayon ở nước Cộng hoà Philippines, năm 1984. ]] Luồng mạt vụn núi lửa (chữ Anh: Pyroclastic flow) là luồng khí hơi tốc độ cao lúc núi lửa phun bắn ra mà có mang giữ vật mạt vụn số lượng nhiều chưa qua phân tuyển. Hiện tượng biểu hiện là mây phát sáng, đặc điểm của nó là phát ra ánh sáng của sức nóng hừng hực và men theo dốc núi của núi lửa tràn ra ngoài áp sát mặt đất. Trong những vật mạt vụn này ở một khoảng thời gian lấy tro núi lửa làm chủ, thì gọi là luồng tro núi lửa; cũng có đem luồng tro núi lửa coi là từ ngữ đồng nghĩa của luồng mạt vụn núi lửa để mà sử dụng.

Luồng mạt vụn núi lửa là một hiện tượng bình thường nhưng mà có sẵn tính huỷ diệt cao nhất lúc núi lửa phun bắn ra. Là chất khí núi lửa, tro núi lửa và đá núi lửa nóng hừng hực mà di chuyển mau lẹ, có khả năng phun ra từ núi lửa hướng về bên ngoài với tốc độ 700 km/h. Chất khí thông thường ở nhiệt độ 800 °C - 1000 °C. Mạt vụn núi lửa thông thường men theo dốc đứng núi lửa chuyển động hướng về phía dưới, tốc độ được quyết định từ mật độ của nó, tốc độ phun bắn ra và độ nghiêng của dốc núi.

Thích nghĩa

Luồng mạt vụn núi lửa là một thứ loại hình tai hoạ khá đặc thù lúc núi lửa phun bắn ra. Nó do chất khí núi lửa nóng hừng hực, đá núi lửa kiểu vừa và nhỏ và tro núi lửa hợp thành, phần nhiều xuất hiện ở quá trình núi lửa phun bắn ra lúc tầng sâu phát nổ, việc phát nổ gây ra số lượng nhiều vật chất tạo thành núi lửa phá vỡ hoặc dời đi, và lại sản sinh số lượng nhiều chất khí núi lửa, pha trộn cho nên thành một dòng nước lũ của đá nóng hừng hực với nhiệt độ cao và tốc độ cao mà có sẵn đặc trưng của chất lưu, men theo khối núi có độ dốc lớn mà chảy dốc xuống, sức phá hoại cực mạnh.

Lịch sử phát hiện

Luồng mạt vụn núi lửa là thuật ngữ chuyên ngành núi lửa, tên chữ Anh của nó là Pyroclastic flow. Mỗi một đơn vị từ "pyroclastic" bắt nguồn ở chữ Hi Lạp πῦρ (pyro), nghĩa là lửa và κλαστός (klastos), nghĩa là khối vụn, dùng để miêu tả đá hoặc khối vụn mắc-ma được hình thành sau khi núi lửa phát nổ. Danh xưng luồng mạt vụn núi lửa mà phát sáng trong trời tối gọi là Mây phát sáng núi lửa (nuée ardente); chữ này dùng lần đầu tiên để miêu tả sự phun bắn của núi lửa Pelée.

Năm 1902, núi lửa Pelée ở đảo Martinique thuộc Pháp quốc, biển Caribê phun bắn ra, luồng mạt vụn núi lửa có nhiệt độ vướt quá 1.075 °C đã che trùm cả Saint-Pierre trong một phút đồng hồ, đốt cháy vật cháy được trong khoảng nháy mắt, dẫn đến hơn 30.000 người chết trong khoảng thời gian rất ngắn. Việc nghiên cứu núi lửa Pelée bạo phát, đánh dấu giai đoạn khởi đầu núi lửa học hiện đại, nhà khoa học nhân loại lần đầu tiên nhận biết được luồng mạt vụn núi lửa - một thứ hiện tượng tự nhiên. Antoine Lacroix là nhà địa chất học đầu tiên miêu tả hiện tượng luồng mạt vụn núi lửa.

Ảnh hưởng

Thứ tai hoạ địa chất này phần nhiều do núi lửa chín muồi hoạt động mang tính chu kì hoặc ở vào trong đỉnh núi cao gây ra, thông thường không thể hình thành tai hoạ mà tro núi lửa ở phạm vi lớn lắng chìm xuống, cũng không thể có dung nham với số lượng nhiều phun ra mặt ngoài đất, phạm vi ảnh hưởng chỉ có giới hạn ở bên trong bồn địa khe núi chung quanh.

Đặc điểm

Luồng mạt vụn núi lửa là vật hỗn hợp của chất khí và mạt vụn. Nó không phải là dòng nước, mà lại là một thứ luồng khí hơi mà xen lẫn mạt vụn nham thạch, có mật độ cao, nhiệt độ cao và tốc độ cao, thường hay áp sát mặt đất không ngừng rồi bao phủ và quét qua ngay. Nhiệt độ luồng mạt vụn núi lửa có thể đến 1.500 °F (816 °C), tốc độ có thể đến 100 - 150 dặm Anh mỗi giờ đồng hồ, nó có thể phá vỡ và thiêu huỷ bất luận mạng sống và của cải vật chất gì ở trên đường đi nó di chuyển qua. Nguyên nhân luồng mạt vụn núi lửa phát sinh là ở núi lửa phun bắn ra kiểu phát nổ hoặc sự sập lở của vòm gò dung nham.

Động năng chạy vọt lên của sỏi núi lửa sẽ quét dẹp cây trồng và nhà ở ven đường. Chất khí khói bụi rất nhanh chóng và lại nóng như quay thịt sẽ gây chết tất cả sinh vật trong một cái chớp mắt.

Luồng mạt vụn núi lửa gặp đến mặt nước, trong đó sỏi núi lửa và khối vụn đá có trạng thái dày đặc sẽ rơi vào thực thể nước, làm tăng thêm nhiệt thực thể nước hình thành chất hơi với số lượng nhiều, khiến cho mây khói mà nhẹ thêm trong luồng mạt vụn núi lửa biến thành lớn mạnh, tuôn chảy càng xa thêm với tốc độ lẹ thêm. Luồng mạt vụn núi lửa do sự phun bắn ra của núi lửa Krakatau ở Indonesia vào năm 1883 hình thành đã đến đảo Sumatra vượt qua 48 kilômét mặt biển.

Luồng mạt vụn núi lửa gặp đến thực thể nước với số lượng nhiều sẽ hình thành dòng bùn núi lửa.

Khe mặt trăng ở mặt ngoài mặt trăng, được gọi là di tích của luồng mạt vụn núi lửa.

Thí dụ thật tế

Vào 08 giờ rưỡi sáng ngày 18 tháng 05 năm 1980, núi lửa St. Helens ở bang Washington, Hoa Kỳ phát sinh phát nổ lớn, năng lượng cực kì to lớn mà khả dĩ hình thành động đất cấp 5,1 độ richter khiến cho khối núi của núi lửa đã lật hếch 400 mét so với mức mặt biển, sự sập lở của nham thạch đã hình thành luồng mạt vụn núi lửa cực kì to lớn ở một bên của nó, đã quét phủ gần 60 kilômét vuông ruộng đất, và lại dẫn đến 57 người mắc phải tai nạn.

Ngày 22 tháng 11 năm 1994, núi lửa Merapi ở nước Cộng hoà Indonesia phun bắn ra, hình thành một đợt luồng mạt vụn núi lửa điển hình, dẫn đến 64 người mắc phải tai nạn.