✨Lịch sử Cuba

Lịch sử Cuba được đặc trưng bởi sự phụ thuộc vào các cường quốc bên ngoài như Tây Ban Nha, Hoa Kỳ và Liên Xô. Đảo Cuba là nơi sinh sống của nhiều nền văn hóa Châu Mỹ trước khi nhà thám hiểm người Genova Cristoforo Colombo đến đây vào năm 1492. Sau khi ông đến trong một chuyến thám hiểm của Tây Ban Nha, Tây Ban Nha đã chinh phục Cuba và bổ nhiệm Thống đốc người Tây Ban Nha cai trị tại La Habana. Các nhà cai trị ở Cuba phải tuân theo Phó vương Tân Tây Ban Nha và chính quyền ở Hispaniola, nơi ngày nay là nước cộng hòa Dominica. Vào năm 1762–1763, La Habana bị Vương quốc Anh chiếm đóng một thời gian ngắn trước khi được trả lại cho Tây Ban Nha để đổi lấy Florida. Một loạt cuộc nổi dậy trong thế kỷ XIX đã không thể chấm dứt sự thống trị của Tây Ban Nha và cướp đi sinh mạng của hàng trăm nghìn người Cuba. Tuy nhiên, Chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ dẫn đến việc người Tây Ban Nha phải rút khỏi hòn đảo vào năm 1898 và kéo theo sự cai trị của quân đội Hoa Kỳ ba năm rưỡi sau đó, Cuba giành được độc lập chính thức vào năm 1902.

Trong những năm sau khi giành độc lập, Cộng hòa Cuba đã chứng kiến sự phát triển kinh tế đáng kể nhưng cũng có tham nhũng chính trị và sự kế thừa của các nhà lãnh đạo chuyên chế mà đỉnh điểm là sự lật đổ nhà độc tài Fulgencio Batista của Phong trào 26 tháng 7 do Fidel Castro, Che Guevara và Raúl Castro lãnh đạo trong cuộc Cách mạng Cuba 1953–1959. Chính phủ mới liên kết với Liên Xô và chấp nhận chủ nghĩa cộng sản. Một lượng lớn khí tài quân sự tiên tiến của Liên Xô bao gồm cả các khẩu đội tên lửa đất đối không đổ về hòn đảo. Vào tháng 10 năm 1962, Khủng hoảng tên lửa Cuba đã xảy ra. Cuba chính thức vô thần từ năm 1962 đến năm 1992. Sau khi Khối Warszawa tấn công Tiệp Khắc (1968), Fidel Castro đã công khai tuyên bố ủng hộ Cuba. Bài phát biểu của Castro đánh dấu sự khởi đầu của việc Cuba hoàn toàn gia nhập Khối phía Đông. Vào giữa những năm 1970, hệ thống chính trị hoặc kinh tế của Cuba sẽ còn lại rất ít. Trong Chiến tranh Lạnh, Cuba cũng ủng hộ chính sách của Liên Xô ở Afghanistan, Ba Lan, Angola, Ethiopia, Nicaragua và El Salvador. Liên Xô-Cuba can thiệp vào Angola đã góp phần vào sự sụp đổ của chế độ Apartheid ở Nam Phi.

Kinh tế Cuba cực kỳ yếu kém và được hỗ trợ hoàn toàn nhờ trợ cấp của Liên Xô. Với việc Liên Xô tan rã vào năm 1991, trợ cấp không còn và Cuba rơi vào khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng được gọi là Thời kỳ đặc biệt kết thúc vào năm 2000 khi Venezuela bắt đầu cung cấp dầu trợ cấp cho Cuba. Năm 2019, Miguel Diaz-Canel được Quốc hội bầu làm Chủ tịch nước Cuba. Quốc gia này đã bị Hoa Kỳ cô lập về chính trị và kinh tế kể từ sau Cách mạng nhưng đã dần dần tiếp cận được với thương mại và du lịch nước ngoài khi nỗ lực bình thường hóa quan hệ ngoại giao có tiến triển. Cải cách kinh tế trong nước cũng đang bắt đầu hiện đại hóa nền kinh tế xã hội chủ nghĩa của Cuba. Địa điểm khảo cổ cổ nhất được biết đến ở Cuba là Levisa có niên đại khoảng năm 3100 TCN. Sự phân bố rộng rãi hơn của các di chỉ có từ sau năm 2000 TCN, trong đó đáng chú ý nhất là các nền văn hóa Cayo Redondo và Guayabo Blanco ở miền tây Cuba. Các nền văn hóa đồ đá mới này đã sử dụng đá mài, vỏ sò và đồ trang trí, bao gồm cả gladiolitos giống như dao găm, được cho là dùng cho các nghi lễ. Các nền văn hóa Cayo Redondo và Guayabo Blanco sống tự cung tự cấp dựa trên câu cá, săn bắn và thu thập thực vật hoang dã.

Cuộc chinh phục của Tây Ban Nha và thuộc địa hóa thời kỳ đầu

right|thumb|Một bức tranh [[màu nước về Vịnh La Habana,]] Trong chuyến đi đầu tiên đến châu Mỹ do Tây Ban Nha tài trợ vào năm 1492, Cristoforo Colombo đã đi thuyền về phía nam từ Bahamas để khám phá bờ biển phía đông bắc Cuba và bờ biển phía bắc Hispaniola. Colombo vốn đang tìm đường đến Ấn Độ, tin rằng hòn đảo này là một bán đảo của châu Á lục địa. Lần đầu tiên một con tàu Tây Ban Nha đến gần đảo là vào ngày 27 tháng 10 năm 1492 có lẽ là tại Bariay, tỉnh Holguín ở điểm phía đông hòn đảo.

Trong chuyến hành trình thứ hai vào năm 1494, Colombo đi dọc theo bờ biển phía nam của hòn đảo và đổ bộ tại nhiều vịnh nhỏ khác nhau bao gồm cả nơi mà sau này trở thành vịnh Guantánamo. Với sắc lệnh của Giáo Hoàng 1493, Giáo hoàng Alexanđê VI đã chỉ huy Tây Ban Nha chinh phục, thuộc địa hóa và cải đạo những kẻ ngoại giáo của Tân Thế giới sang Công giáo. Khi đến nơi, Colombo quan sát những ngôi nhà của người Taíno, mô tả chúng là "trông giống như những chiếc lều trong trại. Tất cả đều bằng cành cọ, được xây dựng rất đẹp".

Người Tây Ban Nha bắt đầu lập ra các khu định cư lâu dài trên đảo Hispaniola phía đông Cuba ngay sau khi Colombo đến Caribe. Tuy nhiên, bờ biển Cuba chưa được người châu Âu lập bản đồ đầy đủ cho đến khi Sebastián de Ocampo hoàn thành sứ mệnh này vào năm 1508. Năm 1511, Diego Velázquez de Cuéllar khởi hành từ Hispaniola để thành lập khu định cư đầu tiên của người Tây Ban Nha ở Cuba theo chỉ thị từ Tây Ban Nha là phải chinh phục hòn đảo. Khu định cư tọa lạc ở Baracoa. Những người định cư mới đã phải đối mặt với sự phản kháng gay gắt từ người Taíno bản địa. Ban đầu, người Taíno được lãnh đạo bởi cacique (thủ lĩnh) Hatuey đã đi khỏi Hispaniola để thoát khỏi sự cai trị tàn bạo của Tây Ban Nha trên hòn đảo đó. Sau một chiến dịch du kích kéo dài, Hatuey và các thủ lĩnh liên tiếp bị bắt và bị thiêu sống. Trong vòng ba năm, người Tây Ban Nha đã giành được quyền kiểm soát hòn đảo. Năm 1514, một khu định cư được thành lập tại nơi mà sau này trở thành La Habana.

Giáo sĩ Bartolomé de las Casas đã quan sát một số vụ thảm sát do quân xâm lược khởi xướng khi người Tây Ban Nha tràn qua hòn đảo, đặc biệt là vụ thảm sát người Caonao gần Camagüey. Theo lời kể của ông, khoảng ba nghìn dân làng đã đến Manzanillo để tiếp đón người Tây Ban Nha bằng bánh mì, cá và các loại thực phẩm khác và "không hề có ý khiêu khích nhưng lại bị giết thịt". Các nhóm dân bản địa sống sót chạy trốn lên núi hoặc các hòn đảo nhỏ xung quanh trước khi bị bắt và buộc phải chuyển đến các khu bảo tồn. Một khu bảo tồn như vậy là Guanabacoa, nay là vùng ngoại ô La Habana. thumb|Đài tưởng niệm thủ lĩnh người Taíno Hatuey ở [[Baracoa, Cuba]]

Năm 1513, Fernando II của Aragon ban hành sắc lệnh thiết lập hệ thống thuộc địa encomienda thống nhất trên toàn châu Mỹ thuộc Tây Ban Nha. Thống đốc Cuba Velázquez chuyển từ Baracoa đến Santiago de Cuba và được giao nhiệm vụ phân chia cả đất đai và các dân tộc bản địa cho các nhóm trên khắp thuộc địa mới. Tuy nhiên, kế hoạch này đã không thành công vì người bản xứ hoặc không chống chọi nổi với các bệnh mang đến từ Tây Ban Nha như bệnh sởi và bệnh đậu mùa hoặc đơn giản là từ chối làm việc và chạy trốn vào núi. mặc dù nền văn hóa và văn minh của người dân bản địa đã bị phá hủy phần lớn sau năm 1550. Theo Luật mới của Tây Ban Nha năm 1552, người Cuba bản địa được giải phóng khỏi encomienda và bảy thị trấn dành cho người bản địa được thành lập. Có những gia đình hậu duệ người Cuba (người Taíno] bản địa ở một số nơi, chủ yếu ở miền đông Cuba. Cộng đồng bản địa tại Caridad de los Indios, Guantánamo là một trong những hạt nhân như vậy. Một hiệp hội các gia đình người bản địa ở Jiguani, gần Santiago cũng đang hoạt động. Cư dân bản địa địa phương cũng để lại dấu ấn của họ trên ngôn ngữ này, với khoảng 400 thuật ngữ và địa danh tiếng Taíno còn tồn tại cho đến ngày nay. Bản thân tên Cuba , La Habana , Camagüey và nhiều tên khác có nguồn gốc từ tiếng Taíno Cổ điển, các từ bản địa như tobacco (thuốc lá) , hurricane (bão) và canoe đã được chuyển sang tiếng Anh và được sử dụng đến ngày nay. Để có thêm lao động, người châu Phi nô lệ được nhập khẩu để làm việc tại các đồn điền. Tuy nhiên, luật thương mại hạn chế của Tây Ban Nha đã khiến người Cuba khó theo kịp những tiến bộ của thế kỷ XVII và XVIII trong chế biến mía mà Barbados, Jamaica và Saint-Domingue đã đi tiên phong. Tây Ban Nha cũng hạn chế quyền tiếp cận của Cuba đối với việc buôn bán nô lệ mà thay vào đó cấp phép cho các thương nhân nước ngoài theo hợp đồng asiento để thay mặt Tây Ban Nha tiến hành. Những tiến bộ trong hệ thống tinh chế mía đường đã không đến được Cuba cho đến khi cách mạng Haiti ở thuộc địa Saint-Domingue của Pháp gần đó đã dẫn đến việc hàng nghìn chủ đồn điền người Pháp tị nạn phải chạy sang Cuba và các đảo khác ở Tây Ấn, đưa nô lệ cùng trình độ tinh chế đường và cà phê hiện đại vào miền đông Cuba vào những năm 1790 và đầu thế kỷ XIX.

Vào thế kỷ XIX, các đồn điền đường ở Cuba đã trở thành nơi sản xuất đường quan trọng nhất trên thế giới nhờ vào việc mở rộng chế độ nô lệ và tập trung không ngừng vào việc cải tiến công nghệ sản xuất đường của hòn đảo. Việc sử dụng các kỹ thuật tinh chế hiện đại đặc biệt quan trọng bởi vì Đạo luật buôn bán nô lệ 1807 của Anh đã bãi bỏ việc buôn bán nô lệ ở Đế quốc Anh (với bản thân chế độ nô lệ cũng bị bãi bỏ trong Đạo luật bãi nô 1833). Chính phủ Anh bắt đầu cố gắng loại bỏ buôn bán nô lệ xuyên Đại Tây Dương. Dưới áp lực ngoại giao của Anh nên vào năm 1817, Tây Ban Nha cũng đồng ý bãi bỏ việc buôn bán nô lệ từ năm 1820 để đổi lấy một khoản tiền từ London. Người Cuba nhanh chóng đổ xô nhập khẩu thêm nô lệ trong thời gian hợp pháp còn lại. Hơn 100.000 nô lệ mới đã được nhập khẩu từ châu Phi từ năm 1816 đến năm 1820.

Nhiều người Cuba bị giằng xé giữa lợi nhuận từ đường và sự căm ghét chế độ nô lệ, thứ mà họ coi là nguy hiểm về mặt đạo đức, chính trị và chủng tộc đối với xã hội của họ. Đến cuối thế kỷ XIX, chế độ nô lệ bị bãi bỏ. Tuy nhiên, trước khi xóa bỏ chế độ nô lệ, Cuba đã đạt được sự thịnh vượng lớn từ việc buôn bán đường. Ban đầu, người Tây Ban Nha đã ra các quy định về thương mại với Cuba, điều này đã ngăn hòn đảo này trở thành nơi thống trị ngành sản xuất đường. Người Tây Ban Nha quan tâm đến việc bảo vệ các tuyến đường thương mại và các tuyến đường buôn bán nô lệ của họ. Tuy nhiên, quy mô rộng lớn và nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào của Cuba đã khiến nó trở thành một nơi lý tưởng để trở thành một nhà sản xuất đường ngày càng bùng nổ. Khi Tây Ban Nha mở các thương cảng Cuba, nó nhanh chóng trở thành một nơi tấp nập. Công nghệ mới cho phép sản xuất đường ngày càng hiệu quả hơn nhiều. Họ bắt đầu sử dụng các nhà máy nước, lò nung kín và động cơ hơi nước để sản xuất đường chất lượng cao hơn với tốc độ hiệu quả hơn nhiều so với các nơi khác ở Caribê.

Sự bùng nổ của ngành mía đường Cuba vào thế kỷ XIX khiến nước này cần phải cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông. Những người trồng rừng cần những cách an toàn và hiệu quả để vận chuyển đường từ đồn điền đến cảng nhằm tối đa hóa lợi nhuận của họ. Nhiều con đường mới được xây dựng, những con đường cũ cũng nhanh chóng được sửa chữa. Các tuyến đường sắt được xây dựng tương đối sớm, giúp dễ dàng thu gom và vận chuyển mía vốn dễ hỏng. Giờ đây, các đồn điền trên khắp hòn đảo lớn này đã có thể vận chuyển đường nhanh chóng và dễ dàng.

Đồn điền mía đường

Trước những năm 1760, Cuba không phải là nơi thịnh vượng do các quy định thương mại của Tây Ban Nha. Tây Ban Nha đã thiết lập một nền thương mại độc quyền ở Caribe và mục tiêu chính của họ là bảo vệ điều này. Các đảo bị cấm giao thương với tàu nước ngoài. Kết quả là Cuba tăng trưởng kinh tế trì trệ vì tầm quan trọng chiến lược to lớn của nó ở vùng Caribe. thumb|Tháp Iznaga ở Trinidad từng là nơi quan sát nô lệ trên các đồn điền mía đường

Ngay sau khi Tây Ban Nha mở cửa các cảng của Cuba cho tàu nước ngoài, một cuộc bùng nổ về đường lớn bắt đầu kéo dài cho đến những năm 1880. Hòn đảo này là nơi hoàn hảo để trồng mía đường, chủ yếu là các đồng bằng trải dài với đất đai màu mỡ và lượng mưa thích hợp. Đến năm 1860, tất cả đất đai ở Cuba dèu dành để trồng mía đường và phải nhập khẩu tất cả các mặt hàng cần thiết khác. Cuba đặc biệt phụ thuộc vào Hoa Kỳ, quốc gia đã mua 82% lượng đường của họ. Năm 1820, Tây Ban Nha bãi bỏ việc buôn bán nô lệ, làm tổn thương nền kinh tế Cuba khá nhiều và buộc các chủ đồn điền phải mua những nô lệ đắt tiền, bất hợp pháp và "rắc rối" hơn (thể hiện qua cuộc nổi dậy của nô lệ trên tàu Amistad của Tây Ban Nha năm 1839).

Thế kỷ 16-18: Cuba bị tấn công

thumb|Pháo đài của [[Lâu đài Morro (La Habana)|El Morro ở La Habana, được xây dựng vào năm 1589]] thumb| Hạm đội Anh tiến vào La Habana, ngày 21 tháng 8 năm 1762 , bức tranh năm 1775 của [[Dominic Serres ]] Cuba thuộc địa là mục tiêu thường xuyên của cướp biển, hải tặc và tàu lùng Pháp đang tìm kiếm sự giàu có ở Tân Thế giới của Tây Ban Nha. Để đối phó với các cuộc đột kích lặp đi lặp lại, hệ thống phòng thủ đã được củng cố trên khắp hòn đảo trong thế kỷ XVI. Ở La Habana, pháo đài của Castillo de los Tres Reyes Magos del Morro được xây dựng để ngăn chặn những kẻ xâm lược tiềm tàng, trong đó có chỉ huy tàu lùng người Anh Francis Drake, người đã dong buồm quanh cảng La Habana nhưng đã không đổ bộ lên đảo. Sự bất lực của La Habana để chống lại những kẻ xâm lược đã bị phơi bày rõ ràng vào năm 1628, khi một hạm đội Hà Lan do Piet Heyn chỉ huy cướp bóc các tàu Tây Ban Nha trong bến cảng của thành phố. Năm 1662, cướp biển người Anh Christopher Myngs đã đánh chiếm và chiếm đóng Santiago de Cuba một thời gian ngắn ở phía đông của hòn đảo, trong nỗ lực mở cửa nền thương mại được bảo hộ của Cuba với Jamaica. Trong chiến tranh Kế vị Áo, người Anh đã tiến hành các cuộc tấn công không thành công vào Santiago de Cuba năm 1741 và một lần nữa vào năm 1748, ngoài ra còn có một cuộc giao tranh giữa hải quân Anh và Tây Ban Nha gần La Habana năm 1748. Khi La Habana đầu hàng, đô đốc hạm đội Anh là George Keppel, Bá tước Albemarle đệ tam tiến vào thành phố với tư cách là thống đốc thuộc địa mới và nắm quyền kiểm soát toàn bộ phần phía tây hòn đảo. Sự xuất hiện của người Anh ngay lập tức mở ra giao thương với Bắc Mỹ và thuộc địa Caribe của Anh, gây ra sự biến đổi nhanh chóng của xã hội Cuba.

Chủ nghĩa cải cách, chủ nghĩa sáp nhập và chủ nghĩa độc lập (1800 - 1898)

Vào đầu thế kỷ XIX, ba trào lưu chính trị lớn hình thành ở Cuba đó là: chủ nghĩa cải cách,chủ nghĩa sáp nhập và chủ nghĩa độc lập. Ngoài ra, các hành động tự phát và biệt lập được thực hiện theo thời gian đã thêm vào một luồng chủ nghĩa bãi nô. Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của mười ba thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và những thành công của Cách mạng Pháp năm 1789 cũng như cuộc nổi dậy thành công của nô lệ da đen ở Haiti năm 1791 đã ảnh hưởng đến phong trào giải phóng Cuba thời kì đầu. Một trong những phong trào đầu tiên như vậy ở Cuba do Người da đen tự do Nicolás Morales đứng đầu, nhằm đạt được sự bình đẳng giữa "nngười da trắng lai da đen và người da trắng" và bãi bỏ thuế bán hàng và các gánh nặng tài chính khác. Âm mưu của Morales bị phát hiện vào năm 1795 ở Bayamo và những kẻ chủ mưu bị bỏ tù.

Các phong trào cải cách, tự trị và ly khai

Do những biến động chính trị gây ra bởi Chiến tranh bán đảo Iberia năm 1807-1814 và việc Fernando VII bị lật đổ khỏi ngai vàng Tây Ban Nha vào năm 1808, một cuộc nổi dậy ly khai phương Tây nổi lên giữa tầng lớp quý tộc Creole ở Cuba vào năm 1809 và 1810. Một trong những nhà lãnh đạo của nó là Joaquín Infante đã soạn thảo hiến pháp đầu tiên của Cuba, tuyên bố hòn đảo này là một quốc gia có chủ quyền, giả định chế độ cai trị của những người giàu có của đất nước, duy trì chế độ nô lệ miễn là cần thiết cho nông nghiệp, thiết lập sự phân chia giai cấp xã hội dựa trên màu da và tuyên bố Công giáo là tôn giáo chính thức. Âm mưu này cũng thất bại, các thủ lĩnh chính bị kết án tù và bị trục xuất về Tây Ban Nha. Năm 1812, một âm mưu theo chủ nghĩa bãi nô hỗn hợp được tổ chức bởi José Antonio Aponte, một thợ mộc da đen tự do ở La Habana. Anh ta và những người khác đã bị xử tử.

Hiến pháp Tây Ban Nha năm 1812 và luật được Cortes của Cádiz thông qua sau vào năm 1808, thiết lập một số chính sách thương mại và chính trị tự do được hoan nghênh ở Cuba nhưng cũng hạn chế số quyền tự do trước đây. Từ năm 1810 đến năm 1814, hòn đảo đã bầu sáu đại diện cho Cortes, ngoài việc thành lập Ủy ban cấp tỉnh do địa phương bầu ra. Tuy nhiên, chế độ tự do và Hiến pháp sớm lụi tàn khi Fernando VII đã đàn áp chúng khi ông trở lại ngai vàng vào năm 1814. Do đó, vào cuối những năm 1810, một số người Cuba đã được truyền cảm hứng từ những thành công của Simón Bolívar ở Nam Mỹ, mặc dù thực tế là Hiến pháp Tây Ban Nha đã được khôi phục vào năm 1820. Nhiều hội kín nổi lên, đáng chú ý nhất là "Soles y Rayos de Bolívar" thành lập năm 1821 và do José Francisco Lemus lãnh đạo. Mục đích của hội này là thiết lập nền Cộng hòa Cubanacán tự do (tên tiếng Taíno cho trung tâm của hòn đảo) và nó có các chi nhánh ở năm huyện trên đảo.

Năm 1823, các nhà lãnh đạo của xã hội bị bắt và bị kết án đi đày. Trong cùng năm đó, với sự giúp đỡ của Pháp và với sự chấp thuận của Liên minh Ngũ quốc, vua Ferdinand VII đã tìm cách bãi bỏ chế độ quân chủ lập hiến ở Tây Ban Nha một lần nữa và thiết lập lại chế độ quân chủ chuyên chế. Kết quả là, lực lượng dân quân quốc gia của Cuba được thành lập theo Hiến pháp và là một công cụ tiềm năng để kích động tự do đã bị giải thể, một ủy ban quân sự hành pháp thường trực theo lệnh của thống đốc được thành lập, các tờ báo bị đóng cửa, các đại diện được bầu của tỉnh bị loại bỏ và các quyền tự do bị đàn áp.

Sự đàn áp này và thành công của các phong trào giành độc lập ở các thuộc địa cũ của Tây Ban Nha trên đất liền Bắc Mỹ đã dẫn đến sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc Cuba. Một số âm mưu giành độc lập đã phát triển trong những năm 1820 và 1830 nhưng đều thất bại. Trong số này có "Expedición de los Trece" (Chuyến thám hiểm của 13 người) năm 1826, "Gran Legión del Aguila Negra" (Quân đoàn vĩ đại của Đại bàng đen) năm 1829, "Cadena Tam giác" (Chuỗi hình tam giác) và " Soles de la Libertad "(Mặt trời Tự do) năm 1837. Các nhân vật hàng đầu của quốc gia trong những năm này bao gồm Félix Varela (1788-1853) và nhà thơ cách mạng đầu tiên của Cuba, José María Heredia (1803-1839).

Từ năm 1810 đến năm 1826, 20.000 người tị nạn theo chủ nghĩa bảo hoàng từ các cuộc Cách mạng Mỹ Latinh đã đến Cuba. Họ đến cùng với những người rời khỏi Florida khi Tây Ban Nha nhượng Florida cho Hoa Kỳ vào năm 1819. Những dòng người này đã củng cố tình cảm trung thành với Tây Ban Nha trên đảo.

Các phong trào chống chế độ nô lệ và độc lập

Năm 1826, cuộc nổi dậy vũ trang giành độc lập đầu tiên diễn ra ở Puerto Príncipe (tỉnh Camagüey) do Francisco de Agüero và Andrés Manuel Sánchez lãnh đạo. Cả Agüero (người da trắng) và Sánchez, một mulatto (người lai giữa da đen và da trắng) đều bị hành quyết. Họ trở thành những người tử vì đạo đầu tiên của phong trào giành độc lập của Cuba.

Những năm 1830 chứng kiến một làn sóng hoạt động từ phong trào cải cách mà lãnh đạo chính là José Antonio Saco, ông nổi bật với những lời chỉ trích về chế độ chuyên quyền Tây Ban Nha và việc buôn bán nô lệ. Tuy nhiên, sự gia tăng này không mang lại kết quả nào; Người dân Cuba vẫn bị tước quyền cử đại biểu vào nghị viện Tây Ban Nha và Madrid đã tăng cường đàn áp.

Tuy nhiên, Tây Ban Nha từ lâu đã phải chịu áp lực chấm dứt việc buôn bán nô lệ. Năm 1817, Fernando VII ký sắc lệnh tuy nhiên Đế quốc Tây Ban Nha đã không tuân theo. Dưới áp lực ngoại giao của Anh, chính phủ Tây Ban Nha đã ký một hiệp ước năm 1835 cam kết cuối cùng sẽ xóa bỏ chế độ nô lệ và buôn bán nô lệ. Trong bối cảnh đó, các cuộc nổi dậy của người da đen ở Cuba gia tăng và bị dập tắt bằng các vụ hành quyết hàng loạt. Một trong những âm mưu quan trọng nhất là Conspiración de La Escalera (Âm mưu bậc thang), bắt đầu vào tháng 3 năm 1843 và tiếp tục cho đến năm 1844. Âm mưu này lấy tên từ một phương pháp tra tấn, trong đó, người da đen bị trói vào một cái thang và bị đánh. cho đến khi họ thú tội hoặc chết. Âm mưu bậc thang liên quan đến những người da đen tự do và nô lệ cũng như các trí thức và người lao động da trắng. Ước tính có tới 300 người da đen và người lai chết vì bị tra tấn, 78 người bị hành quyết, hơn 600 người bị bỏ tù và hơn 400 người bị trục xuất khỏi hòn đảo. (Xem các bình luận trong bản dịch mới của "Cecilia Valdés" của Villaverde.) Người bị xử tử bao gồm nhà thơ hàng đầu (1809-1844), ngày nay thường được gọi là "Plácido". José Antonio Saco, một trong những nhà tư tưởng nổi bật nhất của Cuba đã bị trục xuất khỏi Cuba.

thumb|Tướng Tây Ban Nha [[Arsenio Martínez Campos ở La Habana, Cuba thuộc địa, 1878]] Sau cuộc nổi dậy trong Chiến tranh mười năm năm 1868–1878, chế độ nô lệ đã bị bãi bỏ vào năm 1886, Cuba trở thành quốc gia thứ hai ở Tây Bán cầu xóa bỏ chế độ nô lệ, Brazil là quốc gia cuối cùng. Thay vì dùng người da đen, những người buôn bán nô lệ tìm kiếm những nguồn lao động rẻ mạt khác như người Trung Quốc và người da đỏ từ Yucatán. Một đặc điểm khác của dân số là số lượng thực dân gốc Tây Ban Nha được gọi là peninsulares (dân bán đảo) chủ yếu là nam giới trưởng thành; họ chiếm từ 10 đến 20% dân số từ giữa thế kỷ XIX cho đến Đại khủng hoảng những năm 1930.

Khả năng bị Hoa Kỳ thôn tính

Tình trạng bất ổn của người da đen và những nỗ lực của thành phố Tây Ban Nha nhằm xóa bỏ chế độ nô lệ đã thúc đẩy nhiều người Creoles ủng hộ việc sáp nhập Cuba với Hoa Kỳ, nơi chế độ nô lệ vẫn còn hợp pháp. Những người Cuba khác ủng hộ ý tưởng do họ mong muốn phát triển kinh tế kiểu Mỹ và tự do dân chủ. Việc sáp nhập Cuba đã được các quan chức chính phủ Hoa Kỳ liên tục đề xuất. Năm 1805, Tổng thống Thomas Jefferson xem xét việc sáp nhập Cuba vì những lý do chiến lược, cử các mật vụ đến hòn đảo để đàm phán với Đô đốc Someruelos.

Vào tháng 4 năm 1823, Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Quincy Adams đã thảo luận về các quy luật hấp dẫn chính trị, trong một lý thuyết thường được gọi là "lý thuyết trái chín". Adams đã viết, "Luật hấp dẫn chính trị cũng như vật chất; và nếu một quả táo bị chặt đứt khỏi cây thì nó không thể chọn mà phải bị rơi xuống đất. Cuba buộc phải tách ra khỏi mối liên hệ bất thường của mình với Tây Ban Nha và nó không có khả năng tự chống đỡ, chỉ có thể thu hút về phía Liên bang Bắc Mỹ mà theo cùng quy luật tự nhiên không thể loại bỏ cô ấy khỏi lòng mình". Ông cũng cảnh báo rằng "việc chuyển giao Cuba cho Anh sẽ là một sự kiện không có lợi cho Liên bang này". Adams bày tỏ lo ngại rằng một quốc gia bên ngoài Bắc Mỹ sẽ cố gắng chiếm Cuba khi nước này tách khỏi Tây Ban Nha. Ông viết, "Vấn đề về việc chúng ta có quyền và quyền lực ngăn chặn nó bằng vũ lực nếu cần đã tự đặt ra trước các hội đồng của chúng ta và chính quyền được kêu gọi, khi thực hiện các nghĩa vụ của mình đối với quốc gia, ít nhất là để sử dụng tất cả các phương tiện và khả năng để bảo vệ và ngăn chặn điều này".

Vào ngày 2 tháng 12 năm 1823, Tổng thống Hoa Kỳ James Monroe đã đề cập cụ thể về Cuba và các thuộc địa châu Âu khác trong tuyên bố của ông về Học thuyết Monroe. Cuba nằm cách Key West, Florida , được những người sáng lập học thuyết quan tâm vì họ cảnh báo các lực lượng châu Âu đã từ bỏ "nước Mỹ cho người Mỹ".

Những nỗ lực nổi bật nhất trong việc hỗ trợ thôn tính đã được thực hiện bởi giặc cướp người Venezuela, tướng Narciso López, người đã chuẩn bị bốn chuyến viễn chinh đến Cuba ở Mỹ. Hai lần đầu tiên vào năm 1848 và 1849, thất bại trước khi khởi hành do sự phản đối của Hoa Kỳ. Lực lượng thứ ba gồm khoảng 600 người đã đổ bộ vào Cuba và chiếm thành phố trung tâm Cárdenas nhưng cuối cùng thất bại do thiếu sự ủng hộ của dân chúng. Chuyến viễn chinh thứ tư của López đổ bộ vào tỉnh Pinar del Río với khoảng 400 người vào tháng 8 năm 1851; quân xâm lược bị quân Tây Ban Nha đánh bại và López bị xử tử.

Tiếp tục đấu tranh giành độc lập

thumb|Mô tả cuộc giao tranh giữa quân nổi dậy Cuba và phe Bảo hoàng Tây Ban Nha trong [[Chiến tranh mười năm (1868–78)]] Trong những năm 1860, Cuba có thêm hai thống đốc có tư tưởng tự do là Serrano và Dulce, những người khuyến khích thành lập Đảng Cải cách dù thực tế là các đảng chính trị bị cấm. Nhưng họ đã bị giám sát bởi một thống đốc phản động là Francisco Lersundi, người đã đàn áp tất cả các quyền tự do được ban hành bởi các thống đốc trước đó và duy trì một chế độ ủng hộ nô lệ. Ngày 10 tháng 10 năm 1868, chủ đất Carlos Manuel de Céspedes tuyên bố Cuba độc lập và trả tự do cho những người nô lệ của mình. Điều này bắt đầu Chiến tranh mười năm, kéo dài từ 1868 đến 1878. Chiến tranh phục hồi Dominica (1863–65) đã mang đến cho Cuba một khối lượng cựu binh thất nghiệp gồm những người da trắng và người lai da sáng người Dominica từng phục vụ trong Quân đội Tây Ban Nha tại Cộng hòa Dominica trước khi được sơ tán đến Cuba và giải ngũ.

Với sự tiếp viện và hướng dẫn từ người Dominica, quân nổi dậy Cuba đã đánh bại các đội quân Tây Ban Nha, cắt các tuyến đường sắt và giành quyền thống trị trên các vùng rộng lớn ở phía đông hòn đảo. Chính phủ Tây Ban Nha đã sử dụng Quân đoàn tình nguyện để thực hiện các sứ mệnh ác liệt và đẫm máu chống lại quân nổi dậy Cuba và các hành động tàn bạo của Tây Ban Nha đã thúc đẩy sự phát triển của lực lượng nổi dậy ở miền đông Cuba; tuy nhiên, họ đã thất bại trong việc xuất khẩu cuộc cách mạng sang phương Tây. Vào ngày 11 tháng 5 năm 1873, Ignacio Agramonte bị giết bởi một viên đạn lạc; Céspedes bị tập kích và bị giết vào ngày 27 tháng 2 năm 1874. Năm 1875, Máximo Gómez bắt đầu cuộc xâm lược Las Villas ở phía tây của một giới tuyến quân sự kiên cố được gọi là trocha chia đôi hòn đảo. Trocha được xây dựng từ năm 1869 đến năm 1872; người Tây Ban Nha dựng lên nó để ngăn Gómez di chuyển về phía tây từ tỉnh Oriente. Nó là pháo đài lớn nhất do người Tây Ban Nha xây dựng ở châu Mỹ.

Gómez đã gây tranh cãi trong lời kêu gọi đốt các đồn điền mía đường để quấy rối những người chiếm đóng Tây Ban Nha. Sau khi đô đốc người Mỹ Henry Reeve bị giết vào năm 1876, Gómez kết thúc chiến dịch của mình. Vào năm đó, khi Chiến tranh Carlos lần thứ ba kết thúc đã giải phóng binh lính Tây Ban Nha, chính phủ Tây Ban Nha đã triển khai hơn 250.000 quân đến Cuba để đàn áp cuộc nổi dậy. Vào ngày 10 tháng 2 năm 1878, Tướng Arsenio Martínez Campos đàm phán Hiệp ước Zanjón với quân nổi dậy Cuba và sự đầu hàng của tướng Antonio Maceo vào ngày 28 tháng 5 đã kết thúc chiến tranh. Tây Ban Nha chịu 200.000 thương vong chủ yếu là do bệnh tật; quân nổi dậy làm 100.000–150.000 người chết và hòn đảo bị thiệt hại tài sản hơn 300 triệu đô la. Hiệp ước Zanjón đã hứa hẹn sẽ bồi thường cho tất cả nô lệ đã chiến đấu cho Tây Ban Nha trong chiến tranh và chế độ nô lệ đã được bãi bỏ vào năm 1880. Tuy nhiên, sự bất mãn với hiệp ước hòa bình đã dẫn đến Cuộc chiến nhỏ những năm 1879–80.

Xung đột vào cuối thế kỷ 19 (1886 - 1900)

Bối cảnh

Thay đổi xã hội, chính trị và kinh tế

Trong suốt thời gian được gọi là "Thỏa thuận ngừng bắn có thưởng" đã kéo dài 17 năm kể từ khi Chiến tranh Mười năm kết thúc vào năm 1878, những thay đổi cơ bản đã diễn ra trong xã hội Cuba. Với việc bãi bỏ chế độ nô lệ vào tháng 10 năm 1886, những người cựu nô lệ trở thành nông dân và công nhân thành thị. Hầu hết những người Cuba giàu có đều mất tài sản ở nông thôn và nhiều người trong số họ trở thành tầng lớp trung lưu thành thị. Số lượng các nhà máy đường giảm và hiệu suất tăng lên và chỉ có các công ty và chủ đồn điền mạnh nhất sở hữu chúng. Số lượng campesino và nông dân phải thuê nhà đã tăng lên đáng kể. Hơn nữa, tư bản của Mỹ bắt đầu chảy vào Cuba, chủ yếu là vào các doanh nghiệp sản xuất đường, thuốc lá và khai thác mỏ. Đến năm 1895, những khoản đầu tư này có tổng giá trị là 50 triệu đô la Mỹ. Mặc dù Cuba vẫn thuộc Tây Ban Nha về mặt chính trị nhưng về mặt kinh tế, Cuba ngày càng phụ thuộc vào Hoa Kỳ.

Những thay đổi này cũng kéo theo sự gia tăng của phong trào lao động. Tổ chức lao động ở Cuba đầu tiên là Hiệp hội Thợ làm xì gà, được thành lập vào năm 1878, tiếp theo là Hội đồng Nghệ nhân Trung ương vào năm 1879 và nhiều tổ chức khác. Ở nước ngoài, xu hướng hiếu chiến của Mỹ nổi lên, thể hiện rõ qua việc Ngoại trưởng James G. Blaine bày tỏ tin tưởng rằng một ngày nào đó toàn bộ Trung và Nam Mỹ sẽ rơi vào tay Mỹ. Blaine đặc biệt coi trọng việc kiểm soát Cuba. "Hòn đảo trù phú đó", ông viết vào ngày 1 tháng 12 năm 1881, "chìa khóa của Vịnh Mexico, mặc dù nằm trong tay Tây Ban Nha nhưng lại là một phần của hệ thống thương mại Mỹ… Nếu không còn thuộc Tây Ban Nha, Cuba nhất định phải thuộc về Mỹ chứ không nên bị thống trị bởi một cường quốc châu Âu nào khác". Tầm nhìn của Blaine không cho phép tồn tại một Cuba độc lập. Ông muốn có một cuộc cách mạng và giúp Cuba độc lập khỏi Tây Ban Nha nhưng cũng vận động để phản đối việc Hoa Kỳ sáp nhập Cuba, điều mà một số chính trị gia Mỹ và Cuba mong muốn. Các nỗ lực tuyên truyền tiếp tục trong nhiều năm và gia tăng từ năm 1895.

Sau khi thảo luận với các hội ái quốc trên khắp Hoa Kỳ, Antilles và châu Mỹ Latinh, Partido Revolucionario Cubano (Đảng Cách mạng Cuba) chính thức được thành lập vào ngày 10 tháng 4 năm 1892 với mục đích giành độc lập cho cả Cuba và Puerto Rico. Martí được bầu làm người đại diện, chức vụ cao nhất của đảng này. Đến cuối năm 1894, những điều kiện cơ bản để phát động cách mạng đã được đặt ra. Theo lời của Foner, "sự thiếu kiên nhẫn của Martí khi bắt đầu cuộc cách mạng giành độc lập đã bị ảnh hưởng bởi nỗi sợ hãi ngày càng tăng của ông rằng Hoa Kỳ sẽ thành công trong việc thôn tính Cuba trước khi cuộc cách mạng có thể giải phóng hòn đảo khỏi tay Tây Ban Nha".

Vào ngày 25 tháng 12 năm 1894, ba con tàu gồm Lagonda , Almadis và Baracoa khởi hành đến Cuba từ Bãi biển Fernandina, Florida chở đầy những người có vũ trang và tiếp liệu. Hai trong số các con tàu đã bị chính quyền Hoa Kỳ bắt giữ vào đầu tháng Giêng, họ cũng đã báo cho chính phủ Tây Ban Nha trong khi vẫn tiếp tục bắt giữ. Cuộc nổi dậy bắt đầu vào ngày 24 tháng 2 năm 1895 cùng lúc với các cuộc nổi dậy trên khắp hòn đảo. Ở Oriente, những trận quan trọng nhất diễn ra ở Santiago, Guantánamo, Jiguaní, San Luis, El Cobre, El Caney, Alto Songo, Bayate và Baire. Các cuộc nổi dậy ở trung tâm hòn đảo như Ibarra, Jagüey Grande và Aguada phối hợp kém và thất bại; các thủ lĩnh bị bắt, một số bị trục xuất và một số bị hành quyết. Ở tỉnh La Habana, cuộc nổi dậy đã bị phát hiện trước cả khi nó nổ ra và các nhà lãnh đạo đã bị bắt giữ. Do đó, quân nổi dậy phía tây ở Pinar del Río được lệnh ẩn mình chờ đợi.

Martí trong lúc đang trên đường đến Cuba đã đưa ra Tuyên ngôn Montecristi ở Santo Domingo, vạch ra chính sách cho cuộc chiến giành độc lập Cuba: cuộc chiến này sẽ do cả người da đen và người da trắng tiến hành; sự tham gia của tất cả người da đen là rất quan trọng trong việc giành chiến thắng; Người Tây Ban Nha nếu không phản đối nỗ lực kháng chiến sẽ được tha, tài sản tư nhân ở nông thôn không bị tổn hại; và cuộc cách mạng sẽ mang lại đời sống kinh tế mới cho Cuba.

Vào ngày 1 và ngày 11 tháng 4 năm 1895, các thủ lĩnh chính của quân nổi dậy đã đổ bộ với hai cuộc viễn chinh ở Oriente: Thiếu tá Antonio Maceo và 22 thành viên gần Baracoa và Martí, Máximo Gómez và bốn thành viên khác ở Playitas. Vào khoảng thời gian đó, quân Tây Ban Nha tại Cuba có khoảng 80.000 người, trong đó 20.000 quân chính quy, 60.000 quân tình nguyện người Tây Ban Nha và người Cuba. Sau này, một lực lượng dự bị địa phương đảm nhận hầu hết các nhiệm vụ bảo vệ và giám sát trên đảo. Các chủ đất giàu có sẽ tình nguyện gửi một số nô lệ của họ phục vụ trong lực lượng này, lực lượng nằm dưới sự kiểm soát của địa phương và không thuộc quyền chỉ huy chính thức của quân đội. Đến tháng 12, 98.412 quân chính quy đã được gửi đến hòn đảo và số lượng tình nguyện viên đã tăng lên 63.000 người. Đến cuối năm 1897, có 240.000 lính chính quy và 60.000 lính không thường trực trên đảo. Quân đội thuộc phe cách mạng đông hơn rất nhiều. Những người lính Tây Ban Nha gọi quân nổi dậy Dominica là "người của Mamby" và "Mambis". Khi Chiến tranh Mười năm nổ ra vào năm 1868, một số người trong số những người lính tương tự được bổ nhiệm đến Cuba, nhập khẩu những gì mà sau đó trở thành một thứ sỉ nhục của Tây Ban Nha. Người Cuba lấy tên này với niềm tự hào.

Sau Chiến tranh Mười năm, việc sở hữu vũ khí cá nhân bị cấm ở Cuba. Do đó, một trong những vấn đề nghiêm trọng và dai dẳng nhất đối với phiến quân là thiếu vũ khí phù hợp. Việc thiếu vũ khí buộc họ phải sử dụng chiến thuật du kích, sử dụng môi trường, yếu tố bất ngờ, ngựa và vũ khí đơn giản như dao rựa. Hầu hết các loại súng đều có được trong các cuộc đột kích người Tây Ban Nha. Trong khoảng thời gian từ ngày 11 tháng 6 năm 1895 đến ngày 30 tháng 11 năm 1897, có 60 hoạt động mang vũ khí và tiếp liệu cho quân nổi dậy từ bên ngoài Cuba nhưng chỉ có một lần thành công, phần lớn là do sự bảo vệ của hải quân Anh. 28 trong số những nỗ lực tiếp tế này đã bị chặn lại trong lãnh thổ Hoa Kỳ, 5 lần bị Hải quân Hoa Kỳ chặn đánh, 4 lần bị Hải quân Tây Ban Nha chặn đánh, 2 chiếc tàu bị đắm, một chiếc bị bão đưa về cảng và số phận của lần khác vẫn chưa rõ. Đến cuối tháng 6, toàn bộ Camagüey đều có chiến tranh. Tiếp tục tiến về phía tây, Gómez và Maceo hội quân với các cựu binh của cuộc chiến năm 1868, những người theo chủ nghĩa quốc tế người Ba Lan, Tướng Carlos Roloff và Serafín Sánchez ở Las Villas, nâng cấp hàng ngũ và tăng cường kho vũ khí của họ. Vào giữa tháng 9, đại diện của năm Quân đoàn Giải phóng đã tập hợp tại Jimaguayú, Camagüey để thông qua Hiến pháp Jimaguayú. Hiến pháp này thành lập một chính phủ trung ương, nhóm các quyền hành pháp và lập pháp thành một thực thể, Hội đồng Chính phủ do Salvador Cisneros và Bartolomé Masó đứng đầu.

Sau một thời gian hợp nhất ở ba tỉnh miền Đông, quân giải phóng tiến về Camagüey và sau đó đến Matanzas, qua mặt và đánh lừa Quân đội Tây Ban Nha nhiều lần. Quân cách mạng đã đánh bại tướng Tây Ban Nha Arsenio Martínez Campos, người chiến thắng trong Cuộc chiến Mười năm và giết vị tướng thân tín nhất của mình tại Peralejo. Campos đã thử cùng một chiến lược mà ông đã áp dụng trong Chiến tranh Mười năm, xây dựng một vành đai phòng thủ rộng khắp trên đảo dài và rộng . Vành đai phòng thủ này được gọi là trocha , nhằm hạn chế các hoạt động của phiến quân ở các tỉnh phía đông, bao gồm một đường sắt từ Jucaro ở phía nam đến Moron ở phía bắc, trên đó các xe lửa bọc thép có thể đi lại. Tại các điểm khác nhau dọc theo tuyến đường sắt này có các công sự, cứ cách có một chốt và cách lại có hàng rào thép gai. Ngoài ra, bẫy mìn đã được đặt ở những vị trí có nhiều khả năng bị tấn công nhất.

Về phía quân nổi dậy, điều cần thiết là phải đưa cuộc chiến đến các tỉnh phía tây Matanzas, La Habana và Pinar del Río, nơi đặt trụ sở chính quyền và là tập trung sự giàu có của hòn đảo. Cuộc Chiến tranh Mười năm đã thất bại vì nó không thể tiến ra khỏi các tỉnh miền Đông.

thumb|Nạn nhân người Cuba của chính sách tái thu hồi của Tây Ban Nha

Không thể đánh bại quân nổi dậy bằng các chiến thuật quân sự thông thường, Chính phủ Tây Ban Nha đã cử tướng Valeriano Weyler y Nicolau (biệt danh là Kẻ đồ tể ), người muốn dùng các phương pháp khủng bố để đối phó với phiến quân như: tiến hành hành quyết định kỳ, lưu đày hàng loạt và tàn phá của các trang trại và mùa màng. Những biện pháp này đạt đến đỉnh điểm vào ngày 21 tháng 10 năm 1896 khi ông ta ra lệnh cho tất cả cư dân nông thôn và gia súc của họ tập trung tại các khu vực và thị trấn kiên cố mà quân đội ông chiếm đóng trong vòng tám ngày. Hàng trăm nghìn người đã phải rời bỏ nhà cửa, gây ra tình trạng quá tải kinh hoàng ở các thị trấn và thành phố. Đây là lần đầu tiên lịch sử ghi nhận và công nhận hình thức trại tập trung, nơi những người không tham gia chiến đấu bị di dời khỏi vùng đất của họ để tước đoạt sức mạnh của kẻ thù và sau đó những người bị giam giữ phải chịu những điều kiện kinh khủng. Người Tây Ban Nha cũng sử dụng các trại tập trung ở Philippines ngay sau đó, một lần nữa lại dẫn đến tử vong lớn không do chiến đấu. Người ta ước tính rằng biện pháp này đã gây ra cái chết của ít nhất một phần ba dân số vùng nông thôn Cuba. Chính sách di dời cưỡng bức được duy trì cho đến tháng 3 năm 1898. Khi chiến tranh tiếp diễn, trở ngại lớn đối với thành công của Cuba là nguồn cung vũ khí. Mặc dù vũ khí và kinh phí đến từ bên trong Hoa Kỳ, hoạt động cung cấp đã vi phạm luật của Hoa Kỳ, được thực thi bởi Tuần duyên Hoa Kỳ; trong số 71 nhiệm vụ tiếp tế, chỉ có 27 nhiệm vụ thành công, 5 lần bị chặn bởi Tây Ban Nha và 33 lần bị Lực lượng bảo vệ bờ biển Hoa Kỳ chặn lại.

Năm 1897, quân giải phóng duy trì một vị trí đắc địa ở Camagüey và Oriente, nơi người Tây Ban Nha chỉ kiểm soát một vài thành phố. Nhà lãnh đạo tự do Tây Ban Nha Praxedes Sagasta thừa nhận vào tháng 5 năm 1897: "Sau khi gửi 200.000 người và đổ rất nhiều máu, chúng tôi không sở hữu nhiều đất trên đảo hơn những gì binh lính của chúng tôi đang có". Lực lượng nổi dậy gồm 3.000 người đã đánh bại người Tây Ban Nha trong nhiều cuộc chạm trán khác nhau, chẳng hạn như trận La Reforma và cuộc đầu hàng ở Las Tunas vào ngày 30 tháng 8, người Tây Ban Nha đã phải phòng thủ. Las Tunas đã được canh gác bởi hơn 1.000 lính được trang bị tốt và có hậu cần đầy đủ.

Như đã quy định tại Đại hội Jimaguayú hai năm trước đó, một Hội đồng lập hiến thứ hai đã họp tại La Yaya, Camagüey vào ngày 10 tháng 10 năm 1897. Hiến pháp mới được thông qua với quy định rằng bộ chỉ huy quân sự phải phụ thuộc vào chế độ dân sự. Chính phủ đã được xác nhận với Bartolomé Masó làm chủ tịch và Domingo Méndez Capote làm phó chủ tịch. Sau đó, Madrid quyết định thay đổi chính sách đối với Cuba, thay thế Weyler, xây dựng hiến pháp thuộc địa cho Cuba và Puerto Rico và thành lập một chính phủ mới ở La Habana. Nhưng với một nửa đất nước nằm ngoài tầm kiểm soát và nửa còn lại trong tay, chính phủ mới gần như không có quyền lực và bị phiến quân từ chối.

Sự cố Maine

thumb|right|Đống đổ nát của [[USS Maine (ACR-1)|USS Maine , được chụp vào năm 1898]] Cuộc đấu tranh giành độc lập của người Cuba đã chiếm trọn tâm trí của người dân Bắc Mỹ trong nhiều năm và báo chí đã kích động can thiệp bằng những câu chuyện giật gân về những hành động tàn bạo của người Tây Ban Nha đối với người dân Cuba bản địa. Người Mỹ tin rằng trận chiến của Cuba với Tây Ban Nha giống như cuộc Chiến tranh Cách mạng Hoa Kỳ. Điều này vẫn tiếp diễn kể cả sau khi Tây Ban Nha thay thế Weyler và cho biết họ đã thay đổi chính sách của mình, dư luận Bắc Mỹ rất ủng hộ việc can thiệp có lợi cho người Cuba.

Vào tháng 1 năm 1898, một cuộc bạo động của những người trung thành với Cuba-Tây Ban Nha chống lại chính phủ tự trị mới đã nổ ra ở La Habana, dẫn đến việc phá hủy các nhà in của bốn tờ báo địa phương đăng các bài báo chỉ trích Quân đội Tây Ban Nha. Tổng lãnh sự Hoa Kỳ đã gọi điện cho Washington, lo ngại cho tính mạng của những người Mỹ sống ở La Habana. Đáp lại, chiến hạm đã được gửi đến La Habana vào tuần cuối cùng của tháng Giêng. Vào ngày 15 tháng 2 năm 1898, Maine bị phá hủy bởi một vụ nổ, giết chết 268 thủy thủ. Nguyên nhân của vụ nổ vẫn chưa được xác định rõ ràng cho đến ngày nay nhưng vụ việc tập trung sự chú ý của Mỹ vào Cuba và Tổng thống William McKinley và những người ủng hộ ông đã không thể ngăn Quốc hội tuyên chiến để "giải phóng" Cuba.

Trong một nỗ lực nhằm xoa dịu Hoa Kỳ, chính quyền thuộc địa đã thực hiện hai bước theo yêu cầu của Tổng thống McKinley: chấm dứt chính sách cưỡng chế tái định cư và đề nghị đàm phán với những người đấu tranh giành độc lập. Tuy nhiên, thỏa thuận ngừng bắn đã bị phe nổi dậy bác bỏ và việc nhượng bộ tỏ ra quá muộn và quá kém hiệu quả. Madrid đã yêu cầu các cường quốc châu Âu khác giúp đỡ; họ từ chối và nói rằng Tây Ban Nha nên lùi bước.

Vào ngày 11 tháng 4 năm 1898, McKinley yêu cầu Quốc hội cho phép gửi quân đội Hoa Kỳ đến Cuba với mục đích chấm dứt cuộc nội chiến ở đó. Vào ngày 19 tháng 4, Quốc hội đã thông qua nghị quyết chung với tỷ lệ 311/6 phiếu thuận tại Hạ viện và 42/35 phiếu thuận tại Thượng viện ủng hộ nền độc lập của Cuba và bác bỏ bất kỳ ý định thôn tính Cuba nào, yêu cầu Tây Ban Nha rút quân và cho phép Tổng thống sử dụng nhiều lực lượng quân sự mà ông cho là cần thiết để giúp những người yêu nước Cuba giành độc lập từ Tây Ban Nha. Điều này đã được thông qua theo nghị quyết của Quốc hội và được Thượng nghị sĩ Henry Teller đưa vào Tu chính án, được nhất trí thông qua, quy định rằng "đảo Cuba theo lẽ phải phải được tự do và độc lập". Bản sửa đổi từ chối bất kỳ ý định nào của Hoa Kỳ trong việc thực hiện quyền tài phán hoặc quyền kiểm soát đối với Cuba ngoài lý do bình định và xác nhận rằng các lực lượng vũ trang sẽ bị loại bỏ khi chiến tranh kết thúc. Thượng viện và Quốc hội đã thông qua sửa đổi vào ngày 19 tháng 4, McKinley ký nghị quyết chung vào ngày 20 tháng 4 và tối hậu thư được chuyển đến Tây Ban Nha. Chiến tranh được tuyên bố vào ngày 21 tháng 4 năm 1898.

"Người ta cho rằng một lý do chính dẫn đến cuộc chiến của Hoa Kỳ chống lại Tây Ban Nha là sự cạnh tranh khốc liệt giữa hai tờ báo Thế giới New York của Joseph Pulitzer và Tạp chí New York của William Randolph Hearst", Joseph E. Wisan đã viết trong một bài luận có tiêu đề "Cuộc khủng hoảng Cuba được phản ánh qua báo chí New York " (1934). Ông tuyên bố rằng "Theo ý kiến của người viết, Chiến tranh Tây Ban Nha - Mỹ sẽ không xảy ra nếu không có sự xuất hiện của Hearst trên báo chí New York đã gây ra một cuộc chiến gay gắt về việc phát hành báo." Người ta cũng cho rằng lý do chính mà Hoa Kỳ tham chiến là do một nỗ lực bí mật thất bại vào năm 1896 nhằm sở hữu Cuba từ một Tây Ban Nha đang suy yếu, kiệt quệ vì chiến tranh. Cuộc tiến công của người Mỹ dừng lại sau các trận đánh lớn với quân Tây Ban Nha tại Las Guasimas vào ngày 24 tháng 6 và tại El Caney và San Juan Hill vào ngày 1 tháng 7. Tổn thất của quân Mỹ tại Las Guasimas là 16 người chết và 52 người bị thương; người Tây Ban Nha mất 12 người và 24 người bị thương. Người Mỹ có 81 người chết trong chiến đấu và 360 người bị thương trong trận đánh chiếm El Caney, nơi mà quân phòng thủ Tây Ban Nha có 38 người chết, 138 người bị thương và 160 người bị bắt. Tại San Juan, quân Mỹ có 144 người chết, 1.024 người bị thương và 72 người mất tích; Quân Tây Ban Nha có 58 người chết, 170 bị thương và 39 bị bắt. Quân đội Tây Ban Nha đã bảo vệ thành công Pháo đài Canosa, cho phép họ ổn định phòng tuyến và ngăn chặn cửa ngõ vào Santiago. Người Mỹ và người Cuba bắt đầu bao vây thành phố, quân đội Tây Ban Nha đã đầu hàng vào ngày 16 tháng 7 sau thất bại của Hải đội Caribe Tây Ban Nha. Do đó, Oriente nằm dưới sự kiểm soát của người Mỹ và người Cuba nhưng Tướng Hoa Kỳ Nelson A. Miles sẽ không cho phép quân đội Cuba tiến vào Santiago và nói rằng ông muốn ngăn chặn các cuộc đụng độ giữa người Cuba và người Tây Ban Nha. Vì thế, tướng Calixto García, người đứng đầu quân mambi ở miền Đông đã ra lệnh cho quân đội của mình đóng giữ các khu vực tương ứng của họ và từ chức, đồng thời viết một lá thư phản đối tướng Shafter. Vào ngày 12 tháng 8, Hoa Kỳ và Tây Ban Nha đã ký một nghị định thư hòa bình, trong đó Tây Ban Nha đồng ý từ bỏ mọi tuyên bố chủ quyền và quyền sở hữu Cuba. Vào ngày 10 tháng 12 năm 1898, Hoa Kỳ và Tây Ban Nha đã ký Hiệp định Paris chính thức, công nhận việc chiếm đóng quân sự của Hoa Kỳ. Mặc dù người Cuba đã tham gia vào các nỗ lực giải phóng hòn đảo nhưng Hoa Kỳ đã ngăn cản Cuba cử đại diện đến các cuộc hòa đàm ở Paris hoặc ký kết hiệp định, hiệp định không đặt ra giới hạn thời gian cho việc chiếm đóng của Hoa Kỳ và tách Isla de la Juventud khỏi Cuba. Mặc dù Tổng thống Hoa Kỳ không phản đối nền độc lập của Cuba nhưng Tướng Hoa Kỳ William R. Shafter đã từ chối cho phép Tướng Cuba Calixto García và các lực lượng nổi dậy của ông tham gia lễ đầu hàng ở Santiago de Cuba.

Bị Hoa Kỳ chiếm đóng (1898 - 1902)

Sau khi những người lính Tây Ban Nha cuối cùng rời hòn đảo vào tháng 12 năm 1898, chính phủ Cuba tạm thời được giao cho Hoa Kỳ vào ngày 1 tháng 1 năm 1899. Thống đốc đầu tiên là Tướng John R. Brooke. Không giống như Guam, Puerto Rico và Philippines, Hoa Kỳ đã không sáp nhập Cuba vì những hạn chế áp đặt trong Tu chính án Teller.

Thay đổi chính trị

Chính quyền Hoa Kỳ vẫn chưa quyết định về tình trạng tương lai của Cuba. Một khi nó đã được tước khỏi Tây Ban Nha, người ta có thể yên tâm rằng nó đã rơi vào vòng ảnh hưởng của Hoa Kỳ. Làm thế nào để đạt được điều này là một vấn đề được thảo luận căng thẳng và sáp nhập là một lựa chọn, không chỉ ở đất liền mà còn ở Cuba. McKinley đã nói về những liên kết nên tồn tại giữa hai quốc gia.

Brooke thành lập một chính phủ dân sự, đặt các thống đốc Hoa Kỳ trong bảy cơ quan mới được thành lập và lập các thống đốc dân sự cho các tỉnh cũng như thị trưởng và đại diện cho các thành phố tự trị. Nhiều quan chức chính quyền thuộc địa Tây Ban Nha được giữ lại chức vụ của họ. Người dân được lệnh giải giáp và trừ Quân Mambi, Brooke thành lập Lực lượng Bảo vệ Nông thôn và cảnh sát thành phố để phục vụ lực lượng chiếm đóng. Quyền tư pháp và tòa án của Cuba vẫn hợp pháp dựa trên các bộ luật của chính phủ Tây Ban Nha. Tomás Estrada Palma, người kế nhiệm Martí với tư cách là đại biểu của Đảng Cách mạng Cuba đã giải thể đảng vài ngày sau khi ký Hiệp ước Paris vào tháng 12 năm 1898, tuyên bố rằng các mục tiêu của đảng đã được đáp ứng. Hội đồng đại biểu cách mạng cũng bị giải tán. Như vậy, ba thiết chế tiêu biểu của phong trào giải phóng dân tộc đã biến mất.

Thay đổi kinh tế

Trước khi Hoa Kỳ chính thức tiếp quản chính phủ, họ đã bắt đầu giảm thuế quan đối với hàng nhập khẩu của Mỹ vào Cuba mà không cấp các quyền tương tự cho hàng nhập khẩu của Cuba đến Hoa Kỳ. Các khoản thanh toán của chính phủ phải được thực hiện bằng đô la Mỹ. Bất chấp việc Tu chính án Foraker cấm chính phủ chiếm đóng của Hoa Kỳ cấp đặc quyền và nhượng bộ cho các nhà đầu tư Mỹ, nền kinh tế Cuba đã sớm bị tư bản Mỹ chi phối.

Ngay sau chiến tranh, có một số rào cản lớn đối với các doanh nghiệp nước ngoài muốn hoạt động tại Cuba. Ba rào cản đó là: Nghị quyết chung năm 1898, Tu chính án Teller và Tu chính án Foraker — đe dọa đầu tư nước ngoài. Nghị quyết chung năm 1898 tuyên bố rằng nhân dân Cuba là những người tự do và độc lập, trong khi Tu chính án Teller tuyên bố thêm rằng Hoa Kỳ không thể sáp nhập Cuba. Hai đạo luật này rất quan trọng trong việc xoa dịu những người chống chủ nghĩa đế quốc khi Hoa Kỳ can thiệp vào cuộc chiến ở Cuba. Tương tự, Tu chính án Foraker cấm chính phủ quân sự Hoa Kỳ nhượng bộ cho các công ty Mỹ đã được thông qua để xoa dịu những người chống chủ nghĩa đế quốc trong thời kỳ chiếm đóng. Mặc dù ba đạo luật này giúp Hoa Kỳ có được chỗ đứng ở Cuba nhưng chúng lại gây trở ngại cho các doanh nghiệp Mỹ trong việc mua đất và lấy giấy phép. Cuối cùng, Cornelius Van Horne của Công ty Cuba, một công ty đường sắt đầu tiên ở Cuba đã tìm ra lỗ hổng trong "giấy phép có thể thu hồi" được biện minh bởi luật Tây Ban Nha hiện hành cho phép xây dựng các tuyến đường sắt ở Cuba một cách hiệu quả. Tướng Leonard Wood, thống đốc Cuba và là một nhà thôn tính nổi tiếng đã sử dụng kẽ hở này để cấp hàng trăm nhượng quyền, giấy phép và các nhượng bộ khác cho các doanh nghiệp Mỹ.

Một khi các rào cản pháp lý bị vượt qua, các khoản đầu tư của Mỹ đã biến đổi nền kinh tế Cuba. Trong vòng hai năm sau khi vào Cuba, Công ty Cuba đã xây dựng một tuyến đường sắt dài 350 dặm nối cảng Santiago phía đông với các tuyến đường sắt hiện có ở miền trung Cuba. Công ty là đơn vị đầu tư nước ngoài lớn nhất vào Cuba trong hai thập kỷ đầu của thế kỷ XX. Vào những năm 1910, nó là công ty lớn nhất cả nước. Cơ sở hạ tầng được cải thiện đã cho phép ngành mía đường lan rộng đến khu vực phía đông vốn chưa phát triển trước đây. Khi nhiều nhà sản xuất mía nhỏ của Cuba lâm vào cảnh khốn cùng vì nợ nần và thiệt hại do chiến tranh, các công ty Mỹ đã tiếp quản ngành mía đường một cách nhanh chóng với giá rẻ mạt. Đồng thời, các đơn vị sản xuất mới được gọi là các trung tâm có thể xay tới 2.000 tấn mía mỗi ngày, giúp các hoạt động quy mô lớn có lợi nhuận cao nhất. Chi phí cố định lớn của các trung tâm này khiến chúng hầu như chỉ có thể tiếp cận được với các công ty Mỹ có vốn cổ phần lớn. Hơn nữa, các trung tâm yêu cầu một nguồn mía lớn, ổn định để duy trì lợi nhuận, dẫn đến sự hợp nhất cao trong ngành. Những người nông dân trồng mía ở Cuba trước đây là chủ đất đã trở thành người trồng thuê trên đất của công ty và cung cấp mía thô cho các trung tâm. Đến năm 1902, 40% sản lượng đường của Cuba do người Bắc Mỹ kiểm soát.

Với các doanh nghiệp Mỹ thu nhiều lợi nhuận từ Cuba, hệ thống thuế quan của Mỹ đã được điều chỉnh phù hợp để tăng cường thương mại giữa hai quốc gia. Hiệp ước hỗ huệ năm 1903 đã hạ mức thuế quan của Hoa Kỳ đánh lên đường Cuba xuống 20%. Điều này đã giúp đường Cuba có lợi thế cạnh tranh trên thị trường Mỹ. Đồng thời, nó dành những nhượng bộ tương đương hoặc lớn hơn đối với hầu hết các mặt hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ. Nhập khẩu hàng hóa Mỹ của Cuba từ 17 triệu USD trong 5 năm trước chiến tranh tăng lên 38 triệu USD vào năm 1905 và cuối cùng lên hơn 200 triệu USD vào năm 1918. Tương tự, xuất khẩu của Cuba sang Hoa Kỳ đạt 86 triệu USD vào năm 1905 và tăng lên gần 300 USD triệu vào năm 1918.

Bầu cử và độc lập

Yêu cầu của người dân về một Hội đồng lập hiến sớm xuất hiện. Hiến pháp được soạn thảo từ tháng 11 năm 1900 đến tháng 2 năm 1901 và sau đó được Quốc hội thông qua. Nó thiết lập một hình thức chính phủ cộng hòa, tuyên bố các quyền và tự do cá nhân được quốc tế công nhận, tự do tôn giáo, tách biệt giữa giáo hội và nhà nước và mô tả thành phần, cấu trúc và chức năng của các quyền lực nhà nước.

Vào ngày 2 tháng 3 năm 1901, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua Đạo luật phân bổ Quân đội, quy định các điều kiện để rút quân đội Hoa Kỳ còn sót lại ở Cuba sau Chiến tranh Tây Ban Nha-Hoa Kỳ. Với tư cách là Điều khoản bổ sung, đạo luật này bao gồm Tu chính án Platt, xác định mỗi quan hệ Cuba-Hoa Kỳ cho đến năm 1934. Nó thay thế Tu chính án Teller trước đó. Tu chính án đưa ra một số quy tắc vi phạm nghiêm trọng chủ quyền Cuba như:

• Rằng chính phủ Cuba sẽ không bao giờ ký kết bất kỳ hiệp ước nào với bất kỳ thế lực nước ngoài nào sẽ làm suy yếu nền độc lập của Cuba, cũng như không cho phép bất kỳ thế lực nước ngoài nào có được quyền kiểm soát bất kỳ phần nào của hòn đảo.
• Cuba sẽ không ký hợp đồng nợ nước ngoài mà không đảm bảo rằng tiền lãi có thể được trả từ các khoản thu thông thường.
• Cuba đồng ý rằng Hoa Kỳ có thể can thiệp để duy trì nền độc lập của Cuba, để bảo vệ tính mạng, tài sản, quyền tự do cá nhân và thực hiện các nghĩa vụ do hiệp định Paris áp đặt.
• Yêu sách của Cuba đối với Đảo Pines (nay được gọi là Isla de la Juventud) không được thừa nhận và sẽ được xác định bằng hiệp ước.
• Việc Cu