✨Leyla Zana
nhỏ|Leyla Zana nói chuyện trong lễ mừng tân niên ở Diyarbakir, ngày 21.3.2007. Leyla Zana (sinh ngày 03 tháng 5 năm 1961), là một nữ chính trị gia người Kurd gốc từ miền Đông Thổ Nhĩ Kỳ, người đã bị cầm tù trong 10 năm vì nói tiếng Kurd - ngôn ngữ mẹ đẻ của bà - tại Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ sau khi tuyên thệ nhậm chức nghị sĩ của mình, và vì những hoạt động chính trị của bà bị cáo buộc là chống lại sự thống nhất của Thổ Nhĩ Kỳ. Bà là một thành viên của Đảng Xã hội Dân chủ thân người Kurd, trong một thời gian ngắn. Bà bị cấm tham gia bất kỳ đảng phái chính trị nào trong 5 năm cùng với quyết định của Tòa án Hiến pháp cấm đảng này.
Năm 1994, bà được trao Giải tưởng niệm Thorolf Rafto. Năm 1995 và 1998 bà được đề cử cho giải Nobel Hòa bình. Năm 1995 bà được trao Giải Bruno Kreisky và được nghị viện châu Âu trao giải thưởng Sakharov, nhưng không thể tới nhận giải cho đến khi được thả ra trong năm 2004.
Tiểu sử
Bà sinh ngày 3 tháng 5 năm 1961 ở Silvan gần Diyarbakır, ở vùng Đông Nam của Thổ Nhĩ Kỳ. Khi lên 14 tuổi, bà đã kết hôn với Mehdi Zana là thị trưởng của Diyarbakır cho đến khi giới quân sự làm cuộc đảo chính ngày 12.9.1980, và sau đó trở thành một tù nhân chính trị.
Năm 1991 bà trở thành phụ nữ người Kurd đầu tiên được bầu vào quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ. Bà đã tạo ra một scandal khi nói tiếng Kurd ở quốc hội sau khi tuyên thệ nhậm chức, vì nói tiếng Kurd trong lĩnh vực công cộng là một tội hình sự ở Thổ Nhĩ Kỳ. Tiếng Kurd, ngay cả khi nói ở khu vực tư, cũng bị coi là bất hợp pháp trong nhiều thập kỷ ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Tôi thề bằng danh dự và nhân phẩm của tôi trước đại dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ, là bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ và độc lập của quốc gia, sự thống nhất không thể phân chia của dân tộc và quê hương, cùng chủ quyền vô điều kiện, không thể tranh cãi của nhân dân. Tôi thề trung thành với Hiến pháp. Tôi nói lời tuyên thệ này vì tình huynh đệ giữa nhân dân Thổ Nhĩ Kỳ và nhân dân Kurd.
Chỉ có câu cuối cùng của lời tuyên thệ đã được nói bằng tiếng Kurd: "Tôi nói lời tuyên thệ này vì tình huynh đệ anh giữa nhân dân Thổ Nhĩ Kỳ và nhân dân Kurd." , Zana và những người khác đã bị kết án 15 năm tù giam. Khi nghe tuyên án, bà khẳng định:
Đây là một âm mưu. Những gì tôi bảo vệ là hoàn toàn rõ ràng. Tôi không chấp nhận bất kỳ lời cáo buộc nào trong số này. Và, nếu chúng đúng sự thực thì tôi sẽ chịu trách nhiệm, ngay cả nếu tôi phải mất mạng. Tôi đã bảo vệ nền dân chủ, nhân quyền, và tình huynh đệ giữa các dân tộc. Và tôi sẽ tiếp tục làm như vậy cho đến khi nào tôi còn sống..Tháng 4 năm 2008, Zana bị nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ kết án 2 năm tù vì bị cho là "tuyên truyền khủng bố rộng rãi" khi nói trong một bài diễn văn: "Người Kurd có 3 lãnh tụ, đó là Massoud Barzani, Celal Talebanî và Abdullah Ocalan." (Massoud Barzani là chủ tịch vùng liên bang Kurdistan ở Iraq, Celal Talabani là chủ tịch khối sắc tộc Kurd của Iraq, và Abdullah Ocalan là lãnh tụ đảng PKK của người Kurd bị cầm tù ở Thổ Nhĩ Kỳ).
Tháng 12 năm 2008, Zana đã bị Tòa án Thổ Nhĩ Kỳ kết án thêm 10 năm tù. Tòa án phán quyết rằng bà đã vi phạm luật hình sự và luật chống khủng bố của Thổ Nhĩ Kỳ. Ủy ban công dân Thổ Nhĩ Kỳ Liên hiệp châu Âu (European Union Turkey Civic Commission) kêu gọi Liên minh châu Âu và cộng đồng quốc tế phải có hành động chính trị và mạnh mẽ lên án Thổ Nhĩ Kỳ vì đã kết án Leyla Zana thêm 10 năm mới trong tù Leyla Zana đã gửi lời tuyên bố sau đây tới Ủy ban công dân Thổ Nhĩ Kỳ Liên hiệp châu Âu:
"Vụ (án) chống lại tôi là một vi phạm quyền tự do tư tưởng, và là một mối đe dọa cho mọi người Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ. Quyết định của tòa án chỉ là một cách khác để đàn áp, làm cho im lặng và trừng phạt người Kurd. Tâm địa của người cai trị đất nước này là vấn đề có thể giải quyết bằng các phương tiện phản dân chủ cùng đàn áp, và việc xét xử không công bằng có thể tạo ra sự an bình chính trị và xã hội. Nhưng bất chấp tất cả điều này, nhân dân của chúng tôi sẽ đòi hỏi các quyền chính đáng của họ, và sẽ tiếp tục cuộc đấu tranh cho mục tiêu này dù lâu dài, nếu cần"
Tháng 12 năm 2009, Thổ Nhĩ Kỳ đã cấm đảng Xã hội Dân chủ (DTP) do bị cho là có liên hệ với đảng PKK và Leyla Zana cũng như Ahmet Türk, Aysel Tuğluk, Nurettin Demirtaş, Selim Sadak và 30 các chính trị gia người Kurd khác đã bị cấm hoạt động chính trị trong 5 năm .
Ngày 07 tháng 4 năm 2010, tòa án Thổ Nhĩ Kỳ kết án Leyla Zana 3 năm tù cho tội "tuyên truyền khủng bố rộng rãi".