✨Khai thác điều kiện tự nhiên (quân sự)

Khai thác điều kiện tự nhiên trong quân sự là việc vận dụng những điều kiện sẵn có của các yếu tố tự nhiên để tạo lợi thế trong chiến tranh. Việc này góp phần gia tăng khả năng chiến thắng, trong mức độ nhỏ của một trận đánh, góp phần giảm thiểu thương vong.

Mỗi điều kiện tự nhiên với cảnh quan đặc biệt của nó: rừng rậm, núi đá, sông nước, sa mạc, vùng băng tuyết, đồng cỏ,...sẽ dẫn đến quốc gia thuộc phạm vi địa lý có các đới tự nhiên như thế có biện pháp quốc phòng phù hợp. Một đạo quân sẽ rất dễ bị đánh bại nếu chiến đấu trong một môi trường xa lạ. Một ví dụ, quân đội của một quốc gia nhiều sa mạc sẽ rất giỏi chiến đấu trong điều kiện sa mạc. Nếu đưa đạo quân đó đến vùng cực (như các nước Bắc Âu) họ sẽ không thể chiến đấu. Vấn đề trước hết là các trang phục giữ ấm, phương tiện di chuyển trên tuyết... Một vài ngoại lệ, như quân đội Mỹ là một trong những đạo quân hiếm hoi có hàng loạt đơn vị được xây dựng chuyên chiến đấu trong các môi trường tự nhiên khác nhau.

Điều kiện tự nhiên đôi khi được tận dụng một cách tình cờ, đem đến may mắn cho bên yếu thế trong chiến tranh.

Lợi thế của điều kiện tự nhiên không chỉ có ý nghĩa trong thời chiến mà cả trong giai đoạn hòa bình, góp phần vào việc phòng vệ của một quốc gia.

Tận dụng không gian

Đất liền

Một quốc gia có phạm vi lãnh thổ rộng lớn cũng nắm giữ lợi thế trong chiến tranh. Với không gian rộng lớn, quân đội của quốc gia đó có thể dễ dàng phòng thủ. Điều mà nhiều quốc gia có diện tích nhỏ khó có được. Một số quốc gia nhỏ bé như Singapore, mặc dù giàu có, quân đội được vũ trang hiện đại nhưng lãnh thổ nhỏ bé khiến quốc gia này rất dễ tổn thương trong chiến tranh. Một số trường hợp điển hình như Nga, với lãnh thổ rộng lớn, cho phép họ phòng thủ tốt hơn, bất kể thời gian đầu chiến tranh gặp nhiều bất lợi. Lãnh thổ rộng lớn của Nga đã kéo giãn và làm mỏng đi các lực lượng xâm lược, như quân đội đế quốc Thụy Điển vào năm 1709, quân Pháp vào năm 1812, hay quân Đức vào năm 1941.

Đại dương

Đại dương là lợi thế và là sự độc đáo của an ninh Hoa Kỳ, đất nước được bảo vệ một cách tự nhiên bởi hai đại dương rộng lớn, Thái Bình Dương ở hướng tây và Đại Tây Dương ở hướng đông, phía bắc và nam là hai láng giềng yếu. Hoa Kỳ sở hữu lực lượng hải quân mạnh và chỉ cần thiết lập các căn cứ quân sự và quan hệ đồng minh ở hai bờ đối diện.

Lợi thế địa hình

Núi non

Địa hình cao và kéo dài của hệ thống Hymalaya đã bảo vệ an toàn nền văn minh Ấn Độ trước các mối đe dọa từ phía bắc. Trong khi Trung Quốc thường xuyên chịu sự tấn công của các tộc người du mục, nhất là từ thời Hán đến thời Tùy, thì Ấn Độ vẫn an toàn trước các tộc người thảo nguyên Nội Á. Mặc dù, Ấn Độ vẫn bị chinh phạt trong một số giai đoạn nhưng các cuộc tấn công đó đều xuất phát từ hướng tây, vốn có địa hình thấp và bằng phẳng.

Vào năm 480 TCN, diễn ra trận chiến ở Thermopylae quân Hy Lạp đã chặn đứng quân Ba Tư tại một hẻm núi gọi là "cổng lửa", mặc dù cuối cùng họ thất bại nhưng đã gây thiệt hại nặng nề cho quân viễn chinh Ba Tư.

Dãy Kavkaz cũng là bức tường thành tự nhiên cản ngăn sự bành trướng của Ottoman về phía bắc để vào nước Nga; và cản ngăn sự bành trướng của Nga xuống phía nam vào Tây Á.

Sông ngòi

Những dòng sông lớn và dài luôn có vai trò bảo vệ như một tường thành tự nhiên. Một số trường hợp điển hình là sông Trường Giang của Trung Quốc. Nhờ vào dòng sông này mà Nam Tống đã chặn được bước tiến quân Kim, như trận Thái Thạch.

Trong thời Tam Quốc, nhờ vào hệ thống sông nước Trường Giang thiên hiểm mà Đông Ngô đã đứng vững trước các cuộc tấn công của quân Tào Ngụy.

Trong chiến tranh Tống-Việt, 1075-1077, quân nhà Lý đã chặn đứng quân Tống tại phòng tuyến sông Như Nguyệt.

Rừng rậm

Trong chiến tranh Đông Dương và sau đó là chiến tranh Việt Nam, Quân đội Nhân dân Việt Nam thường sử dụng rừng rậm để làm nơi ẩn nấp và chiến đấu. Điều này dẫn đến việc quân đội Mỹ sử dụng các chất hóa học khai hoang để phá hủy các khu rừng.

Điều kiện thời tiết

Mông Cổ xâm lược Nhật Bản

Thời tiết đã có tác động chiến lược đến chiến tranh, cũng như tác động mức độ chiến thuật và hoạt động cụ thể. Điển hình, chúng đóng một vai trò quyết định trong cuộc xâm lược Mông Cổ vào Nhật Bản năm 1281 khi Hốt Tất Liệt ra lệnh tấn công Kyushu với khoảng 4.400 tàu và 140.000 quân. Trước khi toàn bộ quân đội xâm chiếm đổ bộ, một cơn bão đã tấn công bờ biển Kyushu và phá hủy một nửa số tàu và binh lính. Hầu hết quân Mông Cổ còn lại ở Kyushu đã bị giết bởi quân Nhật hoặc bị chết đuối khi họ cố gắng chạy trốn trên những con tàu nhỏ. Người Nhật xem bão như một "cơn gió thần thánh" (kamikaze) được gửi bởi các vị thần để cứu Nhật Bản và kết luận rằng Nhật Bản là một "vùng đất được bảo vệ thiêng liêng".

Xâm lược Nga

Trong nhiều thế kỷ, các chỉ huy đã tiến hành các chiến dịch của họ trong mùa cho phép binh lính và ngựa của họ tìm kiếm thức ăn và thức ăn gia súc. Sự khởi đầu của mùa đông luôn chặn đứng các chiến dịch và thường dẫn đến việc quân đội trở về nhà hoặc tìm nơi trú ẩn cho mùa đông. Do hạn chế hậu cần, các chỉ huy cần chọn thời điểm hợp lý để tối ưu năng lực hậu cần phục vụ cho tác chiến. Napoleon, như một ví dụ, thời gian xâm lược của ông vào Nga năm 1812 để binh sĩ của ông có thể đủ thức ăn, mặc dù hoàng đế có kế hoạch sử dụng các tàu cung ứng lớn hơn so với các chiến dịch trước đó, ông biết lực lượng khổng lồ của mình không thể mang tất cả thức ăn mà họ yêu cầu. Bất chấp những sự chuẩn bị này, Napoléon cuối cùng đã mất nhiều người đàn ông hơn trong điều kiện thời tiết, nạn đói và bệnh tật hơn so với quân đội Nga.. Cuộc xâm lược ban đầu được lên kế hoạch cho ngày 5 tháng 6, nhưng một dự báo thời tiết không thuận lợi đã hoãn cuộc đổ bộ. Thuận lợi của thời tiết vào ngày hôm sau cho phép các binh sĩ Đồng minh đổ bộ và, theo Dwight D. Eisenhower, đã chứng minh "sự tồn tại của một Thiên Chúa toàn năng và nhân từ". Một lợi ích bất ngờ của thời tiết xấu là nó đã giúp các lực lượng Đồng minh đạt được gần như hoàn toàn bất ngờ.