✨Kế hoạch Manstein

Thống chế Erich von Manstein Kế hoạch Manstein là phương án tấn công Vùng đất thấp và Bắc Pháp trong thời gian đầu của Chiến tranh Thế giới thứ hai, do tướng Erich von Manstein đề xuất vào ngày 31 tháng 10 năm 1939 và cuối cùng được Bộ Tổng tham mưu Lục quân Đức Quốc xã sửa đổi hoàn chỉnh thành phương án tác chiến thực tế vào ngày 24 tháng 2 năm 1940.

Điểm sáng tạo chính của kế hoạch Manstein là sử dụng mũi tấn công qua trung tâm nước Bỉ làm mồi nhử dụ chủ lực Đồng Minh tiến lên nghênh chiến, trong khi đó mũi chủ công thiết giáp được mở ở phía Nam mặt trận, tại chính diện bất ngờ nhất với Đồng Minh là Dinant - Sedan, để thọc sâu vào sau lưng chủ lực Đồng Minh ở Bỉ,

Bối cảnh ra đời

Ngày 9 tháng 10 năm 1939, Hitler đã ban hành Chỉ thị Fürer số 6 mà nội dung là chuẩn bị kế hoạch xâm lược Pháp và các nước Vùng đất thấp. Theo chỉ thị này, Bộ Tư lệnh Lục quân (Oberkommando des Heeres - OKH) mà cụ thể là tướng von Brauchitsch - Tư lệnh Lục quân và tướng Franz Halder, Tham mưu trưởng được giao nhiệm vụ chuẩn bị kế hoạch tác chiến. Ngày 9 tháng 9 năm 1939, bản kế hoạch đầu tiên, Aufmarschanweisung N°1 - Fall Gelb, được trình bày cho Hitler. Ngày 29 tháng 10, một vài điểm sửa đổi khác được đưa ra trong bản kế hoạch thứ 2 và sau đó có nhiều sửa đổi nhỏ theo cùng ý đồ cho đến tận lúc thay đổi hoàn toàn theo ý tưởng của von Manstein.

Kế hoạch của OKH

Aufmarschanweisung N°1. Aufmarschanweisung N°2. Mục tiêu của bản kế hoạch thứ nhất bám sát theo "Chỉ thị Fürer số 6", được nêu rõ là "Đánh bại lực lượng nhiều nhất có thể của Quân đội Pháp và Đồng Minh, đồng thời chiếm càng nhiều càng tốt lãnh thổ của Hà Lan, Bỉ và miền Bắc Pháp vừa để làm bàn đạp cho hoạt động trên không và trên biển chống lại Anh vừa mở rộng không gian bảo vệ cho vùng Rhur".

Theo mục tiêu đó, điểm nỗ lực tấn công chính được đặt vào trung tâm nước Bỉ. Cụm Tập đoàn quân B của tướng Fedor von Bock gồm 30 sư đoàn bộ binh được giao nhiệm vụ chủ công, chia thành 2 mũi: phía Bắc Liège của Tập đoàn quân 6 và Tập đoàn quân 2 (theo sau), phía Nam Liège của Tập đoàn quân 4. Hầu hết lực lượng cơ động, gồm 9 sư đoàn thiết giáp và 4 sư đoàn bộ binh cơ giới hóa, đều được chia cho 2 mũi này, với kỳ vọng làm mũi nhọn xuyên thủng phòng tuyến của Đồng Minh và phát triển về bờ biển Flanders.

Trong phiên bản kế hoạch thứ hai, Tập đoàn quân 18 của Cụm Tập đoàn quân B có nhiệm vụ tấn công Hà Lan cũng được gom vào cánh chủ công tạo thành 2 mũi mạnh, mỗi mũi 2 Tập đoàn quân Ngày 11 tháng 11, Hitler ra một chỉ thị mới, trong đó yêu cầu đưa Quân đoàn Thiết giáp 19 tập trung ở khu vực Dinant để lập thêm mũi chủ công thứ 3, và dẫn tới những phiên bản sửa đổi khác. Tuy nhiên, hai bản kế hoạch lại khác hẳn nhau.

Điểm khác biệt đầu tiên là kế hoạch Schlieffen là sử dụng cánh phải mạnh để thọc sườn quân Pháp từ phía Bắc, từ đó phát triển xuống phía Nam rồi vòng lại phía Đông để bao vây toàn bộ chủ lực Pháp, trong khi đó kế hoạch OKH chỉ nhắm đạt một phần chiến thắng bằng cách đánh bại Đồng Minh ở phía Bắc và chiếm bờ biển cho hoạt động trên không và trên biển kế tiếp. Tại thời điểm 1940, Đồng Minh đã củng cố phòng tuyến Maginot và sẵn sàng đón đầu mũi tấn công mạnh vào Trung bộ nước Bỉ. Do thiếu bất ngờ chiến lược, nên trong trận đánh trực diện này chiến thắng phụ thuộc vào khả năng tạo bất ngờ chiến thuật. Với sự hỗ trợ của một hệ thống pháo đài và công sự kiên cố, Đồng Minh thậm chí có thể giành chiến thắng trước Cụm Tập đoàn quân B ngay ở Bỉ.

Một điểm rủi ro khác của kế hoạch, theo von Manstein là chỉ huy Pháp có thể đưa ra một phương án đối phó táo bạo: vừa cản phía trước vừa triển khai một cuộc phản công quy mô lớn vào sườn Nam của mũi chủ công. Mũi chủ công tiến càng xa thì rủi ro càng lớn, và nếu phía Pháp tập hợp được khoảng 60 sư đoàn thì Cụm Tập đoàn quân A không đủ sức ngăn cản được cuộc phản công. Tuy nhiên, những ý kiến này đã không đủ thời gian để thành hình một ý tưởng khác và trở thành một kế hoạch được chấp thuận nếu như von Brauchitsch và Franz Halder không tìm cách viện cớ quân đội chưa sẵn sàng sau chiến dịch Ba Lan để trì hoãn thời gian bắt đầu chiến dịch.

Các điểm chính của kế hoạch Manstein

phải|Đề xuất của von Manstein ngày 31/10/1939. Căn cứ vào các phân tích về bản kế hoạch của OKH, von Manstein đề xuất một phương án mới, thể hiện trong các bản kiến nghị gửi cho Bộ Tư lệnh Lục quân Đức (OKH) mà bản đầu tiên được gửi là vào ngày 31 tháng 10 năm 1939. Các điểm chính của phương án mới cũng đồng thời thể hiện trong thư của tướng von Rundstedt gửi cho tướng Tư lệnh Lục quân von Brauchitsch. Sau khi xuyên qua tuyến phòng ngự của Pháp ở đoạn Dinant - Sedan, mũi chủ công sẽ tiến về phía hạ nguồn sông Somme để cắt đường rút lui của chủ lực Đồng Minh. Tình cờ von Manstein và Guderian - Tư lệnh Quân đoàn Thiết giáp 19 - đều ở chung một khách sạn, và hai người đã có những cuộc gặp và trao đổi về phương án tác chiến. Với ý kiến đó, Guderian cho rằng việc lập đầu cầu - đột phá phòng tuyến bên sông Meuse phải do bộ binh cơ giới hóa đảm trách với sự hỗ trợ hỏa lực của Không quân thay vì phải chờ tập hợp bộ binh - pháo binh để đột phá theo quan điểm truyền thống. Ngay sau khi vượt sông thành công, lực lượng thiết giáp phải hành tiến về cửa sông Somme nhanh nhất có thể để đảm bảo cắt được đường rút của chủ lực Đồng Minh bất chấp nguy cơ bị hở sườn. Tuy nhiên, với tính toán rằng bộ binh không thể kịp triển khai chiếm lĩnh các vị trí phòng ngự dọc theo hành lang tiến quân, nên Manstein đề xuất ý tưởng "phòng ngự chủ động" bằng cách mở một mũi hộ công bằng lực lượng cơ động về phía Nam Sedan. Tổng cộng von Manstein viết bảy bản thông tư, nhưng tất cả đều nằm lại ở bàn giấy của OKH: trong khi Halder cho rằng von Manstein chỉ nhằm ý đồ tăng thêm tầm quan trọng của Cụm Tập đoàn quân A, thì von Brauchitsch ca ngợi tính sáng tạo của đề xuất nhưng lại bổ sung là không có thêm lực lượng để triển khai nó.

Ngày 27 tháng 1 năm 1940, von Mantein trở thành nạn nhân của những đề xuất của mình khi được thuyên chuyển sang Phổ nắm Quân đoàn 38 với cớ "đề bạt". Phẫn nộ với nước cờ của Halder, hai sĩ quan trong Ban Tham mưu của Cụm Tập đoàn quân A là Trung tá Blumentritt và Thiếu tá von Treskow đã tiếp cận với tướng Schmundt - tham tá quân vụ của Hitler - trong lúc Schmundt tham dự buổi diễn tập của Cụm Tập đoàn quân A.

Sau cuộc gặp chung, von Manstein được đưa vào gặp riêng Hitler cùng với Schmundt và tướng Jodl, một thành viên trong Bộ Tổng Tham mưu Lục quân. Ấn tượng trước những lập luận vững chắc của von Manstein, Hitler đã đồng ý với tất cả các điểm đề xuất, kể cả "lực lượng thiết giáp mạnh".

Điểm thứ hai là việc lập đầu cầu cho lực lượng thiết giáp. Halder cho rằng yêu cầu của Guderian sử dụng thành phần bộ binh cơ giới hóa trong các sư đoàn thiết giáp để lập đầu cầu bên sông Meuse là "vô nghĩa". Ông cho rằng các bước triển khai phải theo phương pháp truyền thống: tập hợp đủ bộ binh và pháo hỗ trợ ở ngày thứ 9 để lập đầu cầu, đột phá phòng tuyến, sau đó mới đưa lực lượng thiết giáp vào phát huy chiến quả.

Kế hoạch Manstein trong thực tiễn

Sự phân hóa của các tướng lĩnh trước chiến dịch

Kể cả ngay khi đã được Hitler chuẩn thuận, phương án tác chiến mới vẫn bị các tướng lĩnh cao cấp coi là "phiêu lưu". Trong số đó, tướng von Bock, Tư lệnh Cụm Tập đoàn quân B, tìm cách thuyết phục Hitler từ bỏ nó, còn tướng von Rundstedt, người đã bảo trợ cho ý tưởng của von Manstein, cũng đột nhiên chuyển sang nghi ngờ.

Trước sự phản đối đó, Guderian, Tư lệnh Quân đoàn Thiết giáp 19 - Quân đoàn nhận nhiệm vụ chủ công, chỉ có 2 đồng minh là Hitler và von Manstein trong ý tưởng tác chiến độc lập của thiết giáp như nguyên bản. Thế nhưng Hitler vốn dễ thay đổi lập trường, còn von Manstein đã bị vô hiệu hóa. thì Cụm Thiết giáp Kleist sẽ được ưu tiên sử dụng mọi tuyến đường hành quân. Tuy nhiên, do von Rundstedt không tin là bộ binh cơ giới hóa có thể lập được đầu cầu, nên đã lựa chọn phương án nước đôi, đưa bộ binh cùng hành tiến song song.

Hành động của Guderian và Rommel trong chiến dịch

Trong thực tế chiến dịch, Guderian đã hành động đúng như ý tưởng ban đầu của von Manstein bất chấp thượng lệnh. Tướng Kleist, chỉ huy Cụm Thiết giáp, lẫn tướng von Rundstedt đều yêu cầu Guderian phải chờ bộ binh tập hợp ở đầu cầu sông Meuse, nhưng ngay chiều 14 tháng 5, Guderian đã tung ngay Sư đoàn Thiết giáp số 1 và số 2 theo hướng Tây về phía Rethel. Trong khi đó, mặc dù mũi tấn công về phía Nam Sedan để chủ động phòng ngự đã bị cắt bỏ, nhưng Guderian vẫn triển khai bằng Sư đoàn Thiết giáp số 10 và Trung đoàn Bộ binh Đại Đức.

Một nhân tố khác là tướng Erwin Rommel, Sư đoàn trưởng Sư đoàn Thiết giáp số 7, cũng hành động như thế, chỉ có khác là Rommel có sự bảo vệ của chỉ huy là tướng von Kluge - Tư lệnh Tập đoàn quân 4. Ngay sau khi vượt sông, Rommel đã tích cực tiến quân về phía Tây. Tận dụng thời cơ quân Pháp rút lui do bị 2 sư đoàn của Guderian khoan vào sườn, Sư đoàn của Rommel đã cấp tốc truy kích đánh sụm Tập đoàn quân 9 của Pháp, nhanh chóng độc lập tiến về phía Tây mà không cần chờ bộ binh.

May mắn của kế hoạch sửa đổi ở sườn trái

Các mũi tấn công phòng ngự chủ động ở sườn trái theo ý tưởng ban đầu của von Manstein bị cắt bỏ, trong đó có mũi theo hướng Tây Nam về Reims. Đây cũng là vị trí tập kết của Tập đoàn quân 7, vốn là lực lượng cơ động dự bị Tổng Hành dinh Pháp. Theo kế hoạch Dyle mở rộng của Maurice Gamelin, Tập đoàn quân 7 được điều sang cánh trái mặt trận để tiến sang Breda Hà Lan bất chấp phản đối của tướng Alphonse Joseph Georges - Tư lệnh Mặt trận Tây Bắc của Pháp. Sau trận chiến, khi nói về vai trò của Manstein, Hitler đã nói nguyên văn là Trong số các tướng lĩnh mà tôi nói chuyện, thì Manstein là người hiểu ý tôi nhất. Sử gia Karl Heinz Frieser cũng cho rằng việc mở thêm một mũi cơ động ở phía Nam mặt trận của Hitler chỉ nhằm mục tiêu hỗ trợ cho 2 mũi tấn công chính ở Bỉ, và do đó chỉ là "nửa vời".

Ngoài Hitler, Halder về sau cũng tự nhận là mình là tác giả chính căn cứ vào việc đã chuẩn bị sẵn phương án tác chiến số 4 để trình bày trong cuộc họp ngày 18 tháng 2 năm 1940, đồng thời nhận rằng ông đã đề xuất mở mũi chủ công qua rừng Ardennes từ cuối tháng 9. Tuy nhiên, nhà sử học Karl Heinz Frieser cho rằng cách nhận công của Halder không có bằng chứng cụ thể, Vai trò này của von Manstein cũng được các nhà sử học khác như Julian Jackson hay William Shirer công nhận.