✨Học viện Hàng không Việt Nam

Học viện Hàng không Việt Nam ( – VAA) là một trường đại học công lập định hướng nghề nghiệp ứng dụng trực thuộc Bộ Xây dựng của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tổ chức ra đời vào ngày 24 tháng 3 năm 1979 với tên gọi ban đầu là Trường Sĩ quan và Trung cấp nghiệp vụ Hàng không, đến ngày 17 tháng 7 năm 2006, cơ sở được nâng cấp lên thành học viện và từ đây chính thức đào tạo hệ giáo dục bậc cao các chuyên ngành về lĩnh vực hàng không dân dụng.

Lịch sử

Nguồn gốc

Ngày 24 tháng 3 năm 1979, Trường Sĩ quan và Trung cấp nghiệp vụ Hàng không trực thuộc Tổng cục Hàng không Dân dụng Việt Nam – một tổ chức nằm dưới sự quản lý của Bộ Quốc phòng tại thời điểm đó, được thành lập dựa trên công văn số 290/QĐ-QP do Thiếu tướng Vũ Xuân Chiêm ký xác nhận. Đơn vị giảng dạy chịu trách nhiệm huấn luyện các sĩ quan sơ cấp trong giai đoạn này.

Ngày 14 tháng 11 năm 1994, Trường Kỹ thuật nghiệp vụ Hàng không được chuyển đổi thành Trường Hàng không Việt Nam trực thuộc Cục Hàng không Dân dụng theo văn bản số 2318/QĐ-TCCCB-LĐ do Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Bùi Danh Lưu ký phê duyệt.

Ngày 17 tháng 7 năm 2006, Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm tiếp tục ký ban hành quyết định số 168/2006/QĐ-TTg thành lập Học viện Hàng không Việt Nam (VAA), cơ sở dạy học tại thời điểm này đã có tư cách pháp nhân, sở hữu con dấu và tài khoản riêng. Đến cuối tháng 10 trong cùng năm, trường tiếp tục nhận chỉ thị về việc phân công nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm và định hướng cơ cấu tổ chức, từ đây học viện chính thức được cấp phép đào tạo hệ giáo dục bậc cao và hoạt động dưới sự quản lý của Bộ Giao thông Vận tải. Năm 2007 là một cột mốc quan trọng khi trường được Bộ Giáo dục phê duyệt kế hoạch tuyển sinh đại học khóa đầu tiên với hai ngành Quản trị kinh doanh và Công nghệ kỹ thuật điện tử – viễn thông. Đến năm 2025, sau khi Việt Nam thông qua một cuộc cải cách tinh gọn bộ máy, học viện trở thành cơ quan giáo dục trực thuộc Bộ Xây dựng.

Đào tạo

Năm 2012 đánh dấu một bước ngoặt khi lần đầu tiên trong lịch sử hàng không dân dụng Việt Nam, Trường Phi công Bay Việt đã phối hợp với VAA và Học viện Hàng không ESMA của Cộng hòa Pháp tổ chức thí điểm đào tạo phi công cơ bản cho mục đích thương mại, trong đó bao gồm huấn luyện bay một phần trên vùng trời Việt Nam tại Sân bay quốc tế Cam Ranh.

Tính đến năm 2017, VAA là tổ chức quốc doanh duy nhất trong hệ thống giáo dục quốc gia Việt Nam chuyên giảng dạy về hàng không. Năm 2020, học viện là cơ sở đào tạo duy nhất trong nước cung cấp nguồn nhân lực hai ngành cử nhân Quản lý hoạt động bay và kiểm soát viên không lưu cho Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam (VATM). Bên cạnh đó, đến năm 2024, ngôi trường vẫn tiếp tục là tổ chức giáo dục đại học hệ chính quy duy nhất tại Việt Nam đào tạo ba chuyên ngành về Quản lý hoạt động bay, Xây dựng và Phát triển Cảng hàng không cùng với Quản lý và Khai thác Cảng hàng không.

Phát triển

Cuối năm 2015, học viện là một trong hai trường đầu tiên của Việt Nam được Bộ Giao thông Vận tải chọn làm đơn vị thí điểm cổ phần hóa. Nhiều ý kiến trái chiều đã xuất hiện ngay sau khi thông tin được công bố, một bên cho biết cơ sở giảng dạy sẽ được hưởng lợi trong vấn đề kinh tế, phía đối nghịch thì quan ngại lợi nhuận sẽ bị đặt lên trên cả chất lượng đào tạo. Một năm sau, trường gửi đơn kiến nghị xin dừng tiến trình chuyển đổi, nguyên nhân được cho là nội bộ viện không đồng nhất quan điểm và đề xuất chuyển đổi mô hình hoạt động sang định hướng tự chủ tài chính, đồng thời viện dẫn một nghị quyết của Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã truyền thông rõ chỉ được phép "cổ phần hóa các đơn vị sự nghiệp công lập có đủ điều kiện, trừ các bệnh viện, trường học". Đến năm 2020, học viện chính thức chuyển đổi mô hình hoạt động sang tự chủ tài chính. Hai năm sau, VAA là một trong những trường đại học công lập đầu tiên của Việt Nam tiến hành việc chuyển đổi số toàn diện hệ thống quản trị và vận hành nội bộ, qua đó cắt giảm hơn một nửa quy trình và số hóa hàng nghìn văn bản tài liệu.

Tổ chức

Quản trị

Theo quy định của Luật giáo dục Đại học 2018 yêu cầu các cơ sở đào tạo bậc cao phải hoạt động theo mô hình mới nhằm đảo bảo quyền tự chủ, học viện đã được Bộ Giao thông Vận tải ký quyết định thành lập hội đồng trường đầu tiên vào ngày 14 tháng 5 năm 2020.

Lãnh đạo

thumb|Nguyễn Văn Nghĩa (phải) tại [[Biên Hòa vào năm 2010.]] Trong chiến tranh Việt Nam, ông Nguyễn Văn Nghĩa – nguyên giám đốc kiêm hiệu trưởng học viện, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, phi công cấp ACE, là thành viên đầu tiên trực thuộc Không quân Việt Nam đã bắn hạ thành công chiếc máy bay McDonnell Douglas F-4 Phantom II của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ trong chiến dịch Linebacker II. Ông cũng là người đã đặt những nền móng đầu tiên để ngôi trường được nâng cấp lên thành học viện vào năm 2006 và nghỉ hưu một năm sau đó. Trường cho biết sẽ chi trả toàn bộ chi phí ước tính khoảng 4-5 tỷ đồng để tháo lắp và vận chuyển máy bay về cơ sở tại Cam Ranh. Đến năm 2021, Cục Hàng không tiếp tục ra công văn kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải bàn giao tài sản công cho học viện nhưng lại bị từ chối sau đó vì thiếu cơ sở.

Năm 2018, trường đã phối hợp với ba tổ chức CAAV, ENAC và Airbus khai giảng khóa đào tạo cao cấp về quản lý an toàn hàng không do chính các giảng viên ENAC và chuyên gia hàng không của Châu Âu trực tiếp giảng dạy, đến giữa năm 2019 thì 26 học viên là các nhân sự cấp cao trong ngành sau đó đã tốt nghiệp. Đây là mạng lưới hợp tác bao gồm chuỗi hệ thống trung tâm huấn luyện trong ngành cung cấp các khóa đào tạo chất lượng dựa trên phương pháp chuẩn hóa cho nhân viên hàng không trên toàn cầu. Hai năm sau, ENAC tiếp tục ký hợp đồng với VAA về đào tạo phi công cơ bản, khóa học cung cấp cho học viên sau khi tốt nghiệp giấy phép phi công thương mại cùng với chứng chỉ bay khí tài trên máy bay nhiều động cơ (CPL-IRME) được cả Cơ quan An toàn Hàng không Liên minh Châu Âu và Cục Hàng không Việt Nam công nhận.

Xếp hạng

Năm 2023, lần đầu tiên tại Việt Nam đã chính thức xuất hiện bảng xếp hạng các trường đại học với tên gọi Vietnam's University Rankings (VNUR). VNUR là một công ty hoạt động phi lợi nhuận, nhóm nghiên cứu đánh giá bao gồm các chuyên gia, giáo sư và thạc sĩ ngành giáo dục đã tiến hành rà soát tất cả 237 cơ sở đào tạo hệ bậc cao và cuối cùng lựa chọn ra 100 trường đứng đầu. Kết quả cho thấy Học viện Hàng không Việt Nam nằm ở vị trí cuối bảng. Năm 2024, VAA hoàn toàn không có mặt trong bảng xếp hạng của VNUR và đến năm tiếp theo thì xuất hiện trở lại ở vị trí thứ 82.

Trên bình diện quốc tế, Vietnam Aviation Academy từng được Webometrics Ranking of World Universities xếp thứ 118 trên tổng số 190 trường đại học tại Việt Nam, giữ vững hạng 5.995 trong khu vực Châu Á–Thái Bình Dương và cuối cùng đạt vị trí thứ 14.457 trên phạm vi toàn cầu vào năm 2024.

Tranh cãi

Kể từ khi được thành lập, cơ sở đào tạo này đã vướng vào hàng loạt bê bối diễn ra xuyên suốt nhiều thập kỷ, trải rộng ở đa lĩnh vực trong đó có quản lý tài sản, thu chi học phí, công tác tuyển sinh, điều hành nhân sự, chất lượng đào tạo, tổ chức thi cử, sai phạm pháp lý và sử dụng đất công trái phép. Dưới đây là những sự việc điển hình đã được truyền thông của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đưa tin rộng rãi:

Quản lý đất công

Một loạt vấn đề đã xảy ra kể từ khi Học viện Hàng không Việt Nam được giao nhiệm vụ quản lý khu đất công 38 Lam Sơn (cũ) ở quận Tân Bình. Trong giai đoạn từ năm 1989 đến năm 1993, được sự cho phép từ các cấp thẩm quyền, trường đã thành lập Hội đồng Nhà đất, Hoá giá và sau đó cấp cho cán bộ mượn đất để xây dựng nhà ở trên phần lớn diện tích viện quản lý. Tuy nhiên cho đến cuối thập kỷ thứ hai trong thế kỷ 21, một chuỗi các sự kiện ẩn khuất mới bắt đầu được đưa lên mặt báo, đầu tiên là Cục Hàng không Dân dụng, tuy không phải là đơn vị chủ quản đất nhưng lại xuất hiện hai văn bản có quyết định trùng số do cơ quan này cấp cho hai cá nhân tại hai thời điểm khác nhau để kiến tạo khu vực cư trú, một trong số đó là ông Chu Hoàng Hà – cán bộ của học viện được trao một diện tích lên đến 235m² tại địa chỉ 38A Lam Sơn. Lãnh đạo VAA cho biết trong số 26 hộ gia đình thuộc diện cán bộ được giao đất không có tên ông Hà trong đó, hai năm sau khi xuất hiện tờ giấy cấp đất từ Cục thì Hà mới chính thức trở thành nhân viên của viện vào năm 1995, và trong khoảng thời gian công tác tại đây thì ông tiếp tục được đơn vị đào tạo xác nhận cho mượn đất một lần nữa để đăng ký điện nước sinh hoạt gia đình, trường hoàn toàn không biết Hà đã được cấp đất trước đó vì ông chưa từng nộp tờ giấy của Cục về Phòng hành chính Tổng hợp. Năm 2004, trường đã gửi đơn phản ánh nhưng bị tòa từ chối vì không đủ điều kiện. Giữa năm sau, tổ chức tiếp tục khiếu nại đến Tổng cục Cảnh sát và đến đầu năm 2006 thì cơ quan này kết luận cả hai giấy xác nhận của trường đều bị Ngụy Hữu Bá làm giả. Tuy nhiên trong khoảng thời gian bốn năm từ 2007 đến 2010, khi vụ việc được chuyển cho Cơ quan Cảnh sát Điều tra giải quyết thì đến cuối năm 2011, Công an Thành phố Hồ Chí Minh ra công văn thông báo thời gian truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm giả giấy tờ của ông Bá đã hết hạn từ tháng 6 năm 2008. Chủ tịch Ủy ban Thành phố lúc bấy giờ là ông Lê Hoàng Quân vào năm 2012 đã trực tiếp yêu cầu ngăn chặn việc chuyển dịch sở hữu tài sản, hủy bỏ sổ hồng đã cấp, lập thủ tục thu hồi nhưng đến tận năm 2019, lô đất vẫn không được hoàn trả về cơ quan quản lý, chủ thể làm giả hồ sơ hoàn toàn không bị truy cứu trước pháp luật còn tài sản trên đất thì vẫn tiếp tục bị luân chuyển cho những người mua sau.

Năm 2012, Trung tâm Ngoại ngữ Tin học (ALI) của học viện đã bị tố cáo sử dụng chiêu trò lôi kéo và không trung thực trong vấn đề chuyển đổi học phần. Cụ thể cơ sở bồi dưỡng văn hóa này tiếp nhận học viên với lời tư vấn kết quả thi TOEIC tại đây sẽ được chuyển đổi sang học phần chính quy. Tuy nhiên khi phát hiện thông tin chưa có quyết định bằng văn bản nào từ phía nhà trường chấp thuận việc đổi điểm này, gia đình sinh viên cho rằng họ đã bị lừa. Cụ thể việc bố trí một người thực hiện cả hai nhiệm vụ chấm thi và phúc khảo là "chưa phù hợp" theo quy định của Bộ Nội vụ, viện còn chưa ký hợp đồng làm việc đầy đủ với viên chức, chưa trình kế hoạch bổ nhiệm chức danh nghề nghiệp người lao động cho cơ quan quản lý phê duyệt, chưa lấy ý kiến cấp ủy Đảng cùng cấp trong công tác đánh giá phân loại cá nhân giữ chức vụ quản lý. không có sổ đăng ký, giao nhận hồ sơ theo mẫu quy định trong khi số lao động hợp đồng lại vượt quá số lượng người làm việc. Bên cạnh đó, thẩm quyền trao tặng danh hiệu cho một vài tập thể trực thuộc cũng bị cho là "thiếu sót". Trong văn bản kết luận, không một nhân vật nào bị nêu tên đã trực tiếp gây nên những vấn đề này ngoại trừ việc ban ngành thanh tra yêu cầu trường phải tự "kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm" đối với những cá nhân, tổ chức có liên quan đến sự việc. Trả lời Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, giám đốc Trung tâm Đào tạo Nghiệp vụ Hàng không Chu Hoàng Hà thừa nhận những hạn chế trên là sự thật nhưng bác bỏ thông tin thiếu giảng viên. Ông Hà cho biết kể từ khi bà Nguyễn Thị Hải Hằng lên làm giám đốc học viện, trung tâm của ông tuy thừa khả năng phục vụ lớp học nhưng lại bị chia nhỏ nhiệm vụ, cơ chế quản lý bắt đầu lỏng lẻo khiến việc giảng dạy bị chậm trễ, còn bà Hằng thì phản bác lại và cho rằng đây là quy trình tinh giản biên chế. Vụ việc được cam kết giải quyết dứt điểm trong năm 2018, tuy nhiên trường chỉ gửi lời xin lỗi đến gia đình sinh viên và không đề cập đến việc đền bù thiệt hại cho người học. Nội dung cho biết Trung tâm Ngoại ngữ Tin học ALI theo sự chỉ đạo của Hằng đã tự ý mang tài sản nhà nước (phòng học và văn phòng) ký hợp đồng hợp tác kinh doanh với một công ty ngoài, riêng ALI chỉ mới nộp về cho học viện 132 triệu đồng trong khi tổng số tiền cần phải thanh toán từ việc cho thuê mặt bằng là 1.036 tỷ. Trường giải thích đây là con số nợ lũy kế từ trước khi nhậm chức giám đốc nên Hằng không phải là người trực tiếp gây nên hậu quả. Tiếp đến, tổ kinh doanh bãi xe, căng tin do giám đốc thành lập đã mang về lợi nhuận hơn 1.5 tỷ trong hai năm 2016–2017 nhưng phần lớn nguồn thu này lại bị "bỏ quên" ngoài sổ sách, lý do được viện đưa ra là chứng từ thu chi chưa được chuyển kịp thời về phòng tài chính kế toán.

Đến cuối năm 2020, học viện tiếp tục tuyển sinh cao đẳng trái luật khi làm thủ tục nhập học cho gần 500 người, Bên cạnh đó, sự việc hai thí sinh chưa có bằng cử nhân nhưng vẫn được trường thông báo đủ điều kiện tham dự kỳ thi thạc sĩ một lần nữa được Tuổi Trẻ đưa lên mặt báo, cơ quan truyền thông nêu rõ chỉ từ một đến hai ngày sau thời điểm kết thúc thi cao học, hai sinh viên này mới chính thức được công nhận tốt nghiệp, và đến ngày tiếp theo thì đã có tên trong danh sách trúng tuyển thạc sĩ. Phóng viên đề nghị làm việc trực tiếp với giám đốc học viện là bà Hằng về những sự việc trên, tuy nhiên bà cho biết sẽ trao đổi vấn đề qua email. Khi email được gửi, người đứng đầu viện tiếp tục yêu cầu đưa công văn, và khi công văn đã trao, đại diện trường hẹn sẽ có văn bản trả lời. Tuy nhiên, phóng viên không nhận được phản hồi sau đó và thông tin trong bài báo cũng dừng lại tại đây.

Tiếp nối dòng sự kiện, công tác bổ nhiệm nhân sự của Bộ Giao thông Vận tải dưới nhiệm kỳ Đinh La Thăng đã gây ra nhiều tranh cãi, điển hình là trường hợp của Trần Hoài An, người từng là phó tổng giám đốc một công ty đóng tàu nhưng lại chuyển hướng sang dạy lái máy bay. Tháng 5 năm 2015, An có mặt trong danh sách bảy người cạnh tranh chức vụ hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận tải nhưng không đậu, một tháng sau, ông tiếp tục ghi danh vào vị trí giám đốc Học viện Hàng không Việt Nam, nhưng vừa bước qua tháng 7 thì Bộ Giao thông đã đột ngột bổ nhiệm An giữ chức Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, trong khi kết quả kỳ thi không được công bố thì đến tháng 11, bà Nguyễn Thị Hải Hằng được thông báo trở thành tân giám đốc của VAA. Giữa năm 2020, An tiếp tục nắm giữ cương vị Chủ tịch Hội đồng đầu tiên của học viện nhiệm kỳ 2020–2025. "không chấp hành, làm trái quy định của pháp luật" khi để trường thu học phí sinh viên vượt ngưỡng cho phép liên tiếp hai niên khóa 2021–2023 với tổng số tiền lên đến 56 tỷ đồng (hơn 2.2 triệu Mỹ kim). Vệc hội đồng không ban hành quyết định về lệ phí mà lại để cho giám đốc thực hiện là "chưa đúng thẩm quyền" theo thông cáo từ Bộ. và bất chấp cơ quan chủ quản đã có liên tiếp hai công văn truyền thông rõ ràng về mức học phí cùng thu chi trước đó, trường vẫn không tiến hành điều chỉnh. Trao đổi với Pháp luật Việt Nam, ông An thừa nhận khoản thu vượt quy định 10% trong năm học 2021–2022 đã chậm xử lý trả lại cho người học, tuy nhiên sang khóa tiếp theo, thời điểm Chính phủ Việt Nam ban hành quyết định mới yêu cầu các trường không được nâng chi phí giáo dục nhằm hỗ trợ sinh viên hậu COVID-19 thì viện đã hoàn tất quá trình tăng thu học phí theo nghị định cũ. người học vẫn chưa nhận được tiền bất chấp học viện đã có thông báo trước đó về việc hoàn trả và khấu trừ học phí trên cổng thông tin điện tử của trường. Cho đến khi văn bản kết luận tố cáo được cơ quan chủ quản trực tiếp công bố cuối tháng 7 năm 2023, cơ sở đào tạo mới thông báo "đang" khẩn trương hoàn trả/khấu trừ khoản thu sai lệch trong thời gian suốt hai năm.

Vấn đề tranh cãi đã vượt ra khỏi phạm vi nội bộ trường từ đây và khiến giới truyền thông Việt Nam phải chú ý, một loạt các cơ quan ngôn luận từ trung ương đến địa phương của quốc gia này bắt đầu lên tiếng, trong đó có Công Thương, Đại biểu Nhân dân, Chính phủ, Dân Việt, Sài Gòn Giải Phóng, Tuổi Trẻ, VnExpress. Dân Trí, Công An Nhân Dân gọi sự việc là hành động "thu lố" thì Báo Công an Thành phố Hồ Chí Minh lại khẳng định không thể tiếp tục để ngôi trường "chiếm dụng" khoảng lợi nhuận này, đồng thời tiết lộ chính sinh viên là người đã viết đơn tố cáo ông An và học viện. Ngoài ra Bộ Giao thông cũng cho biết trách nhiệm để xảy ra sự việc thuộc về Trần Hoài An trên cương vị là Chủ tịch Hội đồng, tập thể lãnh đạo và giám đốc học viện, Tuy nhiên đến cuối tháng 10 cùng năm, Thanh tra cho biết học viện vẫn chưa nộp bất kỳ văn bản nào, riêng cá nhân An thì không phản hồi khi phóng viên tờ báo này chủ động đặt lịch làm việc. Chưa đầy hai năm sau, ông tiếp tục được tái bổ nhiệm giữ chức vụ chủ tịch thêm một nhiệm kỳ. Phát biểu tại buổi lễ công nhận hội đồng, An gửi lời cảm ơn đến toàn thể sinh viên và công nhân viên chức nhà trường vì đã tin tưởng và ủng hộ.