✨Họ Ô rô

Họ Ô rô (danh pháp khoa học: Acanthaceae) là một họ thực vật hai lá mầm trong thực vật có hoa, chứa khoảng 214-250 chi (tùy hệ thống phân loại) và khoảng 2.500-4.000 loài, trong khi đó các hệ thống phân loại của APG chấp nhận ít chi hơn nhưng lại nhiều loài hơn (khoảng 220 chi và khoảng 4.000 loài).

Phần lớn là cây thân thảo, cây bụi hay dây leo nhiệt đới; một số có gai. Chỉ có một số ít loài sinh sống trong khu vực ôn đới, bốn trung tâm phân bổ chính là khu vực Indo-Malaya, châu Phi, Brasil và Trung Mỹ. Các đại diện của họ này có thể được tìm thấy ở gần như mọi môi trường sinh sống, chẳng hạn trong các rừng rậm và rừng thưa, trong các bụi cây hay trên các cánh đồng và thung lũng ẩm ướt, ven biển và trong các khu vực biển, đầm lầy như là một thành phần của các rừng đước.

Đặc điểm

Các loài trong họ này có các lá đơn, mọc đối xếp chéo chữ thập với mép lá nhẵn (hoặc đôi khi có răng cưa hay thùy). Lá có thể chứa các nang sỏi, nhìn thấy dưới dạng các sọc trên bề mặt. Hoa hoàn hảo, đối xứng hai bên tới gần như đối xứng tỏa tia, các hoa này mọc thành một cụm hoa hoặc là kiểu cành hoa hoặc kiểu xim. Thông thường có lá bắc nhiều màu sắc đối diện với mỗi hoa; ở một vài loài thì lá bắc lớn và sặc sỡ. Đài hoa thông thường là loại 4-5 thùy; tràng hoa hình ống, 2 môi hay 5 thùy; các nhị hoa hoặc là 2 hay 4 được sắp xếp thành cặp và lồng vào tràng hoa; bầu nhụy lớn, 2-lá noãn, với kiểu đính noãn gắn trụ. Quả là loại quả nang 2 ngăn, nứt ra có phần hơi mạnh. Ở phần lớn các loài, hạt gắn liền với cuống móc nhỏ (một loại cán phôi biến đổi) để đẩy chúng ra khỏi quả nang. Hạt là loại không có nội nhũ với các phôi lớn.

Loài quen thuộc với khu vực ôn đới là Acanthus mollis hay ô rô gấu, một loài cây thân thảo sống lâu năm với các lá lớn và cành hoa cao tới 2 m. Các chi nhiệt đới quen thuộc với những người làm vườn có Thunbergia và Justicia.

Chi Mắm (Avicennia), thông thường được đặt trong họ Verbenaceae hay trong họ của chính nó, Avicenniaceae, được Angiosperm Phylogeny Group đưa vào họ Acanthaceae trên cơ sở của nghiên cứu phát sinh loài ở mức phân tử chỉ ra rằng nó cần được gắn liền với họ này.

Phân loại

Họ này được phân chia thành các phân họ và tông như sau:

Phân họ Nelsonioideae

• Phân họ Nelsonioideae Lindl. ex Pfeiff., 1871, đồng nghĩa: Nelsoniaceae Sreemadhavan, 1977, 5 chi, khoảng 170-180 loài. Anisosepalum: 3 loài. Elytraria (bao gồm cả Tubiflora): 21 loài. Nelsonia: 3 loài. Saintpauliopsis: 1 loài (Saintpauliopsis lebrunii). ** Staurogyne (bao gồm cả Ancistrostylis, Ebermaiera, Erythracanthus, Gynocraterium, Neozenkerina, Ophiorrhiziphyllon, Staurogynopsis, Zenkerina). Khoảng 140-150 loài.

Phân họ Acanthoideae

• Phân họ Acanthoideae Link: 217 chi, 3.220 loài. Phổ biến khắp thế giới; có nhiều loài hơn tại Tân thế giới, nhưng lại đa dạng về chi hơn tại Cựu thế giới. Tông Acantheae: 21 chi, 500 loài. Các chi đa dạng nhất: Aphelandra (170 loài), Blepharis (130 loài). ** Acanthopsis Acanthus (bao gồm cả Cheilopsis): Ô rô Achyrocalyx Aphelandra (bao gồm cả Amathea, Aphelandrella, Cuenotia, Hemisandra, Hydromestus, Lagochilium, Lepidacanthus, Odontophyllum, Sreemadhavana, Strobilorhachis, Synandra): Lá ngựa vằn. Blepharis (bao gồm cả Acanthodium, Blepharacanthus, Trichacanthus): Tai rìa. Crossandra (bao gồm cả Harrachia, Pleuroblepharis, Polythrix, Strobilacanthus): Hỏa hoàng Crossandrella Cynarospermum Cyphacanthus Encephalosphaera Geissomeria Holographis (bao gồm cả Berginia, Lundellia, Pringleophytum) Neriacanthus (bao gồm cả Aphanandrium) Orophochilus Rhombochlamys Salpixantha (bao gồm cả Salpingantha, Salpinxantha) Sclerochiton (bao gồm cả Butayea, Isacanthus, Pseudoblepharis) Stenandriopsis Stenandrium Streptosiphon * Xantheranthemum Tông Ruellieae*: 44 chi. Các chi đa dạng nhất Strobilanthes (250 loài), Ruellia (250 loài). Acanthopale Apassalus Benoicanthus Bravaisia (bao gồm cả Androcentrum, Onychacanthus) Brillantaisia (bao gồm cả Leucoraphis, Leucorhaphis, Plaesianthera, Ruelliola) Brunoniella Calacanthus Dischistocalyx (bao gồm cả Distichocalyx) Duosperma (bao gồm cả Disperma) Dyschoriste (bao gồm cả Calophanes, Chaetacanthus, Phillipsia): Đi khốt Echinacanthus Epiclastopelma (bao gồm cả Sooia) Eranthemum (bao gồm cả Daedalacanthus) Eremomastax (bao gồm cả Paulowilhelmia) Hemiadelphis Hemigraphis Heteradelphia Hygrophila (bao gồm cả Asteracantha, Cardanthera, Kita, Nomaphila, Synnema) Ionacanthus Kosmosiphon Leptosiphonium Louteridium (bao gồm cả Neolindenia) Lychniothyrsus Mellera (bao gồm cả Onus) Mimulopsis Pararuellia Petalidium (bao gồm cả Pseudobarleria) Phaulopsis (bao gồm cả Micranthus, Phaylopsis) Physacanthus (bao gồm cả Haselhoffia) Pseudoruellia Ruellia (bao gồm cả Aphragmia, Arrhostoxylum, Blechum, Copioglossa, Cryphiacanthus, Dinteracanthus, Dipteracanthus, Endosiphon, Eusiphon, Gymnacanthus, Gymnacanthus, Neowedia, Nothoruellia, Ophthalmacanthus, Pattersonia, Pentstemonacanthus, Polylychnis, Sclerocalyx, Stemonacanthus, Stenoschista, Stephanophysum, Tacoanthus, Tremacanthus, Ulleria): quả nổ. Ruelliopsis Sanchezia (bao gồm cả Steirosanchezia) Santapaua Satanocrater (bao gồm cả Haemacanthus) Sautiera Spirostigma Stenothyrsus Strobilanthes (bao gồm cả Adenacanthus, Adenostachya, Aechmanthera, Baphicacanthus, Buteraea, Carvia, Championella, Clarkeasia, Ctenopaepale, Didyplosandra, Diflugossa, Ditrichospermum, Dossifluga, Echinopaepale, Endopogon, Eriostrobilus, Gantelbua, Goldfussia, Gutzlaffia, Gymapsis, Hymenochlaena, Kanjarum, Kjellbergia, Lamiacanthus, Larsenia, Leptacanthus, Lissospermum, Listrobanthes, Mackenziea, Microstrobilus, Nilgirianthus, Pachystrobilus, Parachampionella, Paragoldfussia, Paragutzlaffia, Parastrobilanthes, Parasympagis, Perilepta, Phlebophyllum, Pleocaulus, Pseudaechmanthera, Pseudostenosiphonium, Pteracanthus, Pteroptychia, Pyrrothrix, Semnostachya, Semnothyrsus, Sericocalyx, Sinthroblastes, Stenosiphonium, Supushpa, Sympagis, Taeniandra, Tarphochlamys, Tetraglochidium, Tetragoga, Tetragompha, Thelepaepale, Triaenacanthus, Triaenanthus, Xanthostachya, Xenacanthus): Cham biên, chùy hoa. Strobilanthopsis (bao gồm cả Psacadopaepale, Pseudacanthopale) Suessenguthia Trichanthera Trichosanchezia * Zygoruellia Tông Justicieae*: 105 chi. Các chi đa dạng nhất: Justicia (600 loài), Ptysiglottis (60 loài). Afrofittonia (bao gồm cả Talbotia) Ambongia Ancistranthus Angkalanthus (bao gồm cả Ancalanthus) Anisacanthus Anisotes (bao gồm cả Himantochilus, Macrorungia, Symplectochilus) Aphanosperma Ascotheca Asystasia (bao gồm cả Asystasiella, Dicentranthera, Isochoriste, Parasystasia, Styasasia): Biến hoa, thập vạn thác, song biển. Ballochia Brachystephanus (bao gồm cả Oreacanthus) Calycacanthus Carlowrightia (bao gồm cả Cardiacanthus, Croftia) Celerina Cephalacanthus Chalarothyrsus Chamaeranthemum (bao gồm cả Chameranthemum) Chileranthemum (bao gồm cả Trybliocalyx) Chlamydocardia Chlamydostachya Chorisochora Clinacanthus: Mảnh cộng, lá cầm, bìm bịp, xương khỉ. Clistax Codonacanthus: Gai chuông Conocalyx Cosmianthemum Cyclacanthus: Luân rô Danguya Dasytropis Dichazothece Dicladanthera Dicliptera (bao gồm cả Brochosiphon, Dactylostegium): Lưỡng thiệt, lá diễn, cửu căn, cây gan heo, hạ mái phù. Ecbolium: Đao loan, dao loan. Filetia Fittonia (bao gồm cả Adelaster) Glossochilus Graptophyllum Gypsacanthus Harpochilus Henrya (bao gồm cả Solenoruellia) Herpetacanthus (bao gồm cả Standleyacanthus) Hoverdenia Hypoestes (bao gồm cả Amphiestes, Periestes) Ichthyostoma Isoglossa (bao gồm cả Chingiacanthus, Ecteinanthus, Leda, Plagiotheca, Rhytiglossa, Schliebenia, Strophacanthus) Isotheca Jadunia Juruasia Justicia (bao gồm cả Acelica, Adhatoda, Amphiscopia, Anisostachya, Aulojusticia, Beloperone, Bentia, Calliaspidia, Calophanoides, Calymmostachya, Centrilla, Chaetochlamys, Chaetothylax, Chaetothylopsis, Chiloglossa, Corymbostachys, Cyphisia, Cyrtanthera, Cyrtantherella, Dianthera, Dimanisa, Drejerella, Duvernoia, Dyspemptemorion, Emularia, Ethesia, Gendarussa, Glosarithys, Harnieria, Heinzelia, Hemichoriste, Heteraspidia, Ixtlania, Jacobinia, Kuestera, Libonia, Linocalyx, Lophothecium, Lustrinia, Mananthes, Neohallia, Nicoteba, Orthotactus, Petalanthera, Plagiacanthus, Plegmatolemma, Porphyrocoma, Psacadocalymma, Pupilla, Rhacodiscus, Rhaphidospora, Rhiphidosperma, Rhyticalymma, Rodatia, Rostellaria, Rostellularia, Saglorithys, Salviacanthus, Sarojusticia, Sarotheca, Sericographis, Simonisia, Siphonoglossa, Solenochasma, Stethoma, Tabascina, Thalestris, Thamnojusticia, Tyloglossa): xuân tiết Kalbreyeriella Kudoacanthus Leptostachya Linariantha Mackaya (bao gồm cả Odontonemella) Marcania Megalochlamys Megalostoma Megaskepasma Melittacanthus Metarungia Mexacanthus Mirandea Monechma (bao gồm cả Pogonospermum, Schwabea) Monothecium Odontonema (bao gồm cả Diateinacanthus, Thyrsacanthus) Oplonia (bao gồm cả Anthacanthus, Forsythiopsis) Pachystachys Pelecostemon Peristrophe (bao gồm cả Psiloesthes, Ramusia) Phialacanthus Phidiasia Podorungia (bao gồm cả Warpuria) Poikilacanthus Populina Pranceacanthus Pseuderanthemum (bao gồm cả Antheliacanthus, Buceragenia, Chrestienia, Morsacanthus, Siphoneranthemum) Pseudodicliptera (bao gồm cả Delphinacanthus) Psilanthele Ptyssiglottis (bao gồm cả Ancylacanthus, Hallieracantha, Oreothyrsus, Polytrema) Pulchranthus Razisea (bao gồm cả Kolobochilus) Rhinacanthus Ritonia Rungia: Rung. Ruspolia Ruttya (bao gồm cả Haplanthera) Salpinctium Samuelssonia Sapphoa Schaueria Sebastiano-schaueria Spathacanthus Sphacanthus Sphinctacanthus Stenostephanus (bao gồm cả Cylindrosolenium, Gastranthus, Glockeria, Habracanthus, Hansteinia, Kalbreyeracanthus, Syringidium) Streblacanthus (bao gồm cả Sciaphyllum) Tessmanniacanthus Tetramerium (bao gồm cả Averia) Thyrsacanthus (bao gồm cả Drejera) Thysanostigma Trichaulax Trichocalyx Vavara Xerothamnella Yeatesia (bao gồm cả Gatesia) Tông Barlerieae: Khoảng 13 chi và 420 loài. Chi đa dạng nhất Barleria (300 loài). ** Acanthostelma Acanthura Barleria (bao gồm cả Barleriacanthus, Barlerianthus, Barleriosiphon, Barlerites, Dicranacanthus, Isaloa, Parabarleria, Prionitis, Pseudo-Barleria): Hoa chông, gai kim. Barleriola Borneacanthus Boutonia (bao gồm cả Periblema) Chroesthes: Đài mác Crabbea Golaea Hulemacanthus Lasiocladus (bao gồm cả Synchoriste) Lepidagathis (bao gồm cả Apolepsis, Liberatia, Lindauea, Lophostachys, Teliostachya, Volkensiophyton) * Pericalypta Tông Andrographidae*: Khoảng 7 chi và 75 loài. Andrographis (bao gồm cả Haplanthoides, Haplanthus, Indoneesiella): Xuyên tâm liên Cystacanthus: Gai phổng, hỏa rô. Diotacanthus Graphandra Gymnostachyum (bao gồm cả Cryptophragmium, Odontostigma, Parajusticia, Petracanthus): Ẩn mạc Haplanthodes (bao gồm cả Bremekampia) Phlogacanthus (bao gồm cả Meninia) Tông Whitfieldieae: 8 chi ** Camarotea Chlamydacanthus Forcipella Lankesteria Leandriella Theileamea Vindasia Whitfieldia (bao gồm cả Leiophaca, Pounguia, Stylarthropus) Nhóm Neuracanthus Neuracanthus Khác Leucobarleria. Có thể gộp trong Neuracanthus. Dolichostachys Gymnophragma

Các tông Barlerieae, Andrographideae, Whitfieldieae và nhóm Neuracanthus hợp lại thành cái gọi là nhánh BAWN.

Phân họ Thunbergioideae

• Phân họ Thunbergioideae Kosteletzky: Khoảng 5 chi và 190 loài. Các chi đa dạng nhất Thunbergia (90-150 loài), Mendoncia (90 loài). Phân bố chủ yếu tại châu Mỹ nhiệt đới, châu Phi đại lục, Madagascar; một ít loài tại Đông Nam Á và Malesia. Anomacanthus (bao gồm cả Gilletiella) Mendoncia (bao gồm cả Afromendoncia, Lirayea, Monachochlamys) Meyenia Pseudocalyx ** Thunbergia (bao gồm cả Flemingia, Hexacentris): cát đằng.

  Phân họ Avicennioideae

• Phân họ Avicennioideae Miers: 1 chi, 8 loài. Đôi khi tách riêng thành họ Avicenniaceae. ** Avicennia (bao gồm cả Sceura)

Thư viện ảnh

Liêt kết ngoài

• [http://132.236.163.186/cgi-bin/dol/dol_terminal.pl?family=Acanthaceae Acanthaceae] trong [http://132.236.163.186/index.html? Đa dạng sự sống.]
• [http://delta-intkey.com/angio/www/acanthac.htm Acanthaceae] trong [http://delta-intkey.com/angio/ L. Watson và M.J. Dallwitz (1992 trở đi). Các họ thực vật có hoa: Miêu tả, minh họa, nhận dạng, thông tin tra cứu.] http://delta-intkey.com
• (abstract [http://www.bioone.org/bioone/?request=get-document&issn=0363-6445&volume=027&issue=01&page=0084 here]).