Một bức tượng của Gia Luật Sở Tài tại công viên Guta ở [[Cẩm Châu, Liêu Ninh]]
Gia Luật Sở Tài (Chữ Hán: 耶律楚材, 1190 – 1244), tự Tấn Khanh (晉卿), hiệu Trạm Nhiên cư sĩ (湛然居士), còn có hiệu khác là Ngọc Tuyền lão nhân (玉泉老人), là tướng lĩnh, đại thần Mông Cổ dưới thời Thành Cát Tư Hãn. Ông sinh tại Yên Kinh (nay là Bắc Kinh). Tên của ông được đặt dựa vào một câu viết trong Tả Truyện và người đời sau còn gọi ông là Gia Luật Sở Tài, có nghĩa là người có tài của nước Sở nhưng được nước Tấn tin dùng.
Tiểu sử
Ông là cháu tám đời của quốc vương nước Đông Đan là Gia Luật Bội. Năm ông lên 3 tuổi thì cha mất, ông được mẹ là Dương thị chăm sóc, dạy dỗ thành người. Ông học hành chăm chỉ nên đã đỗ Giáp khoa Tiến sĩ. Nước Kim bị quân Mông Cổ tấn công, vua Kim chạy về phía nam, Gia Luật bị chấn động, thất vọng và tìm đường đến với đạo Phật, ông đã từng trú ở chùa Báo Ân ba năm khi Bắc Kinh có hỗn loạn xảy ra, quan quân lộn xộn. Lúc đó, chùa Báo Ân do Thiền sư Vạn Tùng Hành Tú (tông Tào Động) trụ trì, ông từng học Phật Pháp và tham Thiền với vị này và ngộ đạo, được ngài ấn khả. Trong cuốn Thiền Quan Sách Tấn (tác giả: Thiền sư Hư Vân, hòa thượng Thích Thanh Từ dịch) có kể lại câu chuyện ngộ đạo của ông như sau:
Thừa tướng Di Thích Sở Tài đến tham học với Vạn Tùng Lão nhân. Ông bỏ hết việc nhà bế cửa thất không tiếp khách. Dù những khi giá lạnh, nóng bức, không ngày nào ông dừng nghỉ tham cứu. Đêm đến, ông thắp đèn sáng kế tiếp mặt trời để bỏ ngủ. Ban ngày thì ông quên ăn. Như vậy, suốt ba năm, ông mới được ấn chứng.
Sau khi rời khỏi chùa, ông viết tám chữ:"
Lấy Nho trị nước, lấy Phật trị tâm ".
Binh nghiệp
Vào năm 1214, Thành Cát Tư Hãn đang tìm cách để thu phục nhân tài và có nghe người ta nói về Gia Luật Sở Tài. Gia Luật Sở Tài nguyên là dòng dõi hoàng tộc Khiết Đan nhà Liêu, có học thức uyên bác, học được tri thức Nho, Đạo, Phật của người Hán. Thành Cát Tư Hãn ra lệnh cho quân sĩ mời bằng được Gia Luật về triều kiến và sau khi đi hàng ngàn dặm đường, tháng 6 năm 1218, Gia Luật đã đến tiếp kiến Thành Cát Tư Hãn. Gia Luật đã sớm nhận biết được dân tộc Mông Cổ đang trên đà phát triển nên ông quyết tâm qua Mông Cổ để thực hiện lý tưởng của mình. Sự gặp mặt này đã có ảnh hưởng lớn đến công cuộc xây dựng triều đại Mông - Nguyên.
Khi gặp mặt Gia Luật, thấy ông có dáng người cao, tai vuông, mắt sáng ngời, tiếng sang sảng, râu dài đến ngực, Thành Cát Tư Hãn đã đặt ngay tên cho ông là "Ông râu dài". Sau khi đàm đạo với Gia Luật khá lâu, Thành Cát Tư Hãn đã bộc bạch, ý rằng muốn đánh đuổi vua Kim Tuyên Tông để chiếm trọn thành Bắc Kinh để báo thù cho người Khiết Đan. Nhưng Gia Luật thành thực trả lời rằng cha ông và ông đều làm quan cho vua Kim, lẽ nào Gia Luật lại dám phản nghịch thù địch lại cha và vua. Nghe câu này, Thành Cát Tư Hãn không khó chịu mà còn đánh giá ông là người có nghĩa, trung thực, mà lại đang có lòng hướng về Mông Cổ với mình nên Thành Cát Tư Hãn đã quyết định giữ Gia Luật lại làm mưu sĩ.
Gia Luật đã đi theo đại hãn hầu cận, nhưng do Thành Cát Tư Hãn vẫn đang có ý cảnh giác, đề phòng những thuộc hạ không phải người Mông Cổ nên trên đường đi chinh phạt phía Tây, Gia Luật mới chỉ như một người làm thơ và thầy bói chiêm tinh. Điều làm ông cảm thấy thất vọng là ông không có cách nào để ngăn cản những hành động tàn bạo dã man trái với tư tưởng nhân nghĩa Nho gia và địa vị đại hãn xếp cho ông vẫn chưa xứng với tài năng.
Nhưng sau một thời gian dài và nhiều lần thăm dò, Thành Cát Tư Hãn đã tin tưởng hơn vào Gia Luật, nên đã để ông làm Tể phụ cho con trai thứ ba của mình. Căn cứ vào chiến tích, người con thứ ba đã lên ngôi thay Thành Cát Tư Hãn khi ông này chết. Oa Khoát Đài, vị đại hãn mới này khác cha, 13 năm trên ngôi đại hãn không chỉ đi chinh phạt mà còn có ý thức xây dựng một xã hội thái bình, yên ổn.
Năm 1232, một đại tướng Mông Cổ tấn công kinh đô Biện Kinh của triều Kim và quân Mông Cổ đã bị người Kim chống trả ác liệt, khiến tướng sĩ Mông Cổ chết nhiều, vị đại tướng này đã đề nghị Nguyên Thái Tông (tức Oa Khoát Đài) làm cỏ kinh thành Biện Kinh để trả thù cho quân sĩ. Thái Tông ban đầu cũng đồng tình theo ý của viên tướng này nhưng Gia Luật đã dùng lý lẽ can gián liên tiếp và Thái Tông nghe ra, cuối cùng chỉ cho giết những người là tay chân của vua Kim. Sự can gián của Gia Luật đã cứu sống hơn một triệu rưỡi dân vô tội trong thành Biện Kinh.
Vào thời Oa khoát đài, Gia Luật đã được đại hãn tín nhiệm, ông đem hết tài trí báo đáp. Thành tựu mà Oa khoát đài có được đã vượt qua những nhà thống trị mà không phải là người Hán khác. Oa khoát đài làm đại hãn được 13 năm thì qua đời. Hãn Đại phi Thoát Liệt Ca Na lên nắm quyền, tin vào một tên thương gia người Tây Vực là Ahmad Fanakati cấp cho hắn một giấy khống chỉ. Gia Luật can gián và hoàng hậu hạ lệnh: Ai dám can sẽ bị chặt tay. Nhưng ông nhất định không chấp thuận ...Tôi chết thì chết cũng không sợ, huống chi chặt cánh tay... Thoát Liệt Ca Na không dám động thủ. Lúc bấy giờ Gia Luật tuổi cũng đã cao, mang nhiều bệnh, phu nhân mới qua đời, việc nước việc nhà càng làm ông phiền muộn hơn. Năm 1244, Gia Luật Sở Tài đã ôm hận qua đời, hưởng thọ 55 tuổi.
Năm 1330, thời vua Nguyên Văn Tông, triều đình Mông Cổ truy phong ông làm Thái Sư, Thượng trụ quốc, Quảng Ninh Vương, thụy Văn Chính.
Tiểu thuyết hoá
Gia Luật Sở Tài được tiểu thuyết hoá trở thành một nhân vật trong truyện Anh hùng xạ điêu và Thần điêu hiệp lữ của Kim Dung.
Trong truyện Anh hùng xạ điêu ông chỉ xuất hiện một đoạn rất ngắn khi làm phiên dịch cho Khưu Xử Cơ và Thành Cát Tư Hãn, còn trong Thần điêu hiệp lữ là khi ông đến Nam Tống gặp con trai mình là Gia Luật Tề và bị Hoàn Nhan Bình tấn công.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
Một bức tượng của Gia Luật Sở Tài tại công viên Guta ở [[Cẩm Châu, Liêu Ninh]] **Gia Luật Sở Tài** (Chữ Hán: 耶律楚材, 1190 – 1244), tự **Tấn Khanh** (晉卿), hiệu **Trạm Nhiên cư
**Gia Luật Bội** (, 899 – 7 tháng 1 năm 937), cũng được biết đến với tên **Gia Luật Đột Dục** (耶律突欲) hay **Gia Luật Đồ Dục** (耶律圖欲), hiệu **Nhân Hoàng vương** (人皇王), và sau
**Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam**, được Quốc hội Việt Nam khóa XI trong kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2005 và có hiệu lực vào ngày 1 tháng
Sở Tài chính tỉnh Kiên Giang được đặt nền móng từ những năm kháng chiến chống Pháp, trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, đến nay đã ổn định tổ chức và hoạt động, góp
nhỏ|phải|[[Wikipedia tiếng Nga bôi đen phản đối Dự luật số 89417-6, Nga vào ngày 10 tháng 7 năm 2012]] **Dự luật số 89417-6, Nga** (tiếng Nga: Законопроект № 89417-6) là một dự luật đang được
nhỏ|Biểu tượng của bản quyền thường được kí hiệu bằng chữ © **Quyền tác giả** hay **tác quyền** () là bản quyền hoặc độc quyền của một tác giả cho tác phẩm của người này.
[[Tập tin:LegalSystemsOfTheWorldMap.png|Các hệ thống pháp luật trên thế giới. ]] Hiện nay có ba **hệ thống pháp luật trên thế giới** phổ biến nhất đó là các hệ thống dân luật, thông luật và luật
**Hàn Đức Nhượng** (chữ Hán: 韩德让, 941 – 1011), người dân tộc Hán, nguyên quán Ngọc Điền, Kế Châu , tể tướng nhà Liêu, về cuối đời được ban tên họ là **Gia Luật Long
**Gia Luật Đại Thạch** (耶律大石 Yēlǜ Dàshi) hay _Gia Luật Đạt Thực_ (耶律達實 Yēlǜ Dáshí) là người sáng lập nên vương triều Tây Liêu. Trong các tài liệu Hồi giáo, ông được biết đến với
nhỏ | phải | Mô phỏng luật số lớn ở đó trung bình mẫu tiến gần về trung bình quần thể khi kích thước mẫu đủ lớn Trong toán học và xác suất thống kê,
**Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới** được cử hành vào ngày 26 tháng 4 hàng năm. Ngày này do Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) thiết lập năm 2000 để _"nâng
Sở Tư pháp tỉnh Kiên Giang là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh Kiên Giang, có chức năng tham mưu và giúp Ủy ban Nhân dân tỉnh thực hiện quản lý
**_Bộ luật Hồng Đức_** là tên gọi thông dụng của bộ **_Quốc triều hình luật_** hay **_Lê triều hình luật_**, là bộ luật chính thức của nhà nước Đại Việt thời Lê sơ hiện còn
**Chế định hợp đồng trong Luật dân sự Việt Nam** là tập hợp các quy phạm pháp luật dân sự quy định về **hợp đồng**. Đây là một chế định quan trọng, trung tâm trong
**Luật Phòng, chống tham nhũng 2018** (số ký hiệu: ) là văn bản quy phạm pháp luật được ban hành năm 2018 bởi Quốc hội Việt Nam khóa XIV đặt ra toàn bộ quy định
**Pháp luật** là một tập hợp các quy tắc được tạo ra và có thể thi hành bởi các cơ sở xã hội hoặc chính phủ để điều chỉnh hành vi, với định nghĩa chính
**Tài sản sở hữu** hay **sản nghiệp** trong bản trích yếu là những gì thuộc về hoặc với một cái gì đó dù là một thuộc tính hoặc là một thành phần của điều được
nhỏ|phải|Một người vô gia cư và say xỉn ở [[Việt Nam]] nhỏ|Một người đàn ông vô gia cư ở [[Paris.]] **Vô gia cư** là một trạng thái phản ánh điều kiện và tính chất xã
**Cục Chuyển đổi số và Thông tin dữ liệu tài nguyên môi trường** là cơ quan trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng thống nhất quản
Sở Nội Vụ là cơ quan chuyên môn trực thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh/thành phố, có chức năng tham mưu và tổ chức thực hiện các chính sách về tổ chức bộ máy, biên
**Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển** (tiếng Anh: _United Nations Convention on Law of the Sea_ - UNCLOS), cũng gọi là **Công ước Luật biển** hay cũng được những người chống đối nó
**Phổ** (tiếng Đức: Preußen; tiếng Latinh: _Borussia_, _Prutenia_; tiếng Anh: Prussia; tiếng Litva: _Prūsija_; tiếng Ba Lan: _Prusy_; tiếng Phổ cổ: _Prūsa_) là một quốc gia trong lịch sử cận đại phát sinh từ Brandenburg,
**Cục Công viên Quốc gia**, cũng gọi là **Sở Công viên** hay **Sở Lâm viên** (tiếng Anh: _National Park Service_ hay viết tắt là **NPS**) là một cơ quan liên bang Hoa Kỳ đặc trách
**Cục Viễn thám Quốc gia** (tiếng Anh: _National Remote Sensing Department_, viết tắt là **NRSD**) là cơ quan trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản
Trong giao dịch kinh tế, **phái sinh** () là một dạng hợp đồng dựa trên giá trị của các tài sản cơ sở khác nhau như tài sản, chỉ số, lãi suất hay cổ phiếu
**Trường Đại học Kinh tế – Luật** ( – **UEL**) là trường đại học đào tạo và nghiên cứu khối ngành kinh tế, kinh doanh và luật hàng đầu Việt Nam nói chung và tại
**Dân luật** là một hệ thống pháp luật trên thế giới có nguồn gốc từ châu Âu và được áp dụng tại hầu hết các quốc gia trên thế giới. Hệ thống dân luật được
**Luật Doanh nghiệp** năm 2014 của Việt Nam quy định về việc thành lập, tổ chức quản lý và hoạt động của các loại hình doanh nghiệp gồm công ty trách nhiệm hữu hạn, công
**Luật Hòa giải ở cơ sở 2013** (số ký hiệu: ) là văn bản quy phạm pháp luật quy định về việc xã hội hóa quá trình giải quyết tranh chấp, mâu thuẫn, vi phạm
**Triệu Tài Vinh** là một chính trị gia người Việt Nam. Ông hiện là Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương. Ông từng là đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa XIV
Thành lập từ năm 2012 đến nay, Finch Law đã trở thành Công ty Luật được biết đến rộng rãi trong cộng đồng doanh nghiệp Việt, chuyên về các lĩnh vực tư vấn đầu tư
**Mặc gia** (墨家) là một trường phái triết học trong thời kỳ Xuân Thu-Chiến Quốc trong lịch sử Trung Quốc, một trong Chư Tử Bách Gia và Cửu lưu thập gia. Đại diện Pháp gia
nhỏ| [[Ổ đĩa cứng|Ổ cứng lưu trữ thông tin ở dạng nhị phân và do đó được coi là một loại phương tiện kỹ thuật số vật lý. ]] **Phương tiện truyền thông kỹ thuật
thumb|Trung tâm tài chính quốc tế Dubai được nhìn từ [[Dubai Mall]] Được thành lập vào năm 2004 tại Dubai, **Trung tâm tài chính quốc tế Dubai (DIFC)** là một khu vực rộng 110 ha
**Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam** (tiếng Anh: **Vietnam National Industry - Energy Group,** tên giao dịch: **Petrovietnam**, tên viết tắt: **PVN**), là một tập đoàn năng lượng quốc gia
thumb|Xe ben Freightliner M2 của hãng Freightliner|upright=1.3 thumb|Một Mack Titan road train tại Úc|upright=1.3 thumb|Xe khai thác mỏ Liebherr T 282B lai điện|upright=1.3 thumb|right|Xe tải Mitsubishi Minicab MiEV chạy bằng điện|upright=1.3 **Xe tải** hoặc **xe
**Thư viện Quốc gia Pháp** (_Bibliothèque nationale de France_) là thư viện quan trọng nhất, đồng thời là cơ quan giữ chức năng lưu chiểu xuất bản phẩm của Pháp. Với vai trò thư viện
**Quản lý tài nguyên thiên nhiên** là việc quản lý các nguồn lực tự nhiên như đất,nước, thực vật, động vật và tập trung chủ yếu về các tác động đến chất lượng cuộc sống
[[Hồ Saint Mary là hồ lớn thứ hai trong vườn quốc gia, sau Hồ McDonald.]] **Vườn quốc gia Glacier** nằm ở phía Bắc tiểu bang Montana, có biên giới phía Nam với các tỉnh Alberta
**Hội Luật gia Việt Nam** là tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp ở Việt Nam, tổ chức thống nhất, tự nguyện của các luật gia trong cả nước. Hội Luật gia
nhỏ| Trung tâm tài chính quốc tế, Dublin, Ireland. Ireland là một 5 Conduit OFC hàng đầu, thiên đường thuế lớn nhất toàn cầu, và trung tâm ngân hàng bóng tối OFC lớn thứ 3.
**Quyết định thiết lập và cải thiện khung pháp lý và cơ chế thực thi để bảo vệ an ninh quốc gia tại Khu hành chính đặc biệt Hồng Kông**, là một quyết định được
nhỏ|phải|Một trọng tài (phải) đang giơ [[thẻ vàng cho một cầu thủ đã phạm lỗi.]] **Trọng tài** là người điều khiển một trận đấu trong bóng đá. Trọng tài có những nhiệm vụ thực thi
**Đại học Quốc gia Seoul** (Tiếng Hàn: 서울대학교, Hanja: 서울大學校, Romaja quốc ngữ: _Seoul Daehakgyo_) là một đại học kiêm viện nghiên cứu quốc lập ở Gwanak-gu, Seoul, Hàn Quốc. Được thành lập vào ngày
**Định giá chuyển nhượng** (hoặc thường được gọi một cách chưa chính xác là **chuyển giá**) trong thuế và kế toán đề cập đến các quy tắc và phương pháp xác định mức giá cho
**Luật An ninh mạng Việt Nam** được giao cho Bộ Công an chủ trì, soạn thảo để khắc phục những tồn tại, hạn chế cơ bản trong công tác an ninh mạng để góp phần
**Luật Tiếp công dân 2013** (số ký hiệu: ) là văn bản quy phạm pháp luật đầu tiên quy định toàn diện và có hiệu lực hiện hành về việc tiếp công dân của khối
**Cục Quản lý giá** là cơ quan trực thuộc Bộ Tài chính, giúp Bộ trưởng Bộ Tài chính thực hiện chức năng quản lý nhà nước về giá, thẩm định giá trong phạm vi cả
Sở Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện chức năng tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân tỉnh quản lý nhà nước về quy
Old Slater Mill (_nhà máy cổ Slater_), một khu lịch sử nằm trong [[Pawtucket, Rhode Island, là tài sản đầu tiên được liệt kê trong Sổ bộ Địa danh Lịch sử Quốc gia ngày 13