Delta là dòng các phương tiện phóng tàu vũ trụ được Mỹ sử dụng từ năm 1960. Đã có hơn 300 tên lửa Delta được phóng lên, với tỉ lệ 95% lượt phóng thành công. Tên lửa đẩy Delta là dòng tên lửa được Mỹ sử dụng trong thời gian lâu nhất, có độ tin cậy cao nhất và cũng là loại tên lửa đẩy có giá thành rẻ nhất do Mỹ chế tạo. Tính đến tháng 11 năm 2020, chỉ còn tên lửa đẩy hạng nặng Delta IV còn được Mỹ sử dụng. Tên lửa Delta hiện đang được chế tạo và phóng bởi United Launch Alliance.
Khởi đầu
Dòng tên lửa đẩy Thor
phải|nhỏ|435x435px|Tên lửa Delta được trưng bày tại Trung tâm vũ trụ Goddard, Maryland.
Tên lửa Delta có thiết kế lấy tên lửa đạn đạo tầm trung PGM-17 Thor-loại tên lửa đạn đạo đầu tiên được triển khai bởi Không quân Mỹ (USAF), làm tầng đẩy thứ nhất. Thor được thiết kế bởi Công ty chế tạo máy bay Douglas từ giữa những năm 1950, với tầm bắn đạt 2.400 km, đủ để tên lửa đặt ở Anh có khả năng bắn tới Moskva. PGM-17 Thor tiến hành thử nghiệm thành công vào tháng 9 năm 1957. Mỹ sau đó đã phóng một loạt các vệ tinh và tàu thăm dò, sử dụng Thor làm nền tảng cho các tên lửa đẩy nhiều tầng khác. Tầng đẩy mang tải trọng "Delta" được sử dụng trên tên lửa đẩy Thor-"Delta" (còn gọi là Delta-DM19) là cấu hình tầng đẩy thứ 4 được sử dụng trên nền tảng tên lửa Thor (trước đó là cấu hình Thor-Able), với delta là ký tự thứ 4 trong bảng chữ cái Hy Lạp. Các tên lửa đẩy Thor-Delta được gọi đơn giản là tên lửa đẩy "Delta", đây cũng chính là thế hệ đầu tiên của dòng tên lửa đẩy Delta.
NASA dự định sử dụng Delta làm phương tiện phóng tàu vũ trụ đa dụng tạm thời, dùng để phóng vệ tinh liên lạc, vệ tinh khí tượng và tàu thăm dò Mặt trăng vào năm 1960 và 1961. Kế hoạch là sẽ thay thế tên lửa Delta bằng thiết kế tên lửa khác khi việc phát triển tên lửa mới hoàn tất. Dòng phương tiện phóng vệ tinh Delta được tách ra thành phương tiện phóng thương mại, sẽ phóng từ Cape Canaveral, mang tên Delta, và phương tiện phóng phục vụ mục đích quân sự sẽ phóng từ căn cứ không quân Vandenberg, sử dụng tên Thor. Thiết kế của tên lửa đẩy Delta nhấn mạnh độ tin cậy hơn là hiệu suất bằng cách thay thế các thành phần đã gây ra sự cố trên các lần phóng tên lửa Thor trước đó; đặc biệt là bộ phận dẫn đường quán tính hay gặp sự cố do AC Spark Plug sản xuất giờ đây được thay thế bằng hệ thống dẫn đường mặt đất bằng sóng vô tuyến, được trang bị ở tầng đẩy thứ 2 thay cho tầng đẩy 1. NASA giao hợp đồng thiết kế 12 tên lửa đẩy Delta đầu tiên cho Douglas Aircraft Company vào tháng 4 năm 1959:
- Tầng đẩy 1: Dựa trên tên lửa IRBM PGM-17 Thor với khối động cơ Block I MB-3 tạo ra lực đẩy (bơm nhiên liệu tăng áp LOX/RP1, động cơ có khớp các đăng, hai động cơ vernier để chỉnh hướng bay).
- Tầng đẩy 2: Dựa trên tầng đẩy Able. Sử dụng động cơ Aerojet AJ-10-118 nhiên liệu UDMH/nitric acid, sản sinh lực đẩy . Loại động cơ đáng tin cậy này có giá thành chế tạo là 4 triệu $, và vẫn còn đang được sử dụng..
- Tầng đẩy 3: Altair. Tầng đẩy được ổn định quay ở vận tốc 100 vòng/phút bởi hai động cơ tên lửa nhiên liệu rắn trước khi được tách ra. Một động cơ ABL X-248 nhiên liệu rắn cung cấp lực đẩy trong vòng 28 giây. Khối lượng của tầng đẩy là và phần lớn được làm từ sợi thủy tinh.
Những phương tiện phóng này có khả năng đưa tải trọng nặng vào quỹ đạo Trái đất tầm thấp có cận điểm đến viễn điểm là hoặc tải trọng lên GTO. 11 trong số 12 lần phóng tên lửa đẩy Delta đã diễn ra thành công, và đến năm 1968, không có lỗi xảy ra trong vòng 2 phút đầu tiên tên lửa được phóng lên. Sự thành công của tên lửa đẩy Delta là hoàn toàn trái ngược với tên lửa đẩy Thor được phóng từ Bờ Tây Hoa Kỳ. Tổng vốn đầu tư phát triển và phóng tên lửa là 43 triệu đô la, vượt 3 triệu đô la so với ngân sách. Chính phủ Mỹ sau đó đã đặt hàng tiếp 14 tên lửa Delta trước năm 1962.
nhỏ|369x369px|Phóng vệ tinh Skynet bằng tên lửa đẩy Delta M vào năm 1969 từ [[Cape Canaveral Air Force Station|Cape Canaveral.]]
Độ tin cậy
Từ năm 1969 đến 1978, Thor-Delta là loại tên lửa đẩy mà NASA sử dụng nhiều nhất, với tổng cộng 84 lần phóng. Đã có tổng cộng 63 vệ tinh của các cơ quan chính phủ Mỹ và nước ngoài phóng lên vũ trụ nhờ loại tên lửa này. Ngoài 84 lần phóng tên lửa thành công có 7 vụ phóng thất bại hoặc thành công một phần, với tỉ lệ phóng thành công là 91,6%.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Delta** là dòng các phương tiện phóng tàu vũ trụ được Mỹ sử dụng từ năm 1960. Đã có hơn 300 tên lửa Delta được phóng lên, với tỉ lệ 95% lượt phóng thành công.
**Hệ thống tên lửa đẩy vũ trụ** (tiếng Anh: **Space Launch System)** (viết tắt là **SLS**) là một phương tiện phóng tàu vũ trụ hạng siêu nặng được NASA phát triển từ năm 2011. Tên
**Tên lửa đẩy Vanguard** là loại tên lửa đẩy được dự kiến trở thành tên lửa đẩy phóng vệ tinh đầu tiên của Mỹ lên quỹ đạo. Tuy nhiên, việc Liên Xô phóng vệ tinh
phải|Sơ đồ ĐTL hai thành phần nhiên liệu dùng máy bơm **Động cơ tên lửa nhiên liệu lỏng** hay **Động cơ tên lửa lỏng** (ký hiệu ĐTL) là loại động cơ tên lửa sử dụng
**Titan** là tên một dòng tên lửa đẩy sử dụng một lần của Hoa Kỳ sử dụng trong giai đoạn từ năm 1959 đến 2005. Titan I và Titan II là 2 loại tên lửa
thumb|Khoảng 2 L nhiên liệu RP-1 **RP-1** (hay **Rocket Propellant-1** hoặc **Refined Petroleum-1**) là một loại nhiên liệu tinh chế từ kerosene (gần giống như nhiên liệu phản lực) được sử dụng là nhiên liệu
thumb|upright=1.35| – chiếc dẫn đầu của lớp tàu ngầm SSBN đầu tiên của [[Hải quân Hoa Kỳ. _George Washington_ cũng là tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân đầu tiên có khả năng răn
**Delta II** là một tên lửa vũ trụ (hay hệ thống phóng vào vũ trụ) nguyên được thiết kế và đóng bởi công ty McDonnell Douglas, sau đó được đóng bởi Integrated Defense Systems là
phải|nhỏ|Tên lửa nghiên cứu [[Black Brant (rocket)|Black Brant 12 do Bristol Aerospace sản xuất.]] phải|nhỏ|Động cơ trên tầng 2 của tên lửa [[LGM-30 Minuteman#Minuteman-III (LGM-30G)|Minuteman III ]] **Tên lửa nhiều tầng đẩy** (tiếng Anh: **multistage
**Các tên lửa Delta IV là** các phiên bản tân tiến nhất từ năm 1960 bắt nguồn từ tên lửa Delta là Delta IV đã được phát triển như một phần của chương trình EELV
**Rocketdyne** là một công ty chuyên thiết kế động cơ tên lửa của Mỹ, có trụ sở đặt tại Canoga Park, phía Tây thung lũng San Fernando, ngoại ô Los Angeles, California. Rocketdyne Division được
**Delta J**, hoặc **Thor-Delta J** là một hệ thống phóng của Hoa Kỳ vào cuối thập niên 1960. Nó chỉ được phóng một lần duy nhất cùng với tàu vũ trụ Explorer 38. Nó là
nhỏ|Nhiên liệu hypergolic [[hydrazine đang được nạp vào vệ tinh_MESSENGER_. Kỹ thuật viên bắt buộc phải mặc bộ đồ bảo hộ do tính độc hại của nhiên liệu.]] **Chất đẩy Hypergolic** là một loại nhiên
**Artemis I**, trước đây gọi là **Exploration Mission-1**, là một sứ mệnh phóng tên lửa không người lái bay quay quanh Mặt Trăng. Đây là chuyến bay vũ trụ đầu tiên trong chương trình Artemis
**Merlin** là dòng động cơ tên lửa do SpaceX phát triển để sử dụng trên các phương tiện phóng Falcon 1, Falcon 9 và Falcon Heavy. Động cơ Merlin sử dụng nhiên liệu là RP-1
**Juno II** là phương tiện phóng vệ tinh được Mỹ sử dụng trong giai đoạn cuối thập niên 1950 và đầu những năm 1960. Nó được thiết kế dựa trên tên lửa PGM-19 Jupiter với
**Tàu con thoi**, là một hệ thống tàu vũ trụ quỹ đạo thấp có thể tái sử dụng, được vận hành bởi Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA). Tên chính thức
**Aerozine 50** là một hỗn hợp của hydrazine và unsymmetrical dimethylhydrazine (UDMH) được trộn theo tỉ lệ 50:50 về trọng lượng, Aerozine được phát triển từ cuối những năm 1950s bởi công ty động cơ
thumb|phải|Kiểm tra sự làm việc của ĐTL [[RS-68 dùng trong tên lửa đẩy nổi tiếng Delta IV của Mỹ]] thumb|right|[[Động cơ phản lực không khí của máy bay chiến đấu Su-30MK tại triển lãm Hàng
Chiếc **Convair F-106A Delta Dart** là kiểu máy bay tiêm kích đánh chặn hoạt động trong mọi thời tiết của Không quân Hoa Kỳ từ Thập niên 1960 đến Thập niên 1980. Được thiết kế
Chiếc **Convair F-102 Delta Dagger** là một kiểu máy bay tiêm kích đánh chặn cánh tam giác Hoa Kỳ được chế tạo như là một phần cốt lõi của lực lượng phòng không Không quân
**Falcon 1** là một thiết bị phóng sử dụng một lần được SpaceX phát triển và sản xuất từ 2006 đến 2009. Vào ngày 28 tháng 9 năm 2008, Falcon 1 trở thành tên lửa
**Xung lực đẩy riêng** (_I_sp) là đại lượng vật lý đặc trưng cho khả năng tạo ra lực đẩy từ phản ứng của một khối lượng nhiên liệu hoặc chất đẩy. Đối với các động
Chiến hạm Nguyên soái Shaposhnikov thuộc [[lớp Udaloy của Hải quân Nga (phía gần) và chiến hạm USS Chosin của Hải quân Hoa Kỳ (ở xa) trong đợt diễn tập chung năm 2006]] Lực lượng
**PGM-17A Thor** là loại tên lửa đạn đạo đầu tiên được Không quân Mỹ đưa vào trang bị. Được đặt theo tên của Norse god of thunder, nó được triển khai trong biên chế của
**Biệt đội Tác chiến Lực lượng Đặc biệt số 1 - Delta** (1st Special Forces Operational Detachment-Delta - 1st SFOD-D) là một trong những _Đơn vị Sứ mệnh Đặc biệt_ (Special Mission Units) và là
**Tàu ngầm Đề án 667BDR Kalmar** (tiếng Nga: **Проекта 667БДР Кальмар** - Proyekta 667BDR Kalmar) là loại tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo do Liên Xô chế tạo. Với hệ thống phóng
**Tàu ngầm Đề án 667BDRM Delfin** (tiếng Nga: **Проекта 667БДРМ Дельфин** - Proyekta 667BDRM Delfin) là loại tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo do Liên Xô chế tạo. Với hệ thống phóng
nhỏ|300x300px|Máy bay [[Boeing 787 Dreamliner|Boeing 787-9 Dreamliner của Hãng hàng không Quốc gia Việt Nam.]] **Máy bay**, còn gọi là **tàu bay** hay **phi cơ**, là phương tiện bay hiện đại, ngày nay đóng vai
**AGM-28 Hound Dog** là một loại tên lửa hành trình siêu âm động cơ turbojet mang đầu đạn hạt nhân do North American Aviation phát triển vào năm 1959 để trang bị cho Không quân
**Tàu ngầm Đề án 667BD Murena-M** (tiếng Nga: **Проекта 667БД Мурена-М** - Proyekta 667BD Murena-M) là loại tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo do Liên Xô chế tạo. Với hệ thống phóng
**The Time History of Events and Macroscale Interactions during Substorms** (THEMIS) được phóng vào tháng 2 năm 2007, là một tập hợp năm vệ tinh của NASA (THEMIS A đến THEMIS E) để nghiên cứu
thumb|Titan-II ICBM trong giếng phóng thử nghiệm, căn cứ không quân Vandenberg thumb|Khoang đầu đạn [[thâm nhập khí quyển|hồi quyển Mark 6 có chứa đầu đạn hạt nhân W-53, được sử dụng trên Titan II]]
**_Delta Force 2_** là tựa game bắn súng góc nhìn người thứ nhất chiến thuật do hãng NovaLogic đồng phát triển và phát hành vào năm 1999. Đây là phần thứ hai sau phần đầu
**MGM-134A Midgetman**, còn gọi là Tên lửa liên lục địa cỡ nhỏ-Small Intercontinental Ballistic Missile (SICBM), là một loại tên lửa đạn đạo liên lục địa do Không quân Mỹ phát triển. Hệ thống tên
Chiếc **Messerschmitt Me 163 _Komet**_ (Sao chổi), do Alexander Martin Lippisch thiết kế, là một máy bay tiêm kích đánh chặn của Đức gắn động cơ tên lửa. Đây là kiểu máy bay tiêm kích
thumb|Tia dòng rối la-de do huỳnh quang gây ra. Tia dòng này bao gồm một dãy dài các kích cỡ [[chiều dài, một đặc điểm quan trọng của dòng chảy rối]] thumb|Dòng chảy rối và
**Unsymmetrical dimethylhydrazine** (**UDMH**; **1,1-dimethylhydrazine**; **heptyl**) là một hợp chất hóa học với công thức H2NN(CH3)2 được sử dụng làm chất đẩy cho tên lửa. Nó là một chất lỏng nhớt, không màu, có mùi tanh
**Sân vận động Australia** (), hiện được gọi là **Sân vận động Accor** vì lý do tài trợ, là một sân vận động đa năng nằm trong Công viên Olympic Sydney, Sydney, Úc. Sân đôi
**Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á 2016** (), tên chính thức là **AFF Suzuki Cup 2016** vì lý do tài trợ (cũng thường được gọi là **AFF Cup 2016**), là lần tổ chức
**Sân vận động Maksimir** (, ), là một sân vận động đa năng ở Zagreb, Croatia. Sân lấy tên từ vùng lân cận Maksimir. Địa điểm chủ yếu là sân nhà của Dinamo Zagreb, câu
thumb|right|Hình phối cảnh quỹ đạo chuyển tiếp Mặt Trăng. TLI xảy ra tại chấm đỏ gần Trái Đất. **Phóng chuyển tiếp Mặt Trăng** (tiếng Anh: **trans-lunar injection**, **TLI**) một thuật ngữ kỹ thuật để chỉ
Đây là dòng thời gian các sự kiện chính vào tháng 1 năm 2020 của đại dịch COVID-19, gây ra bởi SARS-CoV-2, lần đầu tiên được phát hiện ở Vũ Hán, Trung Quốc. ## Dòng
thumb|right|[[Convair F-106 Delta Dart]] thumb|right|[[Convair 880]] thumb|right|Tên lửa phòng không [[RIM-2 Terrier trên boong tàu USS _Providence_]] thumb|right|Tên lửa Atlas đang phóng lên trong sứ mệnh [[Friendship 7, sứ mệnh bay đưa người lên quỹ
**Sao Thủy** (tiếng Anh: **Mercury**) hay **Thủy Tinh** (chữ Hán: 水星) là hành tinh nhỏ nhất và gần Mặt Trời nhất trong tám hành tinh thuộc hệ Mặt Trời, với chu kỳ quỹ đạo bằng
**Boeing 767** là loại máy bay chở khách phản lực thân rộng của Mỹ do Boeing Commercial Airplanes chế tạo. Nó là loại máy bay thân rộng hai động cơ đầu tiên của Boeing và
**Dassault Mirage III** là một mẫu máy bay tiêm kích siêu âm của Pháp do hãng Dassault Aviation thiết kế chế tạo trong thập niên 1950, nó được sản xuất ở Pháp và một số
Chiếc **Lockheed F-104 Starfighter** là một kiểu máy bay tiêm kích đánh chặn siêu thanh một động cơ có tính năng bay khá cao, đã phục vụ cho Không quân Hoa Kỳ từ năm 1958
nhỏ|Hình mô tả một thanh lưỡng kim nhỏ|Một cuộn dây lưỡng kim có độ nhạy với nhiệt độ cao được dùng làm nhiệt kế, cho thấy khi được gia nhiệt bởi ngọn lửa sẽ thay
**Lavochkin La-250 "Anakonda"** là một nguyên mẫu máy bay tiêm kích đánh chặn bay trên độ cao lớn của Liên Xô được chế tạo và thử nghiệm vào thập kỷ 1950. ## Bối cảnh Giữa