Dòng họ Nguyễn Huy ở Trường Lưu là một dòng họ có truyền thống văn hiến lâu đời ở Việt Nam, định cư từ thế kỷ 15 ở làng Trường Lưu thuộc tổng Lai Thạch, huyện La Sơn, phủ Đức Quang, xứ Nghệ An (nay là xã Trường Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh). Dòng họ này đã để lại nhiều di sản cho đời sau, 2 trong số đó được công nhận là di sản thế giới.
Lịch sử
Khởi thủy
Tổ tiên của dòng họ Nguyễn Huy ở Trường Lưu là Nguyễn Uyên Hậu, từng nhậm chức Ngũ kinh bác sĩ đảm nhiệm việc dạy học ở Quốc Tử Giám dưới thời Lê Thánh Tông. Vào giữa thế kỷ 15 dưới triều Lê, ông đến miền La Giang, La Thạch, Hà Tĩnh và lập nên làng Tràng Lưu mà về sau thường được gọi là làng Trường Lưu. Sau khi qua đời, ông được ban thụy Dụ Khánh. Hậu duệ đời thứ 7 của Nguyễn Uyên Hậu là Nguyễn Công Ban được xem là người khai mở cho dòng họ cũng như dòng văn Nguyễn Huy Trường Lưu. Ông sống vào khoảng giữa thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18, là tác giả của nhiều tác phẩm văn học, thơ văn. Hiện nay, tác phẩm của ông chỉ còn 1 bài được lưu giữ, là bài ông viết cảm tạ triều đình khi trí sĩ về quê.
Nhiều đời con cháu của dòng họ này đều đi theo con đường học hành, khoa cử. Đến đời thứ 9 là Nguyễn Huy Tựu thì lịch sử dòng họ được xem là bước sang trang mới, cũng từ đây mà chữ "Huy" được lấy làm tên đệm và chính thức khởi đầu dòng họ Nguyễn Huy ở Trường Lưu. Theo nhà sử học Lê Văn Lan, Nguyễn Huy Tựu là cháu nội của Nguyễn Công Ban và là con trai của Nguyễn Công Phát. Với tài văn chương xuất sắc của mình, Nguyễn Huy Tựu đã làm nên danh tiếng của dòng văn Nguyễn Huy Trường Lưu, trở thành người dẫn đường cho văn hóa làng Trường Lưu. Không chỉ xuất sắc trong sự nghiệp văn học, Nguyễn Huy Tựu còn từng đỗ kỳ thi Hương làm đến chức Tham chính Thái Nguyên, hàm Công bộ Thượng thư, và được phong tước vị Khiết Nhạ hầu.
Thời kỳ phát triển đỉnh cao
Nguyễn Huy Tựu có hai người con trai đều đỗ tiến sĩ và ra làm quan cho triều đình là Nguyễn Huy Quýnh và Nguyễn Huy Oánh. Trong khoa thi năm 1748 dưới triều Lê Hiển Tông, Nguyễn Huy Oánh đỗ Thám hoa và lần lượt trải qua nhiều chức vụ trong triều đình. Đến năm 1765, ông được phong làm Đông các Đại học sĩ, làm Chánh sứ sang nhà Thanh. Về sau, ông dần được thăng đến chức Lại bộ Tả thị lang, được phong tước Thạc Lĩnh bá. Sau khi Nguyễn Huy Oánh đến tuổi về hưu, ông tiếp tục được triều đình phục dụng và thăng đến chức Đô ngự sử. Không chỉ là nhà Nho, Nguyễn Huy Oánh còn nổi tiếng với vai trò nhà thơ và là một nhà sáng tác lớn vào thế kỷ 18. Sau khi về hưu, ông về quê và mở trường để dạy học. Theo Tiến sĩ Lê Hiến Chương thuộc khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Huy Oánh được xem là hình tượng điển hình của một nhà Nho chính thống toàn tài, một người thầy mẫu mực cho đời sau. Phúc Giang thư viện do ông thành lập không chỉ trở thành thư viện nổi tiếng mà còn trở thành một điển hình về giáo dục tư thục Việt Nam thời bấy giờ.
Năm 1772, em trai Nguyễn Huy Oánh là Nguyễn Huy Quýnh cũng thi đỗ tiến sĩ, làm quan đến Đốc thị đạo Thuận Quảng và Hàn lâm viện Thị giảng. Con trai trưởng của Nguyễn Huy Oánh là Nguyễn Huy Tự từng làm đến chức Trấn thủ Hưng Hóa rồi Đốc đồng Sơn Tây dưới triều Lê, được phong tước Uẩn Đình hầu. Khi đang làm quan nhà Lê thì mẹ ông qua đời, ông phải về quê chịu tang nhưng rồi không tiếp tục quay lại quan trường mà ở lại quê nhà giúp cha ông quản lý Phúc Giang thư viện. Hai cha con ông đóng vai trò quan trọng trong việc viết chữ để khắc bản in sách. Sau khi nhà Tây Sơn thành lập, Nguyễn Huy Tự được vua Quang Trung triệu đến Phú Xuân nhậm chức Hữu thị lang nhưng không được bao lâu thì mất. Ông chính là tác giả của truyện thơ Hoa tiên ký. Nguyễn Huy Tự có hai người vợ lần lượt là Nguyễn Thị Bành và Nguyễn Thị Đài, đều là con gái của Tham tụng Nguyễn Khản, cháu gái gọi nhà thơ Nguyễn Du là chú. Một trong số những người con trai của ông là Nguyễn Huy Hổ cũng trở thành một tác giả nổi bật khi cho ra đời tác phẩm sử thi Mai đình mộng ký.
Dòng họ Nguyễn Huy kể từ đời Nguyễn Huy Oánh thì được liệt vào một trong những dòng họ lớn của vùng đất Nghệ Tĩnh. Các thế hệ sau tiếp tục để lại dấu ấn trong lịch sử văn học Việt Nam khi lập ra Hồng Sơn văn phái.
Di sản
Để phục vụ cho việc dạy học tại Phúc Giang thư viện, hai cha con Nguyễn Huy Oánh và Nguyễn Huy Tự đã viết và cho ra đời nhiều bản khắc in "sách giáo khoa" mà về sau thường được biết đến với tên gọi "Mộc bản Trường Lưu" hay "Mộc bản Phúc Giang". Bộ mộc bản này gồm 383 bản được khắc chữ Hán ngược để in thành 3 tập sách giáo khoa kinh điển của Nho giáo gồm 11 quyển và 1 quyển sách quy chế trường học: "Tính lý toản yếu đại toàn", "Ngũ kinh toản yếu đại toàn" và "Thư viện quy lệ". Đây được xem là khối mộc bản duy nhất và cổ nhất về giáo dục của một dòng họ được lưu trữ tại Việt Nam. Tháng 5 năm 2016, Mộc bản Trường Lưu được Ủy ban Chương trình ký ức Thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương (MOWCAP) công nhận là di sản tư liệu ký ức thế giới.
Tròn 2 năm sau, một di sản khác của dòng họ Nguyễn Huy là "Hoàng Hoa sứ trình đồ" tiếp tục được UNESCO công nhận là di sản tư liệu ký ức thế giới. Đây là một cuốn sách cổ được sao chép vào năm 1887 từ bản gốc của Nguyễn Huy Oánh được biên soạn từ những năm 1765–1767 dưới triều vua Lê Hiển Tông. Bản chép tay duy nhất này được lưu giữ tại tư gia của con cháu dòng họ Nguyễn Huy. Tác phẩm này là một tập bản đồ ghi chép nhiều hình ảnh, thông tin phong phú về hành trình đi sứ của các sứ thần Đại Việt được tổng hợp từ ghi chép của những thế hệ trước và kinh nghiệm của bản thân Nguyễn Huy Oánh trong chuyến đi sứ nhà Thanh do ông làm Chánh sứ.
Là một trong các dòng họ có truyền thống lâu đời, dòng họ Nguyễn Huy đã để lại tư liệu, văn bản hành chính, hay các sắc phong từ nhiều triều đại. Đến nay, có tất cả 14 bản sắc phong cho các cá nhân và Phúc Giang thư viện bao gồm: 2 bản cho Nguyễn Công Ban, 1 bản cho Nguyễn Huy Tựu, 4 bản cho Nguyễn Huy Oánh, 5 bản cho Nguyễn Huy Hổ và 2 bản cho Thư viện Phúc Giang. Giáo sư, Viện sĩ Nguyễn Huy Mỹ đã chủ trì sưu tầm và xây dựng bộ Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu bao gồm các 48 văn bản tư liệu viết bằng chữ Hán và chữ Nôm của 3 dòng họ Nguyễn Huy, Trần Văn và Hoàng tại làng Trường Lưu. Năm 2023, bộ văn bản này đã được Ủy ban Chương trình ký ức Thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương (MOWCAP) công nhận là di sản tư liệu ký ức thế giới.
Bên cạnh các di sản được thế giới công nhận, một số di tích khác của dòng họ Nguyễn Huy cũng được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh và cấp quốc gia. Có 5 di tích được công nhận là di sản cấp tỉnh bao gồm đền thờ Nguyễn Uyên Hậu, mộ Nguyễn Công Ba, mộ Nguyễn Huy Tựu, mộ Nguyễn Huy Quýnh và đền thờ Nguyễn Huy Vinh. 4 di tích được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia là đền thờ của Nguyễn Huy Oánh, Nguyễn Huy Cự, Nguyễn Huy Tự và Nguyễn Huy Hổ.
Cá nhân nổi bật
Thời phong kiến
Thời hiện đại
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Dòng họ Nguyễn Huy ở Trường Lưu** là một dòng họ có truyền thống văn hiến lâu đời ở Việt Nam, định cư từ thế kỷ 15 ở làng Trường Lưu thuộc tổng Lai Thạch,
**Nguyễn Huy Oánh** (chữ Hán: 阮輝, 1713 - 1789), tự: **_Kinh Hoa_**, hiệu:**_Lưu Trai_**; là đại thần và là nhà văn thời Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam. ## Tiểu sử **Nguyễn Huy
**Nguyễn Huy Tự** (阮輝嗣, 1743-1790): còn có tên là **Yên**, tự **Hữu Chi**, hiệu **Uẩn Trai**; là danh sĩ và là quan nhà Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam. ## Tiểu sử **Nguyễn
**Nguyễn Huy Lượng** (chữ Hán: 阮輝諒; 1750 - 1808) là nhà chính trị, danh sĩ nổi tiếng ở cuối đời Lê trung hưng, nhà Tây Sơn đến đầu đời nhà Nguyễn trong lịch sử Việt
**Nguyễn Huy Dũng** (sinh ngày 7 tháng 11 năm 1983) là một chính khách Việt Nam, hiện đang giữ chức vụ Ủy viên chuyên trách Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học
**Nguyễn Huy Hổ** (chữ Hán: 阮輝琥, 1783 - 1841), tự **Cách Như** (革如), hiệu **Liên Pha** (聯坡), **Hi Thiệu** (熙紹), là một thi sĩ sống ở thời Nguyễn sơ. ## Tiểu sử Nguyễn Huy Hổ
**Làng Trường Lưu**, tổng Lai Thạch, huyện La Sơn, phủ Đức Quang, xứ Nghệ An, (nay là xã Trường Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh) là một trong những làng văn hóa nổi tiếng
**Nguyễn Huy Cẩn** hay **Nguyễn Huy Cận** (1729-1790) là chí sĩ thời Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam. ## Cuộc đời Nguyễn Huy Cẩn người làng Sủi, tức Phú Thị, xã Phú Thị,
**Nguyễn Huy Thiệp** (29 tháng 4 năm 1950 - 20 tháng 3 năm 2021) là nhà văn đương đại Việt Nam trong địa hạt kịch, truyện ngắn và tiểu thuyết với những góc nhìn mới,
**Hồ Chí Minh** (chữ Nho: ; 19 tháng 5 năm 1890 – 2 tháng 9 năm 1969), tên khai sinh là **Nguyễn Sinh Cung** (chữ Nho: ), còn được gọi phổ biến tại Việt Nam
**Phan Huy Chú** (chữ Hán: ; 1782 – 28 tháng 5 năm 1840) là một chính trị gia, nhà thơ, nhà thư tịch lớn, và nhà bác học thời nhà Nguyễn trong lịch sử Việt
**Nguyễn Văn Lý** (chữ Hán: 阮文理; 1795-1868), húy **Dưỡng**, thường được gọi là **"Cụ Nghè Đông Tác"**, tự **Tuần Phủ**, hiệu **Chí Đình**, **Chí Am**, **Chí Hiên**, biệt hiệu **Đông Khê**, là một danh sĩ,
**Phan Huy Lê** (23 tháng 2 năm 1934 – 23 tháng 6 năm 2018) là Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân và một trong những chuyên gia về lịch sử Việt Nam, Chủ tịch Hội
**Nguyễn Cảnh Chân** (chữ Hán: 阮景真; 1355 - 1409) là danh tướng chống quân Minh thời Hậu Trần trong lịch sử Việt Nam. Ông có nguồn gốc từ Đông Triều, Quảng Ninh trước khi về
**Đồng Sĩ Nguyên** (1 tháng 3 năm 1923 – 4 tháng 4 năm 2019), còn được viết là **Đồng Sỹ Nguyên**, tên thật **Nguyễn Hữu Vũ**, là Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân,
**Nguyễn Hy Quang** (1634-1692), húy **Vẹ**, tự **Hy Quang**, là một nhà giáo, đại thần nhà Lê trung hưng đã phụ đạo cho Thái phó Lương Mục Công Trịnh Vịnh, đích tôn của chúa Trịnh
**Nguyễn Hữu Cầu** (1879-1946), hiệu **Giản Thạch**, thường được gọi "Ông Cử Đông Tác" là một nhà nho tiến bộ, đồng sáng lập viên trường Đông Kinh Nghĩa Thục (viết tắt ĐKNT) năm 1907 tại
**Nguyễn Hữu Tảo** (1900-1966), là một nhà giáo Việt Nam trong thế kỉ 20, người đặt nền móng cho bộ môn Tâm lý - Giáo dục học Việt Nam. Ông cũng là thầy dạy của
**Dòng họ Đặng ở Lương Xá** là một dòng họ có lịch sử lâu đời ở Việt Nam, định cư ở thôn Lương Xá thuộc tỉnh Hà Tây từ khoảng thế kỷ 15. ## Lịch
**Nguyễn Trù** (chữ Hán:阮儔, 1668-1738), tự **Trung Lượng**, hiệu **Loại Phủ**, **Loại Am**, người phường Đông Tác (Trung Tự), huyện Thọ Xương thuộc kinh thành Thăng Long, là một đại thần dưới triều Lê Trung
**Nguyễn Huy Đẩu** (8 tháng 5 năm 1914 – 22 tháng 9 năm 2008) là thẩm phán và nhà ngoại giao Việt Nam Cộng hòa, cựu Tổng Lãnh sự tại Ấn Độ và Đại sứ
Họ **Đồng (同)** là một họ của người Việt Nam. Biểu tượng của dòng họ Đồng tại Việt Nam ## Nguồn gốc họ Đồng Việt Nam Các triều đại phong kiến ở Việt Nam có
**Nguyễn Bặc** (chữ Hán: 阮匐; 924 - 7 tháng 11 năm 979), hiệu **Định Quốc Công** (定國公), là khai quốc công thần nhà Đinh, có công giúp Đinh Tiên Hoàng đánh dẹp, chấm dứt loạn
**Cù Huy Hà Vũ** (sinh ngày 2 tháng 12 năm 1957; nguyên quán xã Ân Phú, huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh) là một tiến sĩ luật học, thạc sĩ văn chương, Tiến sĩ Hà
**Nguyễn Trung Trực** (chữ Hán: 阮忠直; 1838 – 1868) là thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa chống Pháp vào cuối thế kỷ 19 ở Nam Bộ Việt Nam. ## Thân thế và sự nghiệp ###
**Hồ Nguyên Trừng** (chữ Hán: 胡元澄 1374–1446) biểu tự **Mạnh Nguyên** (孟源), hiệu **Nam Ông** (南翁), sau đổi tên thành **Lê Trừng (黎澄)** là một nhà chính trị, quân sự, tôn thất hoàng gia Đại
**Nguyễn Trí Phương** (1800-1873) là một đại danh thần Việt Nam thời nhà Nguyễn. Ông là vị Tổng chỉ huy quân đội triều đình Nguyễn chống lại quân Pháp xâm lược lần lượt ở các
**Nguyễn Cảnh Hoan** (阮景節 1521-1576) là tướng nhà Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam, có tài liệu chép là Nguyễn Cảnh Mô, Trịnh Mô, Nguyễn Hoan tước Tấn Quận công, giữ chức Binh
**Đặng Tiến Đông** (1738–1794 hay 1797) làm quan thời Lê – Trịnh, sau đầu quân Tây Sơn và trở thành danh tướng của lực lượng này. Thân thế và sự nghiệp của ông hiện vẫn
**Nguyễn Thiếp** (chữ Hán: 阮浹, 1723 - 1804) tự Khải Xuyên, là danh sĩ cuối đời Hậu Lê và Tây Sơn trong lịch sử Việt Nam. Ông là người xây dựng Phượng Hoàng Trung Đô,
**Danh hiệu UNESCO ở Việt Nam** gồm danh sách các di sản thế giới, khu dự trữ sinh quyển thế giới, di sản tư liệu thế giới, công viên địa chất toàn cầu, di sản
**Nguyễn** (đôi khi viết tắt **Ng̃**) là họ của người Á Đông. Họ Nguyễn là họ người phổ biến nhất của người Việt. Họ Nguyễn cũng xuất hiện tại Triều Tiên và Trung Quốc ()
**Nguyễn Tường Tam** (chữ Hán: hay ; 1906 - 7 tháng 7 năm 1963) là một nhà văn, nhà báo với bút danh **Nhất Linh** (), **Tam Linh**, **Bảo Sơn**, **Lãng du**, **Tân Việt**, **Đông
**Nguyễn Xí** (chữ Hán: 阮熾; 1397 – 1465) hay **Lê Xí** (黎熾), là một vị tướng, nhà chính trị, công thần khai quốc nhà Hậu Lê và là đại thần trải qua 4 đời vua.
**Trần Quang Huy** (1922 – 1995) là một nhà cách mạng, nhà báo và chính khách Việt Nam. Ông cũng là vị Chủ tịch đầu tiên của thành phố Hà Nội dưới chính thể Việt
**Đồng Hồ Báo Thức** là một ban nhạc Việt Nam từng được bình chọn là "ban nhạc được bạn trẻ yêu thích nhất" năm 1999 bởi Đài Phát thanh – Truyền hình Hà Nội.. Ban
**Chúa Nguyễn** (chữ Nôm: ; chữ Hán: / **Nguyễn vương**) (1558-1777, 1780-1802) là tên gọi dùng để chỉ người đứng đầu, cai trị xứ Đàng Trong, tức dải đất từ Thuận Hóa (phía nam đèo
**Nguyễn Chánh Thi** (1923-2007) nguyên là một cựu tướng lĩnh gốc Nhảy dù của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, cấp bậc Trung tướng. Ông xuất thân từ một trường Võ bị Địa phương do
**Nguyễn Hữu Chỉnh** (, 1741 - 15 tháng 1 năm 1788), biệt hiệu **Quận Bằng** (鵬郡), là nhà quân sự, chính trị có ảnh hưởng lớn của Đại Việt thời Lê trung hưng và Tây
**Nguyễn Cao Kỳ** (8 tháng 9 năm 1930 – 22 tháng 7 năm 2011) là một tướng lĩnh Không quân của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, cấp bậc Thiếu tướng trước khi tham gia
**Nguyễn Khánh** (1927–2013) là một chính khách Việt Nam Cộng Hoà, ông từng giữ chức vụ Quốc trưởng và Thủ tướng của Việt Nam Cộng hòa và kiêm luôn các chức Tổng tư lệnh và
**Hình tượng con hổ** hay **Chúa sơn lâm** đã xuất hiện từ lâu đời và gắn bó với lịch sử của loài người. Trong nhiều nền văn hóa khác nhau thế giới, hình ảnh con
**Nhà Hồ** (chữ Nôm: 茹胡, chữ Hán: 胡朝, Hán Việt: _Hồ triều_) là một triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam, bắt đầu khi Hồ Quý Ly lên ngôi năm 1400 sau khi
**Đông Anh** là một huyện ngoại thành thuộc thành phố Hà Nội, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Đông Anh nằm ở phía bắc của thủ đô Hà Nội, nằm cách trung tâm thành phố
**Nguyễn Văn Trỗi** (1 tháng 2 năm 1940 – 15 tháng 10 năm 1964) là một chiến sĩ biệt động thành phố Sài Gòn, đoàn viên Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, đã
**Đồng Khánh Đế** (chữ Hán: 同慶 19 tháng 2 năm 1864 – 28 tháng 1 năm 1889), tên húy là **Nguyễn Phúc Ưng Thị** (阮福膺豉) và **Nguyễn Phúc Ưng Đường** (阮福膺禟 ), lên ngôi lấy
**Hà Huy Tập** (24 tháng 4 năm 1906 – 28 tháng 8 năm 1941) là một nhà cách mạng Việt Nam, Tổng Bí thư thứ ba của Đảng Cộng sản Đông Dương. ## Thân thế
**Nguyễn Phú Trọng** (14 tháng 4 năm 1944 – 19 tháng 7 năm 2024) là một chính khách, nhà báo người Việt Nam. Ông từng đảm nhiệm chức vụ Ủy viên Bộ Chính trị, Tổng
**Nguyễn Phúc Thuần** (1754 - 1777, ở ngôi 1765 - 1777), hay **Nguyễn Duệ Tông**, **Định Vương** còn có tên khác là **Nguyễn Phúc Hân**, là người cai trị thứ 9 của chính quyền Chúa
**Nguyễn Xuân Phúc** (sinh ngày 20 tháng 7 năm 1954 tại Quảng Nam) là một chính trị gia người Việt Nam. Ông nguyên là Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam