✨Đọc hiểu lịch sử triết học Trung Quốc

LỜI MỞ ĐẦU

Tôi có chút hiểu biết nhất định về triết học. Tôi sinh ra tại quê hương của Tăng Tử - một ngôi làng thuộc huyện Gia Tường, tỉnh Sơn Đông, cuộc sống điền viên thời nhỏ của tôi tương đối cô độc, và tự nhiên có sự lĩnh ngộ trực quan về Đạo pháp của Đạo gia. Học đại học tại Học viện Sư phạm Khúc Phụ, mưa dầm thấm đất, tôi bước đầu lĩnh hội được triết học của Nho gia. Việc viết cuốn Lịch sử Phật giáo Tề Lỗ lại thôi thúc tôi học tập kiến thức cơ bản về Phật học. Để có những hiểu biết thực sự về triết học Trung Quốc, phải tính từ sau khi theo học thầy Trương Khải Chi. Đặc biệt, gần đây mấy bộ sách do thầy biên soạn được xuất bản như Lịch sử học thuyết tư tưởng Trung Quốc, Biên niên tư tưởng học thuật Trung Quốc, Ghi chép các tác phẩm kinh điển về văn hóa truyền thống Trung Quốc, đã cung cấp mạch suy nghĩ cơ bản giúp tôi viết nên cuốn sách này. Triết học có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp - philosophia, nghĩa là yêu trí tuệ. Trong mắt người thường, triết học là một màu xám, tối nghĩa khó hiểu, nhưng những câu truyện triết học liên kết với nó lại đầy màu sắc, rõ ràng và dễ hiểu. Chúng tôi lựa chọn những sự việc và nhân vật quan trọng trong lịch sử triết học Trung Quốc, dùng hình thức kể chuyện để trình bày và giải thích, nhằm làm rõ đầu đuôi ngọn ngành sự kiện, thế giới tâm hồn của nhân vật, sự tìm tòi lý luận ngoạn mục, cho đến điểm then chốt của chúng trong lịch sử triết học Trung Quốc. Những câu chuyện ấy cho chúng ta thấy, chúng ta có thể giống như các bậc tiên triết, bước lên con đường tư tưởng đam mê trí tuệ, tận hưởng đời sống nhân sinh tươi đẹp. Socrates nói: “Đức tính chính là tri thức”. Aristole nói: “Tư tưởng ở tầng thứ cao nhất chính là tư tưởng coi cái chí thiện là đối tượng”. Có thể thấy, lập đức hướng thiện chính là chủ đề được các triết nhân

phương Tây yêu thích. Triết nhân Trung Quốc còn làm được hơn thế, họ tạo ra truyền thống văn hóa lập đức, lập công, lập ngôn. Do đó, chúng tôi thiết kế các Liên kết liên quan và Nội dung thường thức, giới thiệu kiến thức về các khái niệm, mệnh đề, điển tích liên quan, nhằm nói rõ tư tưởng và học thuyết quan trọng của triết học Trung Quốc, cung cấp góc nhìn độc đáo để quan sát diện mạo tinh thần của các bậc tiên triết Trung Quốc. Từ thời viễn cổ tới thời kỳ cuối nhà Thanh, các bậc tiên triết của Trung Quốc không ngừng phấn đấu, dũng cảm tìm kiếm chân lý. Chúng tôi cung cấp cho người đọc một niên biểu về các sự kiện lớn, dùng phương thức biên niên để thể hiện hoạt động của các triết nhân nổi tiếng, các sự kiện triết học trọng đại và thành quả lý luận quan trọng, nhằm giúp người đọc tìm kiếm dấu tích chân thực về diễn biến của triết học Trung Quốc. Về triết học Trung Quốc, sự sơ sài, thiếu sót là điều khó tránh khỏi ở cuốn sách này. Cái tôi muốn nhấn mạnh là, “Tôn trọng đạo lý” chính là đặc trưng chủ yếu của thế giới quan tiên triết, trên cơ sở ấy hình thành nên quan niệm chủ đạo “Thiên nhân hợp nhất”. “Coi trọng đức tính” phản ánh lý tưởng xã hội của các bậc tiên triết, “Đại đồng” và “Tiểu khang” trở thành chủ đề được họ yêu thích. “Am tường lý lẽ” thể hiện sự coi trọng và nhận thức của các bậc tiên triết về tư duy, khiến triết học Trung Quốc thoát ra khỏi gông cùm của Thần tính và mê tín. “Thiết thực thi hành” làm nổi bật đặc trưng thực tiễn của triết học Trung Quốc, mối quan hệ giữa tri thức và thực hành là chủ đề mà các bậc tiên triết không ngừng đi sâu thảo luận. Tôi phải chân thành cảm ơn các thầy tại chi nhánh Sách báo Đại chúng thuộc Thư cục Trung Hoa, chính họ là những người sáng tạo và định ra khung sườn cơ bản của cuốn sách này. Cuốn sách này sẽ không thể ra đời nếu không có lời mời và sự đốc thúc của họ. Chủ nhiệm biên tập – ông Lý Hồng Siêu và bà Lâm Ngọc Bình cũng đã cung cấp nhiều ý kiến quý báu trong việc biên soạn thể lệ, cắt bỏ nội dung, đồng thời còn tiến hành đọc và hiệu đính cho toàn bộ bản thảo của cuốn sách, bổ sung thêm không ít tranh ảnh, giúp cuốn sách này trở nên phong phú

hơn, đặc sắc hơn, tất cả đều khiến tôi vô cùng cảm động. Nhiều người trẻ tuổi nghiên cứu cùng tôi như Tàng Minh, Lý Diên Vinh, Hầu Tuấn Chi, Tưởng Khai Thiên cũng đã giúp tôi thu thập và chỉnh lý một phần tư liệu, tại đây tôi cũng gửi lời cảm ơn chân thành tới họ. Cuối cùng, tôi muốn cảm ơn độc giả của cuốn sách này. Khi bạn lật mở nó ra, bạn đã trở thành người bạn của tôi, tâm hồn của chúng ta đã gắn kết với nhau từ giây phút đó. giang tâm Lực Tháng 5 năm 2010