(Nội dung bài do TS Đinh Văn Viễn viết)
Đinh Huy Đạo (1738 – 1799) là một nho sĩ yêu nước thời Tây Sơn. Công lao của ông đối với cuộc chiến chống quân Thanh là rất lớn và được chính Quang Trung, Cảnh Thịnh ...ghi nhận. Ông còn để lại cho đời nhiều bài văn, tác phẩm văn học có giá trị.
Tiểu sử
Ông tên là Đinh Huy Hoản sinh ngày 23 tháng 12 năm Đinh Tỵ (1738) trong gia đình nhà nho nghèo tại làng Ngọc Động, tổng Lê Xá nay là làng Ngọc Động, xã Gia Phong, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.
Sự nghiệp
Đinh Huy Đạo con trai thứ ba trong gia đình nhà Nho. Từ nhỏ, Huy Đạo đã được mọi người yêu mến vì thông minh, thật thà, lễ độ.
Lên 16 tuổi (Quý Dậu – 1753) ông thi đỗ sinh đồ. Ba năm sau, (Bính Tý – 1756) ông thi Hương và đỗ Hương Cống. Đến năm 30 tuổi (Cảnh Hưng thứ 28 – 1767) dự thi Hội, ông đỗ Tam Trường và được triều Lê bổ làm Huấn đạo phủ Hà Trung – Thanh Hóa. Sáu năm làm quan ở đây, ông được nhân dân rất kính trọng bởi tính ngay thẳng, thanh liêm và thương yêu dân.
Năm 1771, ông được triều Lê bổ làm tri huyện Thuận Khê (nay thuộc Thái Bình). Về Thuận Khê ông nghiêm khắc trừng trị bọn quan lại hà hiếp dân vì vậy mà tiếng tăm của ông ngày càng vang xa hơn. Nhiều nhà khoa bảng bấy giờ như Bảng nhãn Hà Tôn Huân, Nguyễn Công Trấn, Lê Quý Đôn ... thường đến cùng bàn việc nước, ngâm thơ phú cùng ông.
Thấy ông là viên quan có tài lại thanh liêm chính trực, vua Lê Hiển Tông mời ông về triều phong làm "Hữu công bộ thị lang" dạy dỗ các tiểu thư, công chúa của hoàng tộc. Tại đây, ông kết duyên cùng người con gái hoàng tộc, bà Lê Thị Diễm Thục. Đứng trước cảnh suy đồi của giai cấp thống trị Lê – Trịnh, ông đã không chịu nổi, bèn treo ấn từ quan về quê mở trường dạy học.
Năm 1786, Nguyễn Huệ ra Bắc diệt họ Trịnh lộng quyền, đưa những người trung nghĩa lên làm quan, củng cố lại nhà Lê. Đinh Huy Đạo lại được mời về kinh, được vua phong "trung tín bá tước" và giữ lại làm quan trong triều, nhưng ông nhất mực xin về Hà Trung và ông trở lại giữ chức Huấn đạo ở Hà Trung.
Năm 1788, nhà Thanh đưa quân ào ạt tiến sang Việt Nam, nhà Lê đầu hàng. Ngô Thời Nhậm, Ngô Văn Sở ... đã rút quân về phòng tuyến Tam Điệp nơi giáp ranh với phủ Hà Trung. Vốn là bạn thân trước kia, Ngô Thời Nhậm đến tận nhà Đinh Huy Đạo bàn kế chống giặc và mời ông ra giúp Nguyễn Huệ trừ giặc Thanh. Đinh Huy Đạo đưa cả hai cháu ruột (Đinh Lê, Đinh Toại) ra cùng Ngô Thời Nhậm lo việc xây phòng tuyến Tam Điệp, tuyển binh chống quân Thanh.
Cuối năm 1788, Quang Trung ra Tam Điệp ban thưởng cho các tướng sĩ có công xây dựng phòng tuyến. Đinh Huy Đạo được Quang Trung hết lời khen ngợi và thăng chức tri phủ Hà Trung và bổ sung vào trung quân tham mưu cùng bàn kế hoạch thần tốc tiến đánh Thăng Long.
Tôn Sĩ Nghị, Lê Chiêu Thống thấy Quang Trung đóng ở Tam Điệp thì sai Lê Duy Vĩ đem quân ra đóng chặn ở Bái Ấp (nay là xã Sơn Thành, huyện Nho Quan, Ninh Bình) hoạt động mạnh ở Ninh Bình, Hòa Bình. Nhận thấy sự nguy hiểm của cánh quân Lê Duy Vĩ, Đinh Huy Đạo đã sang bàn bạc với Ngô Thời Nhậm và hai người cùng vào tâu với Quang Trung.
Quang Trung được tin này rất lo lắng nói rằng: "Ta muốn thần tốc bí mật xuất quân mới có thể thắng, nếu cơ mưu này bị tiết lộ việc lớn tất không thành. Các ông có phương thuốc nào trói chân giặc lại, giữ kín được mưu mới khá thắng được".
Nhận trọng trách, Đinh Huy Đạo cầm quân từ bắc huyện Thạch Thành đi theo đường hẻm Cúc Phương ra chặn đường về Thăng Long. Đinh Huy Đạo viết thư cho Lê Duy Vĩ rồi sai hai cháu cầm thư đi. Đinh Lê, Đinh Toại cầm thư đến Sầy (thôn miền núi thuộc huyện Gia Viễn – Ninh Bình) thì bị quân của Lê Duy Vĩ giết chết. Nhưng khi quân của Lê Duy Vĩ khám người thấy thư, nên cầm về cho Duy Vĩ. Đọc thư Duy Vĩ như tỉnh ngộ ra liền đem quân đến hàng (ngày 30 tháng 12 – Mậu Thân). Huy Đạo đem toàn bộ số quân ấy đến báo với Quang Trung. Quang Trung rất vui mừng cho gọi Huy Đạo vào dinh thưởng rất hậu và cho cùng tham dự bàn bạc phương sách tiến quân.
Trong suốt quá trình tiến đánh quân Thanh, Huy Đạo đã có nhiều đóng góp lớn, đặc biệt ông được Quang Trung giao nhiệm vụ dẫn đường tiến đánh Ngọc Hồi và ông đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Sau chiến thắng quân Thanh, Đinh Huy Đạo được phong "Bí thư thự điển trực học sĩ viễn mưu hầu" và "Quốc tử trợ giáo" chuyên dạy bảo các hoàng tử Quang Toản, Quang Thùy ... song đó chỉ là những công việc thường nhật, còn chủ yếu là Quang Trung đưa Huy Đạo về gần mình để hỏi ý kiến, soạn thảo các chỉ dụ ... của triều đình. Ông được giao cho soạn ra tập sách về các chuẩn mực đạo đức, phong hóa, tiết lễ ... Đọc sách này, các sĩ phu Bắc Hà càng theo về giúp Quang Trung nhiều hơn. Khi nhà Tây Sơn đổ, Gia Long lên ngôi tận diệt triều Tây Sơn nhưng vẫn giữ lại tập sách này để thu phục lòng người. Đinh Huy Đạo và dòng họ Đinh Huy không bị truy giết cũng vì thế.
Được Quang Trung trọng dụng, phấn khởi trước vị minh quân, Huy Đạo đã dốc hết tâm trí vào phò vua giúp nước. Đến khi già ốm trở về gia đình dưỡng bệnh, ông được vua cử cả danh y giỏi về chăm sóc và tặng viên ngọc quý (nay lưu tại bảo tàng Ninh Bình).
Năm 1792, Quang Trung mất, Đinh Huy Đạo vội vào kinh chịu tang và được triều đình giao cho viết văn tế vua .
Tôn vinh
Tháng 4 năm Kỷ Mùi (1799), Đinh Huy Đạo qua đời, thái tử Quang Toản nay là vua Cảnh Thịnh cùng em là Quang Thùy và nhiều quan lại khác đã về tận nhà tế lễ .
Đinh Huy Đạo, một nho sĩ yêu nước thức thời. Công lao to lớn của ông đối với triều đại Tây Sơn ngay từ lần đại phá quân Thanh là rất lớn và được chính Quang Trung, Cảnh Thịnh ... ghi nhận. Công lao của ông đối với dân tộc. Bộ Văn hóa Thông tin trong quyết định ngày 2 – 8 – 1999 đã công nhận nhà thờ Đinh Huy Đạo ở xã Gia Phong – Gia Viễn – Ninh Bình là di tích lịch sử, chính là sự ghi nhận tài đức, công lao to lớn đó của Đinh Huy Đạo.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
(Nội dung bài do TS Đinh Văn Viễn viết) **Đinh Huy Đạo** (1738 – 1799) là một nho sĩ yêu nước thời Tây Sơn. Công lao của ông đối với cuộc chiến chống quân Thanh
**Giuse Đinh Đức Đạo** (sinh 1945) là một giám mục Công giáo người Việt, ông từng đảm nhiệm chức vụ giám mục chính tòa Giáo phận Xuân Lộc (2016–2021). Trước đó, ông từng là giám
**_Gia đình bá đạo_** (tựa gốc: **_We're the Millers_**) là một phim hài của Mỹ năm 2013 do Rawson M. Thurber đạo diễn. Kịch bản phim được chắp bút bởi Bob Fisher, Steve Faber, Sean
**Đa Minh Đinh Huy Quảng** (1921 – 1992) là một Giám mục của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam. Ông từng đảm nhận vai trò Giám mục phó Giáo phận Bắc Ninh, từ năm
**Đạo Nghị Định thứ 8** là một trong Bát Đạo Nghị Định của Hội Thánh Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ Tòa Thánh Tây Ninh. Đây là đạo nghị định cuối cùng và là đạo
Các đoàn [[chèo, nhà hát chèo Việt Nam 2016]] **Đoàn Chèo Nam Định** (mỹ danh: _Chiếng chèo thành Nam_) là đơn vị hoạt động nghệ thuật chèo chuyên nghiệp tồn tại từ năm 1959 đến
**Nguyễn Đình Chiểu** (chữ Hán: 阮廷炤; 1822 - 1888), tục gọi là **cụ đồ Chiểu** (khi dạy học), tự **Mạnh Trạch**, hiệu **Trọng Phủ**, **Hối Trai** (sau khi bị mù), là một nhà thơ lớn
**_Gia đình Crood: Kỷ nguyên mới_** (tên gốc tiếng Anh: **_The Croods: A New Age_**) là một bộ phim hài phiêu lưu hoạt hình máy tính sắp ra mắt của Mỹ do DreamWorks Animation sản
**Hoàng Đạo Thúy** (1900–1994) là một nhà cách mạng và nhà hoạt động văn hóa xã hội Việt Nam. Ông từng là thủ lĩnh Phong trào Hướng đạo Việt Nam tại khu vực Bắc Kỳ
**Cù Huy Cận** (31 tháng 5 năm 1919 – 19 tháng 2 năm 2005), bút danh và hoạt động nghệ thuật là ** Huy Cận**, là một chính khách, từng giữ nhiều chức vụ lãnh
Đây là danh sách các đơn vị Hướng đạo Việt Nam hiện nay còn hoạt động trên toàn thế giới, bao gồm Hoa Kỳ, Úc, Canada, Đức, Pháp và Việt Nam. Danh sách này có
**Đạo đức với việc ăn thịt động vật** là chủ đề tranh cãi chưa có hồi kết về vấn đề đạo đức và việc ăn thịt động vật, và vấn đề có đạo đức hay
**Bùi Đình Hạc** (4 tháng 6 năm 1934 – 1 tháng 7 năm 2023) là một đạo diễn điện ảnh Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh. Ông từng là một thành viên của
Taekwondo là môn thể thao Olympic nằm trong chương trình Thế vận hội Mùa hè. Nó được giới thiệu vào Thế vận hội Mùa hè 1988 và 1992 như một môn thể thao biểu diễn,
**Đạo quan binh** (tiếng Pháp: _territoire militaire_) là một đơn vị cai trị hành chính - quân sự đặc biệt nhằm bảo vệ sự thống trị của Pháp tại các tỉnh biên giới phía bắc
**_Kẻ hủy diệt 4_** (tiếng Anh: **_Terminator Salvation_**, Dịch nghĩa: _Kẻ huỷ diệt: Cứu rỗi_) là bộ phim điện ảnh thứ tư của dòng phim hành động, khoa học viễn tưởng và được trình chiếu
**_Kẻ hủy diệt: Thời đại Genisys_** (tựa gốc tiếng Anh: **_Terminator Genisys_**) là phim điện ảnh hành động khoa học viễn tưởng của Mỹ năm 2015 do Alan Taylor đạo diễn và Laeta Kalogridis cùng
**Nam Định** là một tỉnh cũ nằm ở phía Nam Đồng bằng sông Hồng, Việt Nam. Năm 2023, Nam Định là đơn vị hành chính Việt Nam đứng thứ 13 về số dân, xếp thứ
**_Kẻ hủy diệt: Vận mệnh đen tối_** (tên tiếng Anh: **_Terminator: Dark Fate_**) là phim điện ảnh hành động khoa học viễn tưởng của Mỹ năm 2019 do Tim Miller đạo diễn với phần kịch
**Cù Huy Hà Vũ** (sinh ngày 2 tháng 12 năm 1957; nguyên quán xã Ân Phú, huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh) là một tiến sĩ luật học, thạc sĩ văn chương, Tiến sĩ Hà
**Hướng đạo** (tiếng Anh: _Scouting_), hay còn được biết với tên là **Phong trào Hướng đạo** (tiếng Anh: _Scout Movement)_, là một phong trào thanh thiếu niên có phạm vi toàn cầu với mục đích
**Nguyễn Huy Dũng** (sinh ngày 7 tháng 11 năm 1983) là một chính khách Việt Nam, hiện đang giữ chức vụ Ủy viên chuyên trách Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học
**_Kẻ hủy diệt 2: Ngày phán xét_** () là một bộ phim điện ảnh Mỹ thuộc thể loại hành độngkhoa học viễn tưởng ra mắt vào năm 1991 do James Cameron làm đạo diễn, sản
**Hiệp định đình chiến Compiègne** (, ) được ký vào ngày 11 tháng 11 năm 1918 trong một khu rừng gần thành phố Compiègne, thuộc vùng Picardy của Pháp. Hiệp định này đánh dấu sự
**Đình Hoa Vân Hải** là một ngôi đình lâu đời tại Việt Nam. Đình thuộc làng Vân Hải tổng Cổ Đạm, nay là xã Cổ Đạm, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh; được xây dựng
**Trần Huy Phong** (28 tháng 12 năm 1938 - 13 tháng 12 năm 1997) là một võ sư Vovinam, Chưởng Môn đời thứ III Môn phái Vovinam-Việt Võ Đạo. Ông còn là thành viên hội
**Địa đạo Phú Thọ Hòa** là một công trình quân sự dưới lòng đất đặt tại phường Phú Thọ Hòa cách trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh chưa đầy 10km về hướng Tây. Hệ
**Quang Huy**, tên đầy đủ là **Nguyễn Quang Huy** (sinh ngày 27 tháng 8 năm 1980) là nhạc sĩ, nhà sản xuất thu âm, đạo diễn phim người Việt Nam và là người sáng lập
**Hoài Anh** là một nghệ sĩ ưu tú, biên đạo múa trong lĩnh vực Sân khấu Việt Nam, nhiều năm liền cô đảm nhiệm vai trò biên đạo múa tại Nhà hát Chèo Hà Nội
Trương Đạo Lăng, người sáng lập tông phái **Thiên sư Đạo** (chữ Hán: 天师道), còn gọi là **Ngũ Đấu Mễ Đạo** (五斗米道, nghĩa là "đạo Năm Đấu Gạo"), **Chính Nhất Đạo** (正一道), **Chính Nhất Minh
**Phan Đình Phùng** (chữ Hán: 潘廷逢; 18471896), hiệu **Châu Phong** (珠峰), tự **Tôn Cát**, là một nhà cách mạng Việt Nam, lãnh đạo của cuộc khởi nghĩa Hương Khê chống lại thực dân Pháp trong
**An Huy** (, IPA:_ánxwéi_) là một tỉnh của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Năm 2020, An Huy là tỉnh đông thứ tám về số dân, đứng thứ 11 về kinh tế Trung Quốc với
**Chế định hợp đồng trong Luật dân sự Việt Nam** là tập hợp các quy phạm pháp luật dân sự quy định về **hợp đồng**. Đây là một chế định quan trọng, trung tâm trong
**_Vùng hủy diệt_** (tên gốc tiếng Anh: **_Annihilation_**) là phim điện ảnh khoa học viễn tưởng kinh dị năm 2018 do Alex Garland đảm nhiệm phần kịch bản kiêm vai trò đạo diễn, với nội
**Vụ xét xử các lãnh đạo Đảng Cộng sản theo Đạo luật Smith** ở thành phố New York từ năm 1949 đến năm 1958 là kết quả các cuộc truy tố của chính quyền liên
**Đạo luật CAN-SPAM** năm 2003 (Tiếng Anh: Controlling the Assault of Non-Solicited Pornography And Marketing Act of 2003) là một đạo luật của Hoa Kỳ, thiết lập các tiêu chuẩn quốc gia đầu tiên về
**Lịch sử đạo Cao Đài** phản ánh sự hình thành và phát triển của đạo Cao Đài hoặc **Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ**, được các tín đồ Cao Đài gọi là **đạo Thầy** để
**Đinh Tiên Hoàng** (; 22 tháng 3 năm 924 - tháng 10 năm 979), tên húy là **Đinh Bộ Lĩnh** (丁部領)), là vị hoàng đế sáng lập triều đại nhà Đinh, nước Đại Cồ Việt
**Đinh La Thăng** (sinh ngày 10 tháng 9 năm 1960) là một chính khách Việt Nam và tiến sĩ kinh tế. Ông từng là Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (2011-2016), Chủ tịch Hội
**Hà Huy Tập** (24 tháng 4 năm 1906 – 28 tháng 8 năm 1941) là một nhà cách mạng Việt Nam, Tổng Bí thư thứ ba của Đảng Cộng sản Đông Dương. ## Thân thế
Sở Y tế là cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân tỉnh, có chức năng tham mưu, giúp ủy ban nhân dân tỉnh quản lý nhà nước về y tế, gồm các lĩnh
Hà Huy Giáp **Hà Huy Giáp** (1908–1995) là nhà hoạt động cách mạng Việt Nam, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa II (dự khuyết), khóa III, Phó Ban
**Phó chỉ huy Khởi nghĩa Marcos** (_Subcomandante Insurgente Marcos_), gọi tắt là **Phó chỉ huy Marcos** (_Subcomandante Marcos_) là bí danh của nhà tư tưởng, người phát ngôn và người chỉ huy trên thực tế
**_Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối_** (), hay còn gọi ngắn là **_Địa đạo_**, là một bộ phim điện ảnh Việt Nam thuộc thể loại lịch sử – chiến tranh – chính kịch ra
**Tỉnh trưởng Chính phủ Nhân dân tỉnh An Huy** (tiếng Trung: 安徽省人民政府省长, bính âm: _Ān Huī xǐng rénmín zhèngfǔ shěng zhǎng_, _An Huy_ _tỉnh Nhân dân Chính phủ Tỉnh trưởng_) gọi tắt là **Tỉnh trưởng
**Hoàng Đình Tùng** (sinh ngày 24 tháng 8 năm 1988) là một cầu thủ bóng đá hiện đang thi đấu ở vị trí tiền đạo cho câu lạc bộ Thanh Hóa. Anh đã từng khoác
**Nguyễn Huy Oánh** (chữ Hán: 阮輝, 1713 - 1789), tự: **_Kinh Hoa_**, hiệu:**_Lưu Trai_**; là đại thần và là nhà văn thời Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam. ## Tiểu sử **Nguyễn Huy
**Huy Thành** (20 tháng 2 năm 1928 – 22 tháng 5 năm 2018) là một nhà biên kịch, đạo diễn điện ảnh Việt Nam, nguyên Phó chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam, Chủ tịch
**Dĩnh Khảo Thúc** (chữ Hán: 颖考叔; ? - 712 TCN) là quan Đại phu nước Trịnh, ông là một trong những người có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp xưng bá của Trịnh
Cộng hòa nhân dân Trung Hoa đã phát triển và trang bị các vũ khí hủy diệt hàng loạt, gồm vũ khí hóa học và vũ khí hạt nhân. Trung Quốc đã tiến hành thử