phải|nhỏ|300x300px|Bão cát trên Turkmenistan
Turkmenistan là một quốc gia không giáp biển ở Trung Á, giáp biển Caspi ở phía tây, Iran và Afghanistan về phía nam, Uzbekistan ở phía đông và Kazakhstan ở phía tây bắc.
Nước này có biên giới dài nhất với Biển Caspi (1.786 km). Các biên giới khác là với Iran (về phía nam, 992 km), Afghanistan (về phía nam, 744 km), Uzbekistan (phía bắc và phía đông, 1.621 km) và Kazakhstan (ở phía bắc, 379 km). Phạm vi lớn nhất của nước này từ tây sang đông là 1100 km và khoảng cách lớn nhất từ bắc xuống nam là 650 km.
Đặc tính
phải|nhỏ|317x317px|Bản đồ chi tiết Turkmenistan
nhỏ|300x300px|Địa hình Turkmenistan
Địa hình: sa mạc cát bằng phẳng với các đụn cát rải khắp núi phía nam; những ngọn núi thấp dọc theo biên giới với Iran, biên giới biển Caspian ở phía tây. Sự hạ thấp của Karakum có thể được tìm thấy.
Turkmenistan có độ cao trung bình là 100 m - 220 m trên mực nước biển. Núi Arlan tăng độ cao trên mực nước biển trong dãy Great Balkhan ở tây Turkmenistan (tỉnh Balkan). Gần 80% diện tích nước này nằm trong vùng đất thấp Turan, từ nam sang bắc và từ đông sang tây.
Các ngọn núi của Turkmenistan bao gồm 600 km về phía bắc của dãy Kopet Dag, giáp với Iran. Dãy Kopet Dag là một vùng có đặc điểm chân, sườn núi hanh khô và nhiều cát, cao nguyên và dốc khe núi; núi Şahşah (2.912 m), còn được gọi là núi Rizeh, phía tây nam của Ashgabat là độ cao nhất của dãy Kopet Dag ở Turkmenistan. Kopet Dag đang trải qua quá trình chuyển đổi kiến tạo, có nghĩa là khu vực này đang bị đe dọa bởi động đất như một trong đó đã bị phá hủy ở Turkmenistan vào năm 1948. Cao nguyên Krasnovodsk và Üstýurt là đặc điểm địa hình nổi bật của tây bắc Turkmenistan.
Đặc điểm nổi bật của phong cảnh nước này là sa mạc Garagum (còn gọi là Karakum), chiếm khoảng 350.000 km². Gió biến đổi tạo ra các núi sa mạc có chiều cao từ 2 m - 20 m và có thể dài vài km. Các đầm muối lớn được hình thành bởi mao dẫn trong đất, tồn tại qua nhiều chỗ trũng, bao gồm cả Garaşor, chiếm diện tích 1.500 m² ở phía tây bắc. Sa mạc Sandykly phía tây sông Amu Darya là cực nam của sa mạc Qizilqum, phần lớn đều nằm trong Uzbekistan về phía đông bắc.
Khí hậu
nhỏ|300x300px|Bản đồ khí hậu Köppen của Turkmenistan
Turkmenistan có khí hậu sa mạc lạnh, khí hậu lục địa. Mùa hè dài (từ tháng 5 - tháng 9), nóng và khô, trong khi mùa đông thường dịu và khô, mặc dù đôi khi lạnh và ẩm ướt ở phía bắc. Hầu hết mưa rơi vào giữa tháng 1 và tháng 5; mưa nhẹ trên khắp đất nước, với trung bình hằng năm từ ở Kopet Dag đến ở phía tây bắc. Thủ đô Ashgabat gần biên giới Iran ở miền nam trung Turkmenistan có lượng mưa trung bình hàng năm . Nhiệt độ trung bình dao động từ ở Ashgabat đến ở Daşoguz. Ở biên giới Uzbekistan ở phía bắc-trung Turkmenistan, những cơ gió thường xuyên ở phía bắc, đông bắc hay hướng tây.
Điều kiện thủy văn
Gần 80% lãnh thổ Turkmenistan thiếu nguồn nước mặt liên tục. Các con sông chính chỉ nằm ở các vùng ngoại vi phía nam và phía đông, một số con sông nhỏ hơn ở phía bắc của dốc Kopetdag được chuyển hướng hoàn toàn vào thủy lợi. Con sông quan trọng nhất là Amu Darya, có tổng chiều dài 2.540 km từ chi lưu xa nhất của nó, làm cho nó thành co sông dài nhất vùng Trung Á. Sông Amu Darya chảy qua phía đông bắc Turkmenistan, từ đó từ hướng đông sang phía nam của Uzbekistan và Tajikistan. Việc sử dụng đầm và tưới tiêu của sông Amu Darya đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng môi trường đối với biển Aral, nơi cuối dòng chảy. Lưu lượng trung bình hằng năm của con sông là 1.940 mét khối / giây. Các sông chính khác là Hari Rud (1.124 km) Murgab (852 km) và Atrek (660 km).
Vấn đề môi trường
Tài nguyên
Tài nguyên thiên nhiên: dầu mỏ, khí đốt tự nhiên, lưu huỳnh, muối
Sử dụng đất:
_đất canh tác: _3,89%
_vĩnh viễn cây:_0,12%
khác: 95,98% (2011)
Đất được tưới tiêu: 19.910 2 (2006)
Tổng tái tạo nước tài: 24,77 km² (2011)
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
phải|nhỏ|300x300px|Bão cát trên Turkmenistan **Turkmenistan** là một quốc gia không giáp biển ở Trung Á, giáp biển Caspi ở phía tây, Iran và Afghanistan về phía nam, Uzbekistan ở phía đông và Kazakhstan ở phía
nhỏ|phải|424x424px|Bản đồ [[địa hình Liên Xô]] **Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết** đã từng là quốc gia lớn nhất trên Trái Đất. Diện tích đất liền của nó chiếm khoảng một
**Afghanistan** là một quốc gia có nhiều núi, không có biển vị trí ở trong Nam Á và trung tâm châu Á. Đất nước xếp thứ 40 trên thế giới về kích thước. Kabul là
nhỏ|250x250px|Các thành phố lớn nhất ở Turkmenistan Dưới đây là **danh sách các thành phố ở Turkmenistan**. Luật của Turkmenistan phân chia các thành phố làm ba loại: trực thuộc trung ương (thủ đô Ashgabat),
**Turkmenistan** (, ; tiếng Nga: Туркмения (Turkmeniya), phiên âm tiếng Việt: **Tuốc-mê-ni-xtan**) là một quốc gia tại Trung Á. Tên "Turkmenistan" bắt nguồn từ tiếng Ba Tư, có nghĩa "nước của người Turkmen". Nước này
Bản đồ biển Caspi, khu màu vàng chỉ vùng trũng Caspi. **Biển Caspi** là hồ nước lớn nhất trên thế giới tính về cả diện tích và thể tích. Diện tích mặt nước là 371.000
Turkmenistan là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. Nước này có diện tích chủ yếu là hoang mạc với nông nghiệp thâm canh trong các khu vực được tưới
**Sa mạc Kyzylkum** (chữ Anh: Kyzylkum Desert, chữ Uzbek: Qizilqum, Қизилқум) là chỉ sa mạc lớn thứ mười lăm của thế giới. Chữ Kyzyl và chữ kum trong ngữ hệ Đột Quyết (bao gồm tiếng
Bản đồ địa hình với sơn nguyên Iran nối [[Anatolia|Bán đảo Tiếu Á ở phía tây với Hindu Kush và Himalaya ở phía đông.]] Biểu đồ đơn giản chỉ ra ranh giới các mảng kiến
Các đô thị cổ của Bactria. **Bactria** hay **Bactriana** (tiếng Hy Lạp: Βακτριανα, tiếng Ba Tư: بلخ _Bākhtar_), thư tịch Hán văn ghi là 大夏 (Hán-Việt: **Đại Hạ**), là tên gọi cổ đại của một
**Danh sách các vùng có khí hậu cận nhiệt đới** này liệt kê cụ thể các địa điểm được coi là thuộc vùng cận nhiệt đới. Cận nhiệt đới là các khu vực địa lý
thumb|Các cách hiểu phạm vi Trung Á khác nhau. Theo cách hiểu của UNESCO, phạm vi Trung Á là toàn bộ 3 vùng màu vàng nhạt, vàng xậm và vàng nâu. Theo cách hiểu này,
328x328px|nhỏ|phải|Các quốc gia nội lục theo _[[The World Factbook_. Màu đỏ chỉ quốc gia nội lục bị bao bọc bởi các quốc gia nội lục (Các quốc gia nội lục "kép"). Màu xanh chỉ các
**Đế chế Parthia** hay còn được gọi là **Đế chế Arsaces** (247 TCN – 224 CN) (tiếng Việt trong một số tài liệu Phật giáo còn dịch Parthia là **An Tức**) là một quốc gia
**Châu Á** phần lớn nằm ở Bắc bán cầu, là châu lục có diện tích lớn nhất trên thế giới. Thiên nhiên của châu Á rất đa dạng. Diện tích châu lục này bao phủ
**Nhà Sassan**, còn gọi là **Sassanian**, **Sasanid**, **Sassanid**, (tiếng Ba Tư: ساسانیان) hay **Tân Đế quốc Ba Tư**, là triều đại Hỏa giáo cuối cùng của Đế quốc Ba Tư trước sự nổi lên của
**Iran** ( **' ), quốc hiệu là **Cộng hòa Hồi giáo Iran** ( **' ), còn được gọi là **Ba Tư** (Persia), là một quốc gia tại khu vực Tây Á. Iran có biên giới
**Thiếp Mộc Nhi** ( _Timūr_, tiếng Sát Hợp Đài: **', , chữ Hán: 帖木兒; 8 tháng 4 năm 1336— 18 tháng 2 năm 1405), còn được biết đến trong sử sách với tên gọi **Tamerlane_'
nhỏ|trái|Mỏ khí vào ban đêm, 2010. **Mỏ khí Darvaza** hay **Cánh cửa đến Địa ngục** là một mỏ khí thiên nhiên ở Derweze, tỉnh Ahal, Turkmenistan. Trong khi tiến hành khoan năm 1971 các nhà
thumb|Biển Aral năm 1989 (trái) và 2014 (phải) thumb|Quá trình thu hẹp của biển Aral từ năm 1960 **Biển Aral** (tiếng Kazakh: Арал Теңізі (_Aral Tengizi_), tiếng Uzbek: Orol dengizi, tiếng Nga: Аральскοе мοре (_Aral'skoye
**Con đường Tơ lụa: Hành lang Zarafshan-Karakum** là một Di sản thế giới được UNESCO công nhận bao gồm phần Con đường tơ lụa cổ đại và các di tích lịch sử dọc theo tuyến
**Khu dự trữ sinh quyển Nhà nước Repetek** còn được biết đến là **Khu bảo tồn thiên nhiên Hoang mạc Repetek** (, _Репетек горагханасы_) là một khu bảo tồn thiên nhiên nằm ở phía đông
**Dahae** hay **Daha** (tiếng La Tinh; tiếng Hy Lạp __) là một liên minh của ba bộ lạc sinh sống trong khu vực ngay phía đông biển Caspi. Họ nói tiếng Đông Iran. Đề cập
Các nhóm quốc gia hoặc khu vực thường được gọi bằng một thuật ngữ duy nhất (từ, cụm từ hoặc viết tắt). Nguồn gốc của các nhóm như vậy bao gồm các liên minh chính
Dưới đây liệt kê danh sách các đơn vị hành chính cấp tỉnh của các quốc gia châu Á. Các quốc gia châu Á được sắp xếp theo thứ tự alphabet theo tiếng Anh ###
thumb|right|Các điểm cực của Nga Đây là danh sách các điểm cực và cao nhất tại Nga. Các điểm cực Bắc và cực Đông của Nga còn là điểm cực Bắc và cực Đông của
**Tiếng Lezgi**, cũng được gọi là **tiếng Lezgin**, là một ngôn ngữ thuộc nhóm ngôn ngữ Lezgi của ngữ hệ Đông Bắc Kavkaz. Đây là ngôn ngữ của người Lezgi, sống ở miền nam Dagestan,
**Mecca** hay **Makkah** ( __ ) là một thành phố tại vùng đồng bằng Tihamah thuộc Ả Rập Xê Út và là thủ phủ của vùng Makkah (Mecca). Thành phố nằm trong nội lục, cách
**Jeddah** (đôi khi được viết là _Jiddah_ hay _Jedda_; __ phát âm Hejaz: ) là một thành phố tại vùng Tihamah Hejaz trên bờ biển Đỏ và là một trung tâm đô thị lớn tại
**Köýtendag** là một huyện thuộc tỉnh Lebap, miền đông Turkmenistan. Trung tâm hành chính của huyện là thành phố cùng tên. ## Địa lý Huyện có khu bảo tồn thiên nhiên Köýtendag, được thành lập
**Cộng hòa Xô viết Nhân dân Khorezm** (Tiếng Uzbek: _Xorazm Xalq Sho'ro Jumhuriyati_; Tiếng Nga: _Хорезмская Народная Советская Республика, Khorezmskaya Narodnaya Sovetskaya Respublika_) là một nhà nước được thành lập trên cơ sở kế thừa
**Vĩ tuyến 38 Bắc** là đường vĩ tuyến nằm ở độ số 38 trên bán cầu bắc. Vĩ tuyến này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong lịch sử của bán đảo Triều Tiên.
[[Tập tin:2020 UN Human Development Report.svg|thumb|Bản đồ thế giới phân loại **chỉ số phát triển con người** (dựa trên dữ liệu năm 2019, công bố năm 2020). |upright=1.9|alt=Bản đồ thế giới]] [[Tập tin:Countries by Human
nhỏ|Bản đồ Turkestan (màu da cam) với biên giới của các quốc gia ngày nay có màu trắng **Turkestan** (còn gọi là **Turkistan** hay **Türkistan**) là một khu vực ở Trung Á, ngày nay là
thumb| Đầm phá bờ biển Balos ở Tây bắc [[Crete. Vùng đầm phá nông bị tách ra khỏi biển Địa Trung Hải bởi bãi cát ngầm hẹp kết nối với dãy núi nhỏ.]] thumb|Đầm phá
[[Núi Damavand, ngọn núi cao nhất Iran, nằm trong dãy núi Alborz.]] **Alborz** ( tiếng Ba Tư: البرز), còn được viết như là **Alburz** hay **Elburz**, là một dãy núi ở miền bắc Iran, kéo
**Slowjamastan**, hay **Cộng hòa Slowjamastan** (tiếng Anh: Republic of Slowjamastan), tên chính thức là **Lãnh thổ thống nhất của quốc gia có chủ quyền Cộng hòa Slowjamastan** (tiếng Anh: United Territories of the Sovereign Nation
**Ngữ chi Oghuz** hay **Ngữ chi Thổ chung Tây Nam** là một nhánh của ngữ tộc Thổ chung thuộc ngữ hệ Thổ, được khoảng 108 triệu người sử dụng. Ba ngôn ngữ có số lượng
thumb|Ashgabat nhìn từ trên không **Ashgabat** (, ; ) — từng có tên **Poltoratsk** () từ năm 1919 đến 1927, là thủ đô và thành phố lớn nhất của Turkmenistan, nằm giữa hoang mạc Karakum
**Trung Á** là một vùng của châu Á không tiếp giáp với đại dương. Có nhiều định nghĩa về Trung Á, nhưng không có định nghĩa nào được chấp nhận rộng rãi. Các tính chất
**Jowzjan** (, ) là một trong 34 tỉnh thuộc miền bắc Afghanistan. Tỉnh có diện tích khoảng 46 km² (tương đương 120 dặm vuông) và được chia thành 11 huyện cùng hàng trăm ngôi làng
**Afghanistan** ( ; Pashto / Dari: , ; (), tên gọi chính thức là **Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan** là một quốc gia miền núi không giáp biển ở ngã tư Trung và Nam
Bùng phát đại dịch COVID-19 bắt đầu tại châu Á, có nguồn gốc từ Vũ Hán, Hồ Bắc, Trung Quốc, và đã lan rộng ra khắp lục địa. Tính đến ngày 12 tháng 5 năm
Một cuộc tấn công quân sự diễn ra từ ngày 1/5 đến 15/8 năm 2021 của Taliban và các nhóm chiến binh đồng minh, bao gồm al-Qaeda, đồng thời với sự rút lui của hầu
**Uzbekistan** (phiên âm tiếng Việt: _"U-dơ-bê-ki-xtan"_), tên chính thức **Cộng hòa Uzbekistan** (tiếng Uzbek: _O‘zbekiston Respublikasi_), là một quốc gia nằm kín trong lục địa tại Trung Á, trước kia từng là một phần của
**Tuyến đường sắt xuyên Iran** () là dự án xây dựng đường sắt lớn bắt đầu tại Pahlavi Iran năm 1927 và hoàn thành vào năm 1938, dưới sự chỉ đạo của nhà vua Iran
**Kazakhstan** (phiên âm tiếng Việt: _Ca-dắc-xtan_; tiếng Kazakh: Қазақстан Республикасы, _Qazaqstan Respublikasy_; tiếng Nga: Республика Казахстан, _Respublika Kazakhstan_), tên chính thức là **Cộng hòa Kazakhstan** là một quốc gia có chủ quyền trải rộng trên
**Cộng hòa Nhân dân Xô viết Bukhara** (; ; ) là một nhà nước Xô viết kiểm soát vùng lãnh thổ của Tiểu vương quốc Bukhara trước kia trong những năm ngay sau Cách mạng
nhỏ|phải|Một con hãn huyết bảo mã **Ngựa Akhal-Teke** (tiếng Turkmen: _Ahalteke_) là một giống ngựa có nguồn gốc từ Turkmenistan nơi chúng được tôn vinh làm biểu tượng quốc gia, một trong những giống ngựa
nhỏ|Một thanh niên trong trang phục Parthia, [[Palmyra, Syria vào nửa đầu thế kỷ III. Tượng khắc trang trí. Bảo tàng Louvre.]] **Người Parthia** là một dân tộc miền đông bắc Ba Tư; họ là