Debian (), hay còn gọi là Debian GNU/Linux, là một hệ điều hành máy tính phổ biến được cấu thành hoàn toàn từ phần mềm tự do, được phát triển từ sự cộng tác của các tình nguyện viên trên khắp thế giới trong Dự án Debian. Dự án Debian lần đầu tiên được công bố vào ngày 16 tháng 8 năm 1993 bởi Ian Murdock. Debian 0,01 được phát hành vào ngày 15 tháng 9 năm 1993, và bản phát hành stable (ổn định) đầu tiên được phát hành vào năm 1996. Nhánh phát hành stable là phiên bản phổ biến nhất cho máy tính cá nhân và máy chủ sử dụng Debian, và được sử dụng làm nền tảng cho nhiều bản phân phối khác.
Công việc của dự án được thực hiện trên mạng Internet bởi một nhóm tình nguyện viên do Trưởng Dự án Debian hướng dẫn và ba tài liệu cơ bản: Hợp đồng Xã hội Debian, Hiến pháp Debian và Nguyên tắc Phần mềm Tự do Debian.
Từ lúc sáng lập dự án, những thành viên tham gia đã quyết định rằng Debian sẽ được phát triển công khai và tự do phân phối theo tinh thần của Dự án GNU. Quyết định này thu hút được sự chú ý và ủng hộ của Quỹ Phần mềm Tự do, đơn vị đã tài trợ dự án một năm kể từ tháng 11 năm 1994 đến tháng năm 1995. Sau khi tài trợ từ Quỹ Phần mềm Tự do kết thúc, Dự án Debian đã thành lập tổ chức phi lợi nhuận Software in the Public Interest nhằm huy động hỗ trợ tài chính cho Dự án Debian và một số dự án mã nguồn mở khác.
Tất cả bản phát hành Debian đều có nguồn gốc từ Hệ Điều Hành GNU, sử dụng GNU userland và Thư viện GNU C (glibc), các nhân khác ngoài Linux kernel cũng có sẵn, chẳng hạn như BSD kernels và GNU Hurd microkernel.
Lịch sử
Debian được thành lập vào năm 1993 bởi Ian Murdock khi còn là sinh viên tại Đại học Purdue. Ian Murdock viết Tuyên ngôn Debian kêu gọi xây dựng một bản phân phối Linux được quản lý theo phong cách mở, trong tinh thần của Linux và GNU. Tên "Debian" được Ian Murdock đặt ra bằng cách kết hợp tên của bạn gái lúc bấy giờ (bây giờ là vợ) của anh là Debra với tên của chính anh Ian.
Đặc điểm
Hiện tại có rất nhiều hệ điều hành Linux được xây dựng dựa trên Debian GNU/Linux, trong đó có Ubuntu, Linux Mint, Knoppix, MEPIS, DreamLinux, Damn Small Linux và các hệ điều hành khác.
Debian nổi tiếng với hệ thống quản lý gói của nó, mà cụ thể APT (công cụ quản lý gói cao cấp, Advanced Packaging Tool), chính sách nghiêm ngặt đối với chất lượng các gói và bản phát hành, cũng như tiến trình phát triển và kiểm tra mở. Cách thức làm việc này đã giúp cho việc nâng cấp giữa các bản phát hành và việc cài đặt hay gỡ bỏ các gói phần mềm được dễ dàng hơn.
Phát hành
Các phiên bản của Debian vẫn được lấy tên mã (code name) theo các nhân vật phim hoạt hình Toy Story. Có một đặc điểm là phiên bản unstable (không ổn định) luôn luôn mang tên là sid (tên cậu bé hàng xóm phá phách trong phim Toy Story).
Phiên bản stable là phiên bản phát hành chính thức. Phiên bản testing là phiên bản sẽ trở thành phiên bản chính thức tiếp theo sau khi xác nhận là đã chạy ổn định. Phiên bản unstable là phiên bản rolling (quay), tức là luôn luôn ở trạng thái phát triển liên tục.
Chu kỳ phát hành
Phiên bản ổn định của Debian được phát hành định kỳ mỗi 2 năm. Nó sẽ nhận được hỗ trợ chính thức trong khoảng 3 năm với bản cập nhật cho các bản sửa lỗi bảo mật hoặc các lỗi về sử dụng. Các phát hành phụ của mỗi phiên bản chính gọi là Point Releases được thông báo cứ vài tháng một lần bởi Stable Release Managers (SRM).
Debian cũng đã khởi chạy Dự án Hỗ trợ Dài hạn (LTS) của mình kể từ Debian 6 (Debian Squeeze). Đối với mỗi bản phát hành Debian, nó sẽ nhận được hai năm cập nhật bảo mật bổ sung được cung cấp bởi LTS Team sau khi kết thúc vòng đời (EOL). Tuy nhiên, sẽ không có bản phát hành phụ thêm nào được thực hiện. Hiện tại mỗi bản phát hành Debian có thể nhận được tổng cộng 5 năm hỗ trợ bảo mật.
Các nhánh
Sơ đồ vòng đời của một gói Debian
Debian luôn luôn có ít nhất ba bản trong chế độ bảo trì tích cực, gọi là "stable", "testing" và "unstable".
;stable (ổn định): Đây là bản được phát hành chính thức mới nhất của Debian, được xem là bản ổn định và dùng cho môi trường sản xuất, hoạt động chính thức.
;testing (thử nghiệm): Bản này chứa các gói chưa được chấp nhận vào "stable" nhưng đang được xếp hàng để vào đó. Ưu điểm của bản này là nó có các phiên bản phần mềm gần như là mới nhất, khuyết điểm chính là nó chưa được kiểm tra hoàn toàn và không được nhóm bảo mật của Debian hỗ trợ.
;unstable (không ổn định): Đây là nơi việc phát triển Debian tích cực diễn ra. Thông thường bản này được các nhà phát triển hoặc những người muốn dùng phần mềm mới nhất sử dụng.
Trình quản lý gói
Hoạt động Trình quản lý gói có thể được thực hiện với nhiều công cụ khác nhau có sẵn trên Debian, từ công cụ mức thấp nhất dpkg đến giao diện tương tác như Synaptic. Công cụ tiêu chuẩn được đề nghị cho quản trị các gói trên hệ thống Debian là bộ công cụ apt.
dpkg cung cấp cơ sở hạ tầng cấp thấp cho các trình quản lý gói. Dữ liệu của dpkg chứa danh sách các phần mềm đã cài đặt trên hệ thống. Công cụ dpkg không được biết tới các kho phần mềm(repositories). Công cụ này có thể làm việc cục bộ trên máy với các tệp gói .deb, và thông tin từ cơ sở dữ liệu dpkg.
APT tools
thumb|Sử dụng Aptitude để xem chi tiết các gói Debian thumb|Gói được cài đặt với Aptitude
Advanced Packaging Tool (APT) là một công cụ cho phép người quản trị tải và phân giải các gói dependencies từ kho phần mềm. Công cụ APT chia sẻ thông tin phụ thuộc và bộ nhớ cached các gói. vào năm 1999 trong một cuộc thi thiết kế logo chính thức cho dự án.. Người thắng cuộc sẽ nhận được một hòm thư điện tử @debian.org, và một bộ CD cài đặt Debian 2.1 cho kiến trúc họ chọn. Không có tuyên bố chính thức nào về ý nghĩa của logo này, nhưng tại thời điểm logo được lựa chọn, mọi người cho rằng logo đặt diện cho khói ma thuật ([https://www.debian.org/logos/officiallogo-100.jpg hoặc thần]) để làm cho máy tính hoạt động.
Một giả thuyết về nguồn gốc của logo Debian là Buzz Lightyear, nhân vật được chọn cho tên bản phát hành Debian đầu tiên, với một vòng xoáy ở cằm nhân vật này. Stefano Zacchiroli cũng gợi ý rằng xoáy này là xoáy Debian.
Tổ chức
Trưởng dự án
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Debian** (), hay còn gọi là **Debian GNU/Linux**, là một hệ điều hành máy tính phổ biến được cấu thành hoàn toàn từ phần mềm tự do, được phát triển từ sự cộng tác của
**Woody** là tên mã của bản phân phối Debian GNU/Linux phiên bản 3.0. Nó được đặt theo tên của nhân vật Woody trong phim hoạt hình _Toy Story_, và hầu hết tên mã của các
**DEB** hay **.deb** là phần mở rộng của định dạng đóng gói phần mềm Debian và cũng là tên thường gọi cho các gói nhị phân tương tự. Giống như phần "Deb" của thuật ngữ
**Ubuntu** () là một hệ điều hành máy tính dựa trên Debian GNU/Linux, một bản phân phối Linux thông dụng. Tên của nó bắt nguồn từ "ubuntu" trong tiếng Zulu, có nghĩa là "tình người",
**dpkg** là phần mềm làm nền tảng cho các hệ thống quản lý gói tin trên hệ điều hành tự do nguồn mở Debian và các phát sinh từ nó. dpkg được sử dụng để
**Sarge** là tên mã của bản phân phối Debian GNU/Linux phiên bản 3.1. Nó được đặt theo tên của nhân vật Sarge trong phim hoạt hình _Toy Story_, và hầu hết tên mã của các
**Linspire**, trước đây là **LindowsOS** là bản phân phối linux dựa trên Debian, và sau này là Ubuntu. Linspire được phát hành bởi Linspire, Inc. và tập trung vào tính dễ sử dụng, nhắm mục
**Dreamlinux** là một bản phân phối Linux của Brazil dựa trên Debian GNU/Linux. nó có thể khởi động như từ live CD,ổ đĩa USB flash, hoặc có thể cài đặt lên ổ cứng. Giao diện
**Canaima GNU/Linux** là một hệ điều hành, một bản phân phối Linux dựa trên Debian. Nó được xây dựng như một giải pháp cho nhu cầu của chính quyền Venezuela đáp ứng lại quyết định
**Canonical Ltd.** là một công ty tư nhân được thành lập và được tài trợ bởi doanh nhân người Nam Phi Mark Shuttleworth để hỗ trợ thương mại và dịch vụ cho Ubuntu Linux và
**Bharat Operating System Solutions (BOSS)** là một bản phân phối Linux phát triển bởi National Resource Centre for Free/Open Source Software (NRCFOSS) của Ấn Độ. **BOSS GNU/Linux** cũng được biết đến bởi các từ viết
**Xandros** là một công ty sản xuất các Bản phân phối Linux và là nhà sản xuất của **Xandros Desktop**, một Bản phân phối Linux mang tính thương mại và có giao diện gần giống
**Knoppix** là một hệ điều hành có thể chạy trực tiếp hoàn toàn trên CD hay DVD mà không cần cài đặt bất cứ yếu tố nào lên ổ cứng. Knoppix là một hệ thống
**MEPIS** là một bản phân phối Linux dựa trên nền Debian, được Warren Woodford phát triển. **MEPIS** có thể cài đặt cào ổ cứng hoặc chạy trực tiếp trên CD
**Phương pháp Schulze** () là một phương pháp đầu phiếu xếp hạng chỉ có một người thắng cuộc do nhà nghiên cứu người Đức Markus Schulze phát triển. Phương pháp này được một số tổ
**Kali Linux** là một bản phân phối Linux có nguồn gốc Debian được thiết kế cho pháp y kỹ thuật số và tấn công thăm dò. Nó được Offensive Security Ltd duy trì và tài
**Raspbian** là một hệ điều hành máy tính dựa trên Debian cho Raspberry Pi. Có một số phiên bản của Raspbian bao gồm Raspbian Stretch và Raspbian Jessie. Từ năm 2015, nó đã được Raspberry
**Tails** (**The Amnesic Incognito Live System**) là một hệ điều hành, một bản phân phối Linux dựa trên Debian tập trung vào an ninh nhằm bảo vệ sự riêng tư và ẩn danh. Tất cả
Một **bản phân phối ****Linux** (thường được gọi tắt là **distro**) là một hệ điều hành được tạo dựng từ tập hợp nhiều phần mềm dựa trên hạt nhân Linux và thường có một hệ
**Linux Mint** là một bản phân phối Linux dựa trên nền tảng Ubuntu. Linux Mint có thêm nhiều tính năng mà Ubuntu không có như nhiều phần mềm được cài đặt sẵn, kể cả các
**win32-loader** là một thành phần của bản phân phối Debian hoạt động trên Windows có khả thể tải trình cài đặt Debian có sẵn từ mạng hoặc từ đĩa CD-ROM. win32-loader được phát sinh như
|thumb|phải|Biểu trưng Creative Commons thumb|thumbtime=18|Video này giải thích cách sử dụng giấy phép Creative Commons cùng với các thỏa thuận cấp phép thương mại **Giấy phép Creative Commons** là một số giấy phép bản quyền
**Xubuntu** () là một phân phối cộng đồng của hệ điều hành Ubuntu được Canonical Ltd. công nhận. Tên Xubuntu là kết hợp giữa hai chữ _Xfce_ và _Ubuntu_, vì nó sử dụng môi trường
**Raspberry Pi** là một dòng máy tính bo mạch đơn (hay còn gọi là máy tính nhúng) có kích thước chỉ bẳng một thẻ tín dụng được phát triển tại Anh bởi Raspberry Pi Foundation
**Lịch sử của Linux** bắt đầu vào năm 1991 với sự bắt đầu của một dự án cá nhân của sinh viên Phần Lan Linus Torvalds để tạo ra một hạt nhân hệ điều hành
thế=|nhỏ|300x300px|[[Giao diện nhân Linux|Linux API được cấu thành từ System Call Interface của nhân Linux, GNU C Library (của GNU), libdrm, libalsa và libevdev (củafreedesktop.org).]] thế=|nhỏ|300x300px|GNU C Library là một trình bao bọc xung quanh
[[KDE 3.5]] [[GNOME 2.12.0]] Trong khoa học máy tính, **Hệ thống X Window** (còn được gọi tắt là **X11** hay **X**) là một windowing system dùng để hiển thị đồ họa bitmap. Nó cung ứng
**Advanced Packaging Tool**, hay **APT**, là phần mềm tự do dùng để quản lý việc cài đặt phần mềm trên Linux. APT làm đơn giản các thủ tục quản lý phần mềm trên các máy
**Hệ điều hành Chrome**, hay được gọi là **ChromeOS**, đây là một trên hệ điều hành dựa trên Linux phát triển bởi Google. Nó có nguồn gốc từ ChromeOS mã và sử dụng trình duyệt
**_Định nghĩa nguồn mở_** là một tài liệu được xuất bản bởi Sáng kiến nguồn mở, để xác định xem giấy phép phần mềm có thể được phép gắn nhãn chứng nhận nguồn mở hay
thumb|alt=Màn hình máy tính của hệ điều hành, màn hình hiển thị các ứng dụng phần mềm tự do khác nhau.|Ví dụ về một hệ điều hành phần mềm tự do hiện đại chạy một
**ARM** (được viết cách điệu là **arm**, trước đây là từ viết tắt của **Advanced RISC Machine**, ban đầu là **Acorn RISC Machine**) là một họ kiến trúc dạng RISC cho các vi xử lý
**Chromium** là một trình duyệt web mã nguồn mở, là nền tảng để xây dựng nên Google Chrome. Những phần do Google viết nên được phát hành theo giấy phép BSD, còn những phần khác
**CentOS** (, từ **Community Enterprise Operating System**) là một Bản phân phối Linux. Nó có nguồn gốc hoàn toàn từ bản phân phối Red Hat Enterprise Linux (RHEL). Tháng 1/2014, CentOS đã tuyên bố chính
**FreeRADIUS** là một bộ giải pháp phần mềm RADIUS miễn phí hiệu năng cao, được phát triển và phân phối theo Giấy phép Công cộng GNU phiên bản 2, có thể tải về và
**RISC-V** (phát âm là "risk-five") là một kiến trúc tập lệnh (ISA) mã nguồn mở dựa trên kiến trúc tập lệnh _máy tính với tập lệnh đơn giản hóa_ (RISC). Dự án bắt đầu từ
**Backporting** là hành động lấy các phần từ một phiên bản mới hơn của một hệ thống phần mềm hoặc thành phần phần mềm và port chúng sang một phiên bản cũ hơn của chính
**Cinnamon** là một môi trường desktop dựa trên bộ công cụ GTK+ 3. Nó được phát hành năm 2011. Cinnamon bắt đầu như là một phân nhánh của GNOME Shell, do đó ban đầu nó
**GNOME Shell** là lớp vỏ đồ họa của GNOME bắt đầu từ phiên bản 3, được phát hành vào ngày 6/4/ 2011. Nó cung cấp các tính năng cơ bản như khởi động ứng dụng,
**TrueNAS** (còn được gọi là **FreeNAS** từ phiên bản 11.x trở về trước) là một phần mềm hệ thống lưu trữ mạng (network-attached storage: NAS) mã nguồn mở miễn phí dựa trên hệ điều hành
**Kiểm tra thâm nhập** còn gọi là _kiểm thử thâm nhập_ (tiếng Anh: _Penetration test_, _pen test_ hay _ethical hacking_) là quá trình thực thiện mô phỏng tấn công an ninh mạng vào một hệ
**Wubi** (_Windows-based Ubuntu Installer_) là một trình cài đặt chính thức của Ubuntu trên nền tảng Windows, từ 2008 đến 2015, cho phép cài đặt Ubuntu vào một file trong phân vùng của Windows. Sau
**Giấy phép nguồn mở** hay **giấy phép mã nguồn mở** là một loại giấy phép cho phần mềm máy tính và các sản phẩm khác cho phép mã nguồn, bản thiết kế hoặc thiết kế
**Security-Enhanced Linux** (**SELinux**) là một module bảo mật của Linux kernel cung cấp một cơ chế hỗ trợ các chính sách bảo mật kiểm soát truy cập, bao gồm kiểm soát truy cập bắt buộc
**_Toy Story_** là một thương hiệu truyền thông của Disney bắt đầu vào năm 1995 với việc phát hành bộ phim hoạt hình cùng tên, được sản xuất bởi Pixar Animation Studios và phát hành
File:Carl Oswald Rostosky - Zwei Kaninchen und ein Igel 1861.jpg|thumb|right|Hình ảnh này tiết lộ một quả trứng phục sinh khi con nhím được nháy vào hoặc bấm vào. Một quả trứng phục
**Rclone** là một chương trình dòng lệnh, mã nguồn mở, đa luồng để quản lí lưu trữ trên đám mây hoặc các lưu trữ có độ trễ cao khác. Nó đi kèm với các chức
**PeerTube** là một nền tảng chia sẻ video liên hợp, tự do và nguồn mở hoạt động với hình thức tự lưu trữ (self-hosting). Nền tảng này sử dụng giao thức ActivityPub và WebTorrent, một
**Unix** (; được đăng ký nhãn hiệu là **UNIX**) là một họ hệ điều hành máy tính đa nhiệm, đa người dùng được viết vào những năm 1960 và 1970 do một số nhân viên
**GNOME** () - là bộ phần mềm cung cấp môi trường màn hình nền dễ dùng cho hệ điều hành Linux cũng như cho các hệ điều hành khác. GNOME từng là tên viết tắt
