Đạt Hải (, ; 1595 – 1632) là một học giả, nhà phiên dịch thời Hậu Kim và đầu nhà Thanh trong lịch Trung Quốc. Ông là người đã hoàn thiện bảng chữ cái tiếng Mãn dựa trên cơ sở những văn tự đã được Cát Cái và Ngạch Nhĩ Đức Ni sáng tạo ra trước đó, cũng vì vậy mà ông được xưng "thánh" trong cộng đồng người Mãn.
Cuộc đời
Tổ tiên của Đạt Hải vốn sinh sống ở vùng Giác Nhĩ Sát nên đã lấy địa danh này làm họ. Ông nội ông là Bác Lạc () đã quy thuận Hậu Kim từ khi Nỗ Nhĩ Cáp Xích khai quốc, được biên chế vào Mãn Châu Chính Lam kỳ. Cha ông là Ngả Mật Thiện () từng làm quan đến Tán trật đại thần. Đạt Hải là con trai thứ 3 của Ngả Mật Thiện. Ông có một người anh trai từng nhậm chức Võ Bị viện Đại thần tử trận trong Trận Đại Lăng Hà.
Thông thạo tiếng Hán
Cũng như Ngạch Nhĩ Đức Ni, Đạt Hải được xem là người không chỉ thông thạo cả 3 ngôn ngữ tiếng Hán, tiếng Mãn và tiếng Mông Cổ mà còn am hiểu về ngôn ngữ và văn hóa của cả người Mông Cổ và người Mãn. Ông thông minh từ nhỏ, lên 9 tuổi đã thông thạo cả tiếng Mãn và tiếng Hán. Năm 20 tuổi, ông được Hoàng Thái Cực cho gọi vào Văn quán, tất cả những văn thư sứ giả gửi đến nhà Minh, Mông Cổ và Triều Tiên đều do Đạt Hải khởi thảo. Những mệnh được truyền đi trong nước nếu cần dùng đến văn tự tiếng Hán cũng sẽ do Đạt Hải đi tuyên. Tất cả được cho là ý của Nỗ Nhĩ Cáp Xích. Không lâu sau, Đạt Hải tiếp tục phụng mệnh phiên dịch "Minh hội điển", "Tố thư" và "Tam lược". Đạt Hải từng bị tố cáo có quan hệ bất chính với một cung nữ của Nỗ Nhĩ Cáp Xích. Đây vốn là tội chết nhưng vì Đạt Hải thông hiểu tiếng Hán mà được miễn, đổi thành cầm tù. Sau khi Hoàng Thái Cực lên ngôi đã chia Văn quán thành 2 bộ phận, một bộ phận chịu trách nhiệm ghi chép chính sự trong nước, một bộ phận khác phụ trách phiên dịch thư tịch chữ Hán do Đạt Hải cùng Cương Lâm, Tô Khai, Cố Nhĩ Mã Hồn và Thác Bố Thích phụ trách. Năm Thiên Thông thứ 3 (1629), Hoàng Thái Cực dẫn quân vòng qua Mông Cổ trực tiếp tấn công Bắc Kinh, đánh bại quân đội của Tổng binh Mãn Quế ngay trên đường hành quân. Công thành Bắc Kinh đã lâu không thành, Hoàng Thái Cực cử Đạt Hải soạn thư nghị hòa cùng nhà Minh nhưng nhà Minh bế quan từ chối tiếp nhận. Vì vậy Hoàng Thái Cực lại lệnh Đạt Hải viết hai phong thư, một phong đặt ở bên ngoài Đức Thắng môn, một phong khác đặt ở bên ngoài An Định môn, rồi dẫn quân khải hoàn trở về.
Một năm sau, Hậu Kim tiếp tục tấn công nhà Minh, khi hành quân đến trạm dịch Sa Hà, Hoàng Thái Cực lệnh cho Đạt Hải dùng tiếng Hán tuyên bố chỉ dụ tiến hành chiêu hàng. Không lâu sau thì quân Hậu Kim đánh hạ được Vĩnh Bình, Đạt Hải phụng mệnh cầm Hoàng kỳ trèo lên thành, dùng tiếng Hán tuyên bố chỉ dụ. Quân dân trong thành trông thấy liền quỳ hô "Vạn tuế". Khi các hàng tướng như Mạnh Kiều Phương, Dương Văn Khôi, Dương Thanh Viễn theo A Ba Thái đến gặp Hoàng Thái Cực, cũng là do Đạt Hải thay mặt thăm hỏi bằng tiếng Hán. Sau khi Tam Truân Doanh và Hán Nhi Trang đầu hàng, nhà Minh cho quân tập kích Tam Truân Doanh. Hoáng Thái Cực lo sợ Hán Nhi Trang cũng lợi dụng thời cơ phản bội liền cho Đạt Hải dùng tiếng Hán trấn an quân dân. Cũng cùng năm đó, cuốn sách do Đạt Hải phiên dịch hoàn thành, ông được phong chức Du kích. Tháng 7 năm 1631, ông được ban hiệu "Ba Khắc Thập" (). Hai tháng sau, Hậu Kim tiếp tục tấn công nhà Minh, đánh hạ quân phòng thủ Đại Lăng Hà, Đạt Hải nhận lệnh dùng tiếng Hán chiêu hàng Tổng binh Tổ Đại Thọ. Lúc ban thưởng yến tiệc cho toàn quân, ông cũng là người thay mặt truyền dụ thăm hỏi.
Cải tạo chữ Mãn
Trước đây, hệ thống chữ Mãn do Cát Cái và Ngạch Nhĩ Đức Ni sáng tạo ra dựa trên chữ Mông Cổ, nên rất nhiều phụ âm cùng các nguyên âm như o và ū đều dùng chung một chữ cái, dẫn đến rất nhiều trường hợp khó phân biệt chúng. Tháng 3 năm 1632, Hoàng Thái Cực đã lệnh Đạt Hải tiến hành cải chế hệ thống chữ này. Đạt Hải đã thêm các chấm tròn bên cạnh các chữ Mãn cũ để phân biệt các phụ nguyên âm khác nhau. Tiền tố nguyên âm đôi cũng được thêm vào để cách phát âm của tiếng Mãn và chữ Hán tương ứng càng thêm chính xác, từ đó thành công sáng chế ra loại chữ Mãn mới. Tháng 6 cùng năm, Đạt Hải đổ bệnh. Chỉ trong vòng 1 tháng bệnh tình đã đột ngột chuyển xấu. Hoàng Thái Cực sau khi nghe tin liền tỏ ra lo lắng, lập tức phái tùy tùng đến thăm bệnh, thưởng cho Đạt Hải gấm thêu mãng, cũng bày tỏ băn khoăn thương xót cho con trai ông. Nhưng lúc này Đạt Hải đã bệnh nặng, không thể nói gì, không lâu sau thì qua đời ở tuổi 38. Lúc bấy giờ, Đạt Hải đang phụ trách phiên dịch nhiều tác phẩm như "Thông giám", "Lục thao", "Mạnh Tử", "Tam quốc diễn nghĩa", "Đại thừa kinh", tất cả đều chưa kịp hoàn thành.
Năm 1636, Đạt Hải được ban thụy Văn Thành (). Đến tháng 5 năm 1669, Khang Hi nghe theo đề xuất của cháu nội Thiện Bố, lập bia tưởng niệm công lao sáng chế Mãn văn của Đạt Hải. Là người hoàn thiện việc sáng chế nên Mãn văn, Đạt Hải được người Mãn tôn xưng "thánh nhân". Ông có tất cả 4 người con trai, trong đó con trai trưởng Nhã Tần được thừa kế thế chức Kỵ đô úy, nhậm Tá lĩnh. Con cháu của ông được phép sử dụng dây lưng màu tím (tử đái) địa vị gần với dòng dõi Ái Tân Giác La, mà các cháu gái đều không phải tham gia Bát Kỳ tuyển tú.
Tương quan
- Có 3 phiên bản về thời điểm Đạt Hải bắt đầu cải tạo Mãn văn: giữa những năm Thiên Mệnh, năm Thiên Thông thứ 3 (1629) và năm Thiên Thông thứ 6 (1632).
- Trong những năm Khang Hi, Quốc tử giám Tế tửu A Lý Hô từng tấu xin Khang Hi đưa Đạt Hải vào phụ thờ ở Khổng miếu, nhưng vì sự phản đối của Lễ bộ Thượng thư Hàn Thảm mà việc này không được tiến hành.
- Có học giả cho rằng, việc dòng dõi nam của Đạt Hải được mang tử đái, nữ không phải tham gia tuyển tú không phải là đặc quyền vì ông đã sáng chế ra Mãn văn mà là vì gia tộc Đạt Hải vốn thuộc dòng Giác La, tức vốn là họ Ái Tân Giác La, nhưng vì phạm tội mà bị truất đi tư cách Giác La, đến những năm Khang Hi thì được ban tử đái.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Đạt Hải** (, ; 1595 – 1632) là một học giả, nhà phiên dịch thời Hậu Kim và đầu nhà Thanh trong lịch Trung Quốc. Ông là người đã hoàn thiện bảng chữ cái tiếng
**Mãn Đạt Hải** (, , 30 tháng 4 năm 1622 – 15 tháng 3 năm 1652 ) còn được phiên âm là **Mãn Đả Hợi** (满打亥) hay **Mãn Đả Hại** (满打害), là một hoàng thân,
**Thượng Hải** (chữ Hán: 上海, bính âm: _Shànghǎi_) là thành phố đông dân nhất Trung Quốc, và là thành phố không bao gồm vùng ngoại ô lớn nhất thế giới. Thượng Hải nằm ở bờ
**Cáp Đạt** (, ) là một bộ lạc Ná Lạp Nữ Chân, tên gọi của bộ lạc này xuất phát từ việc họ cư trú ven Cáp Đạt Hà (nay là Tiểu Thanh Hà ở
**Ô Hải** (chữ Hán giản thể: 乌海市, bính âm: _Wūhǎi Shì_, âm Hán Việt: _Ô Hải thị_) là một địa cấp thị tại Khu tự trị Nội Mông, Trung Quốc. Thành phố này có diện
**Hải Dương** là một tỉnh cũ thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng, Việt Nam. Năm 2021, Hải Dương là đơn vị hành chính Việt Nam đông thứ 8 về số dân với 1.936.774 người, tốc
**Hải Dương** là thành phố tỉnh lỵ cũ của tỉnh Hải Dương, Việt Nam. Thành phố Hải Dương là trung tâm kinh tế, kỹ thuật, giáo dục, khoa học, y tế, dịch vụ của tỉnh
**Hải Hậu** là một huyện ven biển thuộc tỉnh Nam Định, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Hải Hậu nằm ở phía đông nam tỉnh Nam Định, cách thành phố Nam Định khoảng 35 km về
**Tiền Hải** là một huyện cũ ven biển thuộc tỉnh Thái Bình, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Tiền Hải nằm ở phía đông nam của tỉnh Thái Bình, cách thành phố Thái Bình khoảng
**Ngõa Khắc Đạt** (chữ Hán: 瓦克達, 17 tháng 6 năm 1606 - 9 tháng 9 năm 1652), Ái Tân Giác La, là một Quận vương, nhà quân sự thời kỳ đầu nhà Thanh trong lịch
**Hải quân Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc** hay **Hải quân Trung Quốc** () là lực lượng hải quân của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Quy mô tổ chức của Hải quân
**Trường Trung học Phổ thông Ngô Quyền** hay **Trường Bonnal**, trường **Bình Chuẩn** là một ngôi trường nằm trong hệ thống các trường Trung học Phổ thông công lập của Việt Nam được thành lập
**Tiên Hải** là một xã đảo thuộc tỉnh An Giang, Việt Nam. ## Địa lý Xã Tiên Hải là có địa giới hành chính bao gồm toàn bộ quần đảo Hà Tiên, cách thành phố
Hoa phượng đỏ, biểu tượng của người Hải Phòng Dưới đây là **danh sách những nhân vật tiêu biểu** là những người đã sinh ra tại Hải Phòng, có quê quán (nguyên quán) ở Hải
**Trường Trung học phổ thông Trần Hưng Đạo** là một trường học công lập của thành phố Hải Phòng; được thành lập vào ngày 14 tháng 6 năm 1977. Ban đầu, trường có tên gọi
**_Na Tra 2: Ma đồng náo hải_** () là một bộ phim hoạt hình 3D Trung Quốc thuộc thể loại kỳ ảo – phiêu lưu – hài pha xen lẫn yếu tố chính kịch. Phim
**Hải Nam** (chữ Hán: 海南, bính âm: Hǎinán) là tỉnh cực nam của Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa. Năm 2018, Hải Nam là tỉnh đông thứ hai mươi tám về số dân, đứng thứ
**Hải quân Đế quốc Nhật Bản** (kanji cổ: 大日本帝國海軍, kanji mới: 大日本帝国海軍, romaji: _Dai-Nippon Teikoku Kaigun_, phiên âm Hán-Việt: **_Đại Nhật Bản Đế quốc Hải quân_**), tên chính thức **Hải quân Đế quốc Đại Nhật
**Đông Hải** là một huyện cũ thuộc tỉnh Bạc Liêu cũ, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Đông Hải nằm ở phía tây nam tỉnh Bạc Liêu, có vị trí địa lý: *Phía đông giáp
**Hải Phòng** là một trong sáu thành phố trực thuộc trung ương của Việt Nam. Đây là thành phố lớn thứ 3 Việt Nam về quy mô kinh tế, đồng thời là một thành phố
Một buổi diễn của nhà hát Chèo Hải Dương Các đoàn [[chèo, nhà hát chèo Việt Nam 2016]] **Nhà hát Chèo Hải Dương** là đơn vị sự nghiệp tự đảm bảo một phần chi phí
Các đoàn [[chèo, nhà hát chèo Việt Nam 2016]] **Đoàn Chèo Hải Phòng** là đơn vị hoạt động nghệ thuật, đóng tại số 49 đường Hai Bà Trưng , thành phố Hải Phòng. Đây là
**Không lực Hải quân Đế quốc Nhật Bản** (kanji cũ: 大日本帝國海軍航空隊, romaji: _Dai-Nippon Teikoku Kaigun Koukuu-tai_, phiên âm Hán-Việt: _Đại Nhật Bản Đế quốc Hải quân Hàng không Đội_) là binh chủng không quân của
Huy hiệu Giám mục Tađêô Mã Đạt Khâm **Tađêô Mã Đạt Khâm** (tiếng Trung: 马达钦 / 馬達欽, sinh năm 1968) là một giám mục người Trung Quốc của Giáo hội Công giáo Rôma, ông hiện
**Chiến tranh thế giới thứ hai** (còn được nhắc đến với các tên gọi **Đệ nhị thế chiến**, **Thế chiến II** hay **Đại chiến thế giới lần thứ hai**) là một cuộc chiến tranh thế
Catbi Plaza. Hải Phòng là một trung tâm kinh tế của miền bắc nói riêng và của cả Việt Nam nói chung. Dưới thời Pháp thuộc, Hải Phòng là thành phố cấp 1, ngang hàng
**Hiệp ước Hải quân Washington**, còn được gọi là **Hiệp ước Năm cường quốc** là một hiệp ước được ký kết vào năm 1922 trong số các quốc gia lớn đã thắng Thế chiến thứ
**Hải chiến ngoài khơi Samar** hay **Trận Samar** là trận đánh mang tính quan trọng trong thời gian diễn ra cuộc Hải chiến vịnh Leyte, một trong những trận hải chiến lớn nhất trong lịch
**Trận El Alamein thứ hai** diễn ra trong vòng 20 ngày từ 23 tháng 10 đến 11 tháng 11 năm 1942 ở gần thành phố duyên hải El Alamein của Ai Cập, và chiến thắng
**Hải Hà** là một huyện nằm ở phía đông bắc tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Hải Hà nằm ở phía đông bắc tỉnh Quảng Ninh, có vị trí địa lý: *Phía
**Thanh Hải** (), là một tỉnh thuộc Tây Bắc Trung Quốc. Năm 2018, Thanh Hải là tỉnh đứng thứ ba mươi mốt về số dân, đứng thứ ba mươi về kinh tế Trung Quốc với
**Công nghệ** đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định kết quả của chiến tranh thế giới thứ II. Phần lớn của nó đã được phát triển trong những năm giữa cuộc chiến
**Hải âu cổ rụt Đại Tây Dương** (danh pháp khoa học: **_Fratercula arctica_**) là một loài chim biển trong họ Alcidae. Đây là loài hải âu cổ rụt bản địa duy nhất của Đại Tây
**Hải quân Pháp** (tiếng Pháp: _Marine nationale_), tên gọi không chính thức là **La Royale**, là lực lượng hải quân của Lực lượng Vũ trang Pháp. Được thành lập từ năm 1624, Hải quân Pháp
**Bắc Hải** (tiếng Hán: 北海, bính âm Běihǎi), **Bakhoi** theo tiếng Quảng Đông, là một thành phố (địa cấp thị) thuộc Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc. Bắc Hải có nghĩa
**Trường Trung học phổ thông Thanh Hà** nằm ở thị trấn Thanh Hà, huyện Thanh Hà, được thành lập năm 1965, là một trong những trường có bề dày lịch sử mảnh đất xứ Đông.
**Sao Hải Vương** (tiếng Anh: **Neptune**), hay **Hải Vương Tinh** (chữ Hán: 海王星) là hành tinh thứ tám và xa nhất tính từ Mặt Trời trong Hệ Mặt Trời. Nó là hành tinh lớn thứ
**Trận Hải Phòng** là trận đánh diễn ra từ ngày 20 tháng 11 đến 26 tháng 11 năm 1946 và từ ngày 20 tháng 12 năm 1946 đến 25 tháng 4 năm 1947 ở khu
Nha khoa Nụ Cười được thành lập từ năm 2009, là Trung tâm chuyên khoa Răng Hàm Mặt lớn được thiết kế theo mô hình hiện đại đạt tiêu chuẩn Châu Âu với hệ thống
**_Hai vạn dặm dưới biển: Du hành vào thế giới dưới nước_** (tiếng Pháp: _Vingt mille lieues sous les mers: Tour du monde sous-marin_) là một cuốn tiểu thuyết cổ điển về khoa học viễn
Phi cơ [[B-17 Flying Fortress đang bay trên bầu trời châu Âu]] Các giới chức quân sự quan trọng của Mỹ tại châu Âu năm 1945 **Lịch sử quân sự Hoa Kỳ trong Chiến tranh
**Ô Đạt** () là một khu (quận) của thành phố Ô Hải, khu tự trị Nội Mông Cổ, Trung Quốc. Quận nằm ở bờ tây (tả ngạn) của Hoàng Hà. ## Hành chính Ô Đạt
**Trường Cao đẳng Dược Trung ương - Hải Dương** được thành lập theo Quyết định số 3689/QĐ-BGDĐT ngày 12/7/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo trên cơ sở nâng cấp Trường Trung
**Cơm gà Hải Nam** (tiếng Anh: Rice Rhapsody hoặc Hainan Chicken Rice, tiếng Hoa: 海南雞飯) là một bộ phim sản xuất năm 2004 do Tất Quốc Trí (Kenneth Bi) đạo diễn. Diễn viên gồm có
**_Vua hài kịch_** (, Hán Việt: _Hỉ kịch chi vương_, tựa tiếng Anh: **King of Comedy**) là một bộ phim điện ảnh Hồng Kông do Châu Tinh Trì và Lý Lực Trì làm đạo diễn
**Hải Khẩu** () là một địa cấp thị nằm ở bờ biển phía bắc của đảo Hải Nam, thuộc tỉnh Hải Nam, ngoài khơi phía nam Trung Quốc. Thành phố có diện tích 2.280 km
**Lịch sử Hải quân Nhật Bản** bắt đầu với sự tương tác với các quốc gia trên lục địa châu Á thiên niên kỷ 1, đạt đỉnh cao hoạt động hiện đại vào thế kỷ
**Hải âu cổ rụt** hay còn gọi là **hải âu mỏ sáng** hay vẹt biển là các loài chim biển thuộc chi **Fratercula** với cái mỏ có màu sắc rực rỡ trong mùa sinh sản.
**Binh chủng Hải quân Đánh bộ** là một binh chủng thuộc Quân chủng Hải quân Việt Nam có nhiệm vụ đóng quân bảo vệ các đảo, đá hoặc tấn công, đổ bộ bằng đường biển
**Chiến tranh Punic lần thứ hai**, cũng còn được gọi là **Chiến tranh Hannibal**, (bởi những người La Mã) **Cuộc chiến tranh chống lại Hannibal**, hoặc **Chiến tranh Carthage**, kéo dài từ năm 218 đến