Con côi nhà họ Triệu hay Triệu thị cô nhi (, nghĩa là đứa con mồ côi của nhà họ Triệu) là một vở tạp kịch thời nhà Nguyên, tác giả là Kỷ Quân Tường (紀君祥). Đây là một vở bi kịch viết về một sự kiện xảy ra thời Xuân Thu được ghi lại trong Sử ký Tư Mã Thiên, thiên Triệu thế gia. Vở kịch này có tên đầy đủ là Triệu thị cô nhi đại báo cừu (趙氏孤兒大報仇 - Con côi họ Triệu báo thù).
Chính sử và nội dung kịch
Chính sử
Triệu thị cô nhi dựa trên sự kiện lịch sử "Hạ cung chi nạn" ở nước Tấn, đời vua Tấn Cảnh công thời Xuân Thu được ghi trong Sử ký Tư Mã Thiên.
:Nguyên do sâu xa của câu chuyện xảy ra từ thời Tấn Linh công (620 TCN-607 TCN). Theo chính sử, vua nhỏ Linh công chơi bời, muốn giết trung thần Triệu Thuẫn. Triệu Thuẫn phải bỏ kinh thành chạy đi tránh nạn. Người em Triệu Thuẫn là Triệu Xuyên mang quân đánh vào cung giết hôn quân Tấn Linh công. Triệu Thuẫn trở về, sai Triệu Xuyên sang nhà Chu đón chú Linh công là công tử Hắc Đồn về lập làm vua, tức là Tấn Thành công (606 TCN – 600 TCN).
Đến thời vua Tấn Cảnh công (599 TCN-581 TCN) là con của Thành công, Triệu Thuẫn đã qua đời, con là Triệu Sóc kế vị làm đại phu. Một viên quan từ thời Tấn Linh công là Đồ Ngạn Cổ được Tấn Cảnh công trọng dụng phong làm Tư khấu (viên quan phụ trách hình sự).
Năm 598 TCN, Đồ Ngạn Cổ mâu thuẫn với Triệu Sóc, liền tìm cách mưu hại. Ngạn Cổ tâu với vua Tấn về việc trước đây Triệu Thuẫn cùng em là Triệu Xuyên giết Linh công, nên phải trị tội họ Triệu. Được sự đồng tình của Tấn Cảnh công, Đồ Ngạn Cổ bèn mang quân diệt họ Triệu. Cả nhà Triệu Sóc bị giết.
Vợ Triệu Sóc là Trang Cơ, vốn công chúa nước Tấn, chị của Tấn Thành công nên không bị giết. Lúc đó Trang cơ đang mang thai, Đồ Ngạn Cổ muốn giết đứa trẻ vì sợ bị trả thù sau này. Được đại phu Hàn Quyết cùng các gia thần, môn khách họ Triệu là Công Tôn Chử Cữu và Trình Anh hết lòng che chở, đứa con trai Triệu Sóc mới ra đời được cứu sống, được đặt tên là Triệu Vũ. Để làm được việc này, sau khi bàn bạc với Chử Cữu, Trình Anh mang đứa con nhỏ cũng mới sinh của mình ra thế mạng, cho Công Tôn Chử Cữu mang vào núi giấu, rồi tự mình đi tố cáo với Đồ Ngạn Cổ. Đồ Ngạn Cổ tìm đến nơi Trình Anh chỉ, tin là đã tìm ra con côi họ Triệu, liền giết chết cả Công Tôn Chử Cữu và đứa trẻ. Trình Anh bí mật giấu đứa con côi họ Triệu một nơi và nuôi nấng Triệu Vũ trưởng thành
Trong quan hệ huyết thống, Triệu Vũ là anh họ của Tấn Cảnh công. Năm 583 TCN, Triệu Vũ lên 15 tuổi. Tấn Cảnh công mang bệnh. Hàn Quyết xin Tấn Cảnh công nhớ công lao của họ Triệu với nước Tấn để khôi phục họ Triệu. Tấn Cảnh công thuận theo, phục chức cho Triệu Vũ và cho Triệu Vũ tự đi báo thù giết Đồ Ngạn Cổ. Triệu Vũ bèn giết chết họ Đồ.
Nội dung kịch
Trên cốt truyện lịch sử xảy ra thời Xuân Thu, Kỷ Quân Tường có nhiều thay đổi khi viết vở kịch này, cả về thời gian lẫn nhân vật:
- Chuyện giết gia đình Triệu Sóc - cha của Con côi họ Triệu không phải thời Tấn Cảnh công mà được đẩy lên thời Tấn Linh công - vị vua nổi tiếng là hôn quân, tàn bạo và sử cũng ghi nhận cũng từng trọng dụng Đồ Ngạn Cổ.
- Đại phu Hàn Quyết trong chính sử có công tham gia cứu Triệu Vũ và lập lại họ Triệu, nhưng lại tự vẫn chết ngay ở màn đầu trong vở kịch.
- Do sự tàn sát họ Triệu diễn ra ngay thời Tấn Linh công, nguyên do để vua Tấn đồng tình cho Đồ Ngạn Cổ giết họ Triệu vì sự chính trực can ngăn những việc làm sai trái của vua Tấn
- Công Tôn Chử Cữu là môn khách của họ Triệu, được Kỷ Quân Tường xây dựng là một vị quan cùng triều với Triệu Thuẫn
- Việc báo thù của Triệu Vũ diễn ra ngay trong thời Tấn Cảnh công, được vở kịch đẩy lui xuống thời Tấn Điệu công (thời gian có tính ước lệ, bỏ qua 3 đời vua Thành công, Cảnh công và Lệ công)
Nhân vật
Các nhân vật trong vở kịch gồm có:
- Triệu Sóc
-
-
-
- Hàn Quyết
-
- Ngụy Giáng
Ý nghĩa
Con côi nhà họ Triệu là một trong 100 kiệt tác sân khấu thế giới. Cùng với vở Đậu Nga của Quan Hán Khanh, đây là vở bi kịch tiêu biểu của tạp kịch thời Nguyên.
Triệu thị cô nhi ca ngợi tinh thần trung nghĩa, sẵn sàng liều thân báo thù cho nhà, cho nước. Vở kịch đã miêu tả các nhân vật trung thần, nghĩa sĩ, các tấm gương vợ tiết, con hiếu đầy chí khí, rất oai phong lẫm liệt.
Không đơn thuần là một vở bi kịch lịch sử, Con côi nhà họ Triệu phản ánh tư tưởng của người Hán đương thời. Các nhà nghiên cứu chỉ ra tình tiết đáng chú ý: các vua nhà Tống người Hán - triều đại vừa bị nhà Nguyên của người Mông Cổ tiêu diệt - cũng mang họ Triệu, như đứa con côi trong vở kịch. Các vua cuối cùng của nhà Nam Tống như Đoan Tông, Đế Bính cũng đều là những vị vua thiếu niên. Do đó, việc lựa chọn chủ đề này của Kỷ Quân Tường không phải là ngẫu nhiên. Việc gắng sức bảo tồn đứa con côi họ Triệu chính là thông điệp kêu gọi đấu tranh cứu nhà Tống, chống sự thống trị của người Mông.
Xa hơn nữa, từ khi nhà Bắc Tống bị nhà Kim của người Nữ Chân đánh đuổi, phải bỏ trung nguyên chạy về Giang Nam, chuyện Trình Anh thời Xuân Thu "bảo tồn họ Triệu" đã lan rộng, ăn sâu trong tâm hồn người nhà Tống. Văn Thiên Tường, vị trung thần nhà Tống chống Nguyên Mông tới cùng, đã từng viết những câu cảm khái: "Đọc truyện Trình Anh bảo vệ dòng họ Triệu, lòng dạ bối rối, nước mắt ướt đẫm khăn tay".
Trình Anh trong vở kịch tiêu biểu cho những nhân vật chính diện, đấu tranh chống cái xấu, cái ác. Đồ Ngạn Cổ tiêu biểu cho lực lượng phản diện. Hình ảnh tru diệt họ Triệu, giết hết không còn ai của Đồ Ngạn Cổ trong tác phẩm phản ánh sự đàn áp tàn bạo của nhà Nguyên với người Hán đương thời.
Đến phương Tây
Triệu thị cô nhi là vở kịch Trung Quốc đầu tiên được biết đến tại châu Âu. Vở kịch này được Jean-Baptiste Du Halde sưu tập lần đầu tiên trong tác phẩm Description géographique, historique, chronologique, politique et physique de l'empire de la Chine et de la Tartarie Chinoise xuất bản năm 1735. Voltaire cũng dịch vở kịch này với nhan đề L'orphelin de la Chine (Con côi Trung Quốc) xuất bản năm 1755.
Từ vở tạp kịch của Kỷ Quân Tường đến vở cải biên của Mã Kiện Linh là một quá trình kế thừa sáng tạo và được các nhà bình luận sân khấu Trung Quốc đánh giá cao.
Vở kịch Con côi họ Triệu cũng được công diễn tại Việt Nam dưới thể loại cải lương, do đạo diễn Trung Kiên dàn dựng.
Các phiên bản kịch sau này còn hư cấu thêm tình tiết khác ở phần kết: Trình Anh nhờ lập công với Đồ Ngạn Cổ, được Ngạn Cổ đón về, đứa bé được Cổ nhận làm con nuôi mà không biết đó là giọt máu cuối cùng của họ Triệu. Triệu Vũ lớn lên tuấn tú, giỏi giang và không nghi ngờ người hại chết gia đình mình là cha nuôi mình. Khi đã rõ sự thật, Triệu Vũ liền trả thù, giết chết Đồ Ngạn Cổ.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**_Con côi nhà họ Triệu_** hay **_Triệu thị cô nhi_** (, nghĩa là _đứa con mồ côi của nhà họ Triệu_) là một vở tạp kịch thời nhà Nguyên, tác giả là Kỷ Quân Tường
**Nhà Hồ** (chữ Nôm: 茹胡, chữ Hán: 胡朝, Hán Việt: _Hồ triều_) là một triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam, bắt đầu khi Hồ Quý Ly lên ngôi năm 1400 sau khi
**Triệu Thuẫn** (chữ Hán: 趙盾; 656 TCN-601 TCN), tức **Triệu Tuyên tử** (赵宣子) là vị tông chủ thứ tư của họ Triệu, một trong Lục khanh của nước Tấn dưới thời Xuân Thu và là
**Triệu Vũ** (chữ Hán: 趙武; ?-541 TCN), tức **Triệu Văn tử** (趙文子) là vị tông chủ thứ sáu của họ Triệu, một trong Lục khanh của nước Tấn và là tổ tiên của quân chủ
**Đường sắt Nhà nước Triều Tiên** (조선민주주의인민공화국 철도성, _ Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk Ch'ŏldo_, thường được gọi là 국철, _Kukch'ŏl_, "State Rail") là bộ phận điều hành của Bộ Đường sắt Bắc Triều Tiên và
**Triệu Vũ Đế** (chữ Hán: 趙武帝, 257 TCN hoặc 235 TCN - 137 TCN), húy **Triệu Đà** (chữ Hán: 趙佗), là vị vua đầu tiên của nước Nam Việt và nhà Triệu, án ngữ tại
**Hồ Quý Ly** (chữ Hán: 胡季犛; 1336 – 1407), tên chữ **Nhất Nguyên** (一元), là vị hoàng đế đầu tiên của nhà nước Đại Ngu trong lịch sử Việt Nam. Ông ở ngôi vị Hoàng
**Chiến tranh Đại Ngu – Đại Minh**, **Chiến tranh Hồ – Minh**, hay thường được giới sử học Việt Nam gọi là **cuộc xâm lược của nhà Minh**, là cuộc chiến của nhà Hồ nước
**_Tam quốc diễn nghĩa_** (giản thể: 三国演义; phồn thể: 三國演義, Pinyin: _sān guó yǎn yì_), nguyên tên là **_Tam quốc chí thông tục diễn nghĩa_**, là một cuốn tiểu thuyết dã sử về lịch sử
**Nhà Thanh** hay **Trung Hoa Đại Thanh quốc**, **Đại Thanh Đế Quốc**, còn được gọi là **Mãn Thanh** (chữ Hán: 满清, ), là triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử Trung Quốc. Nguồn
**Triệu Vân** (chữ Hán: 趙雲, bính âm: Zhào Yún; (169- 229), tự Tử Long,là danh tướng thời kỳ cuối nhà Đông Hán và thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông là công thần
**Tru di** (chữ Hán: 誅夷) hay **tộc tru** (chữ Hán: 族誅), là một hình phạt tử hình tàn bạo từng được áp dụng dưới thời phong kiến ở các nước Đông Á như Trung Hoa,
**Nhà Hậu Kim** (1616–1636) là một triều đại Trung Quốc được thành lập bởi thủ lĩnh Kiến Châu Nữ Chân Nỗ Nhĩ Cáp Xích ở Mãn Châu trong khoảng thời gian 1616-1636, và là tiền
**Hồ Nguyên Trừng** (chữ Hán: 胡元澄 1374–1446) biểu tự **Mạnh Nguyên** (孟源), hiệu **Nam Ông** (南翁), sau đổi tên thành **Lê Trừng (黎澄)** là một nhà chính trị, quân sự, tôn thất hoàng gia Đại
**Triệu Vy** (, , sinh ngày 12 tháng 3 năm 1976) Trong thời gian đang học tại Học viện Điện ảnh Bắc Kinh, Triệu Vy đã trở thành một nhân vật nổi bật ở tầm
**Triệu Tài Vinh** là một chính trị gia người Việt Nam. Ông hiện là Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương. Ông từng là đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa XIV
**Bradley Darryl Wong**, hay **Huỳnh Vinh Lượng** (sinh ngày 24 tháng 10 năm 1960), thường được biết đến với nghệ danh **BD Wong**, là một nam diễn viên người Mỹ gốc Hồng Kông. Ông từng
**Truông Nhà Hồ** (Chữ Hán: 胡舍林) là một địa danh nằm giữa xã Vĩnh Chấp, Vĩnh Linh, Quảng Trị và xã Sen Thủy, Lệ Thủy, Quảng Bình, Việt Nam. ## Lịch sử Truông nhà Hồ
**Nha Hố** là một địa danh nằm ở khu vực hạ lưu Sông Cái Phan Rang, trên địa bàn xã Nhơn Sơn, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận. Nơi đây được biết đến với các
**Hồ Cẩm Đào** () (sinh ngày 21 tháng 12 năm 1942) là một cựu chính trị gia Trung Quốc. Ông nguyên là Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa 16-17, Chủ tịch nước
**Nhà Chu** ( ) là vương triều thứ ba trong lịch sử Trung Quốc. Là triều đại tiếp nối nhà Thương, nhà Chu cũng là triều đại cuối cùng thực thi chế độ phong kiến
**Triều đại trong lịch sử Trung Quốc**, hay **triều đại Trung Quốc**, ý chỉ các chế độ quân chủ thế tập cai trị Trung Quốc trong phần lớn chiều dài lịch sử nước này. Kể
phải|Lãnh thổ Việt Nam thời nhà Lê sơ ([[1428-1527).]] **Nhà Lê sơ** (chữ Nôm: 茹黎初 chữ Hán: 黎初朝, Hán Việt: _Lê sơ triều_) là giai đoạn đầu của triều đại quân chủ nhà Hậu Lê.
**Nhà Tấn** (, ; 266–420 theo dương lịch), là một trong Lục triều trong lịch sử, sau thời Tam Quốc và trước thời Nam Bắc triều ở Trung Quốc. Triều đại này do Tư Mã
**Nhà Triệu** () là triều đại duy nhất cai trị nước **Nam Việt** (ngày nay gồm 1 phần của Miền Nam Trung Quốc và Miền Bắc Việt Nam) suốt giai đoạn 204–111 trước Công nguyên
**Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên** (), gọi ngắn là **Triều Tiên** (, MR: Chosŏn) hay **Bắc Triều Tiên** (, MR: Puk-chosŏn) là một quốc gia ở Đông Á, tạo thành nửa phía
nhỏ|phải|Tượng Tần Cối và Vương Thị quỳ trước Nhạc Miếu ở Hàng Châu, hai tượng này dùng để người Trung Quốc đến thăm nhằm mục đích phỉ nhổ tội trạng của hai người **Tần Cối**
Quốc giáo của nhà Thương () là một tôn giáo cổ đại của Trung Quốc, trong đó các tín đồ được đào tạo giao tiếp với nhiều vị thần, bao gồm tổ tiên và các
## Lịch sử Tây Hán ### Cao Đế khai quốc Ba tháng đầu tiên sau cái chết của Tần Thủy Hoàng tại Sa Khâu, các cuộc nổi dậy của nông dân, tù nhân, binh sĩ
**Nhà Mạc** (chữ Hán: 莫朝 / Mạc triều) là triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam, bắt đầu khi Mạc Đăng Dung, sau khi dẹp được các bè phái trong cung đình, đã
**Nhà Tây Sơn** (chữ Nôm: 家西山, chữ Hán: 西山朝 / **Tây Sơn triều**) là một triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam tồn tại từ năm 1778 đến năm 1802, được thành lập
**Nhà Tống** là hoàng triều cai trị Trung Quốc từ năm 960 đến năm 1279. Triều đại này được sáng lập bởi Tống Thái Tổ sau khi ông soán ngôi Hoàng đế Hậu Chu rồi
**Nhà Hán** là hoàng triều thứ hai trong lịch sử Trung Quốc, do thủ lĩnh khởi nghĩa nông dân Lưu Bang thành lập và được cai trị bởi gia tộc họ Lưu. Tiếp nối nhà
**Nhà Trần** (chữ Nôm: 茹陳, chữ Hán: 陳朝, Hán Việt: _Trần triều_) là một triều đại quân chủ cai trị nước Đại Việt từ năm 1226 đến năm 1400. Đây là triều đại được lưu
**Chiến tranh Nhật Bản – Triều Tiên**, còn gọi là **Chiến tranh Triều - Nhật** (hangul: 조일전쟁, hanja: 朝日戰爭, _Joil jeonjaeng_) hay **Chiến dịch Văn Lộc - Khánh Trường** (kanji: 文禄・慶長の役, hiragana: ぶんろく・けいちょうのえき, _Bunroku・Keichō no
nhỏ|phải|Họa phẩm về một cảnh săn hổ trên lưng voi **Săn hổ** là việc bắt giữ hay giết hại hổ. Ngày nay, với các quy định pháp luật về bảo vệ loài hổ thì phạm
**Trục xuất người Triều Tiên ở Liên Xô** (, ) là việc cưỡng bức di cư gần 172.000 người Triều Tiên từ Viễn Đông Nga sang Trung Á vào năm 1937 theo chỉ thị của
**Nhà Nguyễn** (chữ Nôm: 茹阮, chữ Hán: 阮朝; Hán-Việt: _Nguyễn triều_) là triều đại quân chủ cuối cùng trong lịch sử Việt Nam. Nhà Nguyễn được thành lập sau khi
**Nhà Lương** () (502-557), còn gọi là **nhà Nam Lương** (南梁), là triều đại thứ ba của Nam triều trong thời kỳ Nam-Bắc triều ở Trung Quốc, sau thời kỳ của triều đại Nam Tề
**Triệu Tử Dương** (; 17 tháng 10 năm 1919 – 17 tháng 1 năm 2005) là một chính trị gia Trung Quốc. Ông từng giữ chức vụ Thủ tướng Quốc vụ viện Cộng hòa Nhân
liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:2018_inter-Korean_summit_01.jpg|nhỏ|Tổng thống Hàn Quốc [[Moon Jae-in (phải) và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un (trái), tháng 4/2018.]] **Quan hệ Nam-Bắc Triều Tiên**, **Quan hệ Nam-Bắc Hàn** hay **Quan hệ Liên Triều** (Quan hệ Đại
**Nhà Thương** () hay **nhà Ân** (), **Ân Thương** (chữ Hán: 殷商, bính âm: _Yīn shāng_) là triều đại ở thung lũng sông Hoàng Hà và là triều đại đầu tiên đã được xác nhận
**Hổ Siberia**, **hổ Amur**, **hổ Triều Tiên**, **hổ Ussuri** hay **hổ Mãn Châu** hoang dã; biệt danh: "Chúa tể rừng Taiga", là một phân loài hổ sinh sống chủ yếu ở vùng núi Sikhote-Alin ở
:_Bài này về lịch sử của Triều Tiên cho tới cuộc phân chia Triều Tiên vào ở cuối thập niên 1940. Xem thêm Lịch sử Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên và Lịch
nhỏ|[[Muhammad Ali của Ai Cập|Muhammad Ali Pasha]] **Lịch sử Ai Cập dưới triều đại Muhammad Ali Pasha** (1805 - 1953) là một thời kỳ cải cách và hiện đại hóa nhanh chóng, khiến Ai Cập
[[Tập tin:Passports-assorted.jpg|nhỏ|Hộ chiếu thông thường của Hà Lan, ngoại giao Nepal, hộ chiếu phổ thông của Ba Lan và Hộ chiếu Công vụ của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]] nhỏ|Kiểm soát hộ chiếu tại
Lăng Hùng Vương trên núi Nghĩa Lĩnh.|thế= **Triều đại**, **hoàng triều**, hay **vương triều**, thường là danh từ để gọi chung hai hay nhiều vua chúa của cùng một gia đình nối tiếp nhau trị
**Carlos III của Tây Ban Nha** (Tiếng Anh: _Charles III_; Tiếng Ý và Tiếng Napoli: _Carlo Sebastiano_; Tiếng Sicilia: _Carlu Bastianu_; Sinh ngày 20/01/1716 - Mất ngày 14/12/1788) là Công tước có chủ quyền xứ
phải|nhỏ|300x300px|Hổ là con vật được nhắc đến rất nhiều trong tín ngưỡng dân gian **Hình tượng con hổ** hay **Chúa sơn lâm** đã xuất hiện từ lâu đời và gắn bó với lịch sử của
phải|nhỏ|300x300px|Hổ phân bố ở Việt Nam là [[Hổ Đông Dương, hiện loài này đang thuộc nhóm nguy cấp]] **Hình tượng con hổ** hay **Chúa sơn lâm** đã xuất hiện từ lâu đời và gắn bó