✨Combo Sách - Nguồn Gốc Dịch Bệnh + Hợp Tác Cùng Bác Sĩ Để Trở Thành Người Bệnh Thông Thái

Your Health Your Decision - Hợp Tác Cùng Bác Sĩ Để Trở Thành Người Bệnh Thông Thái

Trong suốt cuộc đời của con người, không ai tránh khỏi việc tiếp xúc với hệ thống y tế. Mỗi tình huống tiếp xúc như vậy đều đòi hỏi những quyết định cần được đưa ra về những xét nghiệm, điều trị, đơn thuốc, v…v… Với kinh nghiệm 40 năm làm việc trong ngành y với những vai trò khác nhau, từ bác sĩ, nhà nghiên cứu, biên tập viên báo khoa học, Bs. Robert Alan McNutt đã được chứng kiến vô số lần những quyết định như vậy được đưa ra. Trong phần lớn các tình huống, bác sĩ thường sẽ là người đưa ra lựa chọn, còn người bệnh chỉ cần tuân thủ theo những điều bác sĩ bảo họ phải làm. Cách tiếp cận của Bs. Robert Alan McNutt thì ngược lại: người bệnh mới là người quyết định. Ông cho rằng thay vì mô hình ra quyết định theo định hướng của bác sĩ hay chuyên gia y tế, người bệnh nên được tiếp cận vấn đề thông qua những bài tập được thiết kế nhằm cung cấp cho họ công cụ cũng như sự tự tin để so sánh và cân nhắc các phương án y tế dành cho bản thân và đưa ra lựa chọn cho chính mình. Bác sĩ McNutt đã đưa ra dẫn chứng bằng những câu chuyện mà chính ông đã gặp phải hay nghe kể, về những bệnh nhân, đồng nghiệp cũng như bạn bè của ông: câu chuyện về người phụ nữ đã gặp đến 9 bác sĩ khác nhau để được tư vấn nhưng vẫn không thể ra quyết định; vị bác sĩ kê cho bệnh nhân loại thuốc theo đúng hướng dẫn điều trị được đưa ra để không bị trừ tiền hoa hồng, dù biết rõ loại thuốc đó không có tác dụng cho người bệnh; về 02 người đàn ông trước tình trạng bệnh tương tự nhau, lại có phương án xử lý hoàn toàn khác biệt; và còn nữa… Tất cả đều hướng đến một thông điệp rằng, ra quyết định y tế là một việc mang tính cá nhân, và đòi hỏi chính bản thân người bệnh phải tham gia và là người quyết định cuối cùng, và bác sĩ hay các cán bộ y tế chỉ đóng vai trò hỗ trợ trong quá trình này. Mặc dù vậy, để đưa ra được quyết định chính xác, người bệnh cũng cần phải học cách so sánh giữa các lựa chọn trong trường hợp của bản thân, cũng như phương pháp tìm kiếm các thông tin để có thể đưa ra các so sánh đó. Với độ dài không quá lớn, cách viết gần gũi với những câu chuyện thực ra chẳng hề xa lạ, cuốn sách sẽ giúp cho người đọc hiểu được phần nào các vấn đề liên quan đến việc ra quyết định sức khỏe, cũng như một số giải pháp để vượt qua chúng, giúp mọi người tự tin hơn với quá trình chăm sóc sức khỏe của bản thân mình. 

Nguồn Gốc Dịch Bệnh Chẳng có gì phải bàn cãi khi nói Nguồn gốc dịch bệnh một cuốn sách phi thường. David Quammen đã dệt lên một câu chuyện đặc biệt, một tiểu thuyết trinh thám với những kẻ sát nhân rất khác biệt, nhưng cũng rất chân thực. Chúng là virus, vi khuẩn và những sinh vật đơn bào gây bệnh trên động vật; nhưng đôi khi, chúng sẽ thay đổi mục tiêu – và nhảy sang loài người. Mỗi chương của cuốn sách là một hành trình theo đuổi một tên tội phạm mới, chịu trách nhiệm bởi một nhóm các thám tử đến từ khắp nơi trên thế giới; cuốn sách là những ghi chép của Quammen trong quá trình đồng hành với họ, lần theo các dấu vết để tìm ra thủ phạm.

Sau chương đầu tiên về thứ virus khủng khiếp hạ gục cả ngựa và người, Ebola virus nổi lên qua câu chuyện đen tối, với những con khỉ đột chết chồng lên nhau trong rừng, món thịt từ xác thối trong rừng và ma thuật. Câu chuyện chẳng cần đến những sự thổi phồng thường gặp về Ebola để tạo ra không khí rùng rợn (với nước mắt máu cũng như nội tạng tan chảy), và Quammen cũng không cần phải làm vậy, bởi chính bản thân căn bệnh cũng đã đủ khủng khiếp rồi. Ông quan tâm nhiều hơn đến việc đào sâu tìm hiểm những dịch bệnh này, tìm hiểu những gì chúng ta đã biết về chúng và cách điều đó giúp chúng ta dự phòng những căn bệnh mới xuất hiện trong tương lai, đồng thời hạn chế hậu quả của chúng. Và cũng chẳng có lời nào về “đây là cơ sở khoa học đằng sau”: các bài học về virus, dịch tễ và di truyền học được đan xen vào câu chuyện một cách rất tài tình.

Trong mỗi chương, những căn bệnh đều dần trở nên rõ ràng, bắt đầu chỉ từ đôi ba tin đồn, vài cái chết bí ẩn dường như chẳng hề liên quan đến nhau. Quá trình điều tra dần dần bóc gỡ vấn đề, cho đến khi cuối cùng chân tướng của thủ phạm được phơi bày. Trong suốt quá trình đó, chúng ta sẽ được thấy muôn vàn cách mầm bệnh có thể di chuyển từ vật chủ này sang vật chủ khác – qua phân, dịch tiết, chấy nhầy và máu – và khám phá những hành vi nguy hiểm có thể dẫn đến phơi nhiễm: leo cây, uống nhựa chà là, ăn hay chỉ đơn thuần là chạm vào động vật đã chết… Quammen cũng tìm kiếm cả những đồng phạm không cố ý: những loài động vật mang mầm bệnh trước khi truyền cho người: lợn, chim, khỉ, khỉ đột và dơi.

Những người hùng thực sự ở đây là những vị thám tử – những nhà khoa học làm việc không ngừng nghỉ, từ phòng thí nghiệm cho đến nơi thực địa, tìm kiếm lời giải cho những vụ án do những tên sát nhân nhỏ bé gây ra. Không chỉ tài ba trong việc mô tả cách hoạt động của virus, Quammen còn rất thành công trong việc vẽ lên bức chân dung của những người hùng đó: từ những nhà sinh học phân tử nghiên cứu về SARS “với bản năng của một nhà dịch tễ học cùng sự dũng cảm của một con khỉ mặt đỏ”, cho đến nhà sinh thái học đam mê những món ăn phương Đông kỳ lạ, cho đến chuyên gia bệnh thú y với “thân hình rắn rỏi và nghiêm nghị của một cựu cầu thủ bóng bầu dục đã qua tuổi 40 tuổi”.

Những chi tiết lịch sử cũng vô cùng thú vị: các nhà khoa học Thế kỷ 19 sử dụng kính hiển vi quang học để tìm kiếm các sinh vật nhỏ bé trong tế bào máu của bệnh nhân sốt rét, trong khi virus vẫn tiếp tục nấp sau tấm màn bí ẩn cho đến khi kính hiển vi điện tử được phát minh vào những năm 1930. Còn cả những dấu mốc lịch sử quan trọng: Tổng thống Hoover cấm nhập khẩu vẹt vào nước Mỹ; sự bùng phát của viêm khớp và phát ban, trước khi được liên hệ với bọ ve hươu, tại thị trấn Lyme tại bang Connecticut; và loạt ca bệnh tưởng chừng vô hại, nhưng thực tế lại chết người, trên hàng loạt bệnh nhân nam tại Mỹ vào những năm 1980.

Quammen mang chúng ta theo chuyến đi khắp miền thế giới, từ những phòng thí nghiệm chuẩn mực cho đến nơi thực địa cùng các điều tra viên – bẫy dơi tại Trung Quốc, khỉ tại Bangladesh, thâm nhập sâu vào cánh rừng ở Cameroon để nghe về những nghi thức trưởng thành cần hiến lên tay khỉ. Đến phần cuối cuốn sách, chúng ta sẽ bỏ lại thực tại một chút để bước lên chuyến du hành viễn tưởng đi tìm nguồn gốc của HIV, đan xen cùng hành trình của chính Quammen dọc theo sông Congo.

Một trong những đoạn ấn tượng nhất của cuốn sách là khi Quammen kể lại sự bùng nổ sâu bướm lều tại thị trấn quê nhà ở tây Montana năm 1993, “như một đại dịch trong Kinh thánh”. Ông viết: “Trong những đêm tháng Sáu, chúng ta có thể đứng dưới tán cây và nghe thấy những âm thanh lách tách như tiếng lửa, là tiếng chất thải của chúng rơi xuống trong tán lá.” Và rồi cũng đột ngột như khi xuất hiện, lũ sâu biến mất.

Mãi sau này ông mới biết nguyên nhân sự sụp đổ của quần thể sâu bướm là do một loại virus gây bệnh. Liệu con người, ông tự hỏi, có phải hứng chịu số phận tương tự hay không? Cũng như loài sâu bướm lều, chúng ta quá đông đúc trên hành tinh này, và dân số loài người vẫn ngày một tăng lên. “Chính chúng ta cũng là một loại dịch bệnh”, ông viết, và là đối tượng dễ dàng cho một đại dịch chết người dễ dàng đánh gục cả nền văn minh nhân loại.

Sự xuất hiện của những căn bệnh lây truyền từ động vật – những mầm bệnh tìm đến chúng ta từ những loài sinh vật khác – không phải điều gì mới mẻ, nhưng đang có xu hướng tăng lên, và Quammen đi tìm lý do ẩn sau hiện tượng đó trong chương cuối cùng của cuốn sách: dân số khổng lồ của loài người, cùng với lượng gia súc vô cùng lớn, sự hủy diệt của môi trường sống tự nhiên, những hệ sinh thái bị phá vỡ – những thứ hoàn toàn có thể biến thành cuộc tranh cãi về sự trả thù của tự nhiên lên loài người. Nhưng Quammen không phải một nhà hoạt động vì môi trường đầy lãng mạn và lòng trắc ẩn. Ông nhấn mạnh, một cách đầy cẩn trọng, rằng con người chính là một phần của tự nhiên – và đó chính là vấn đề.