✨Cơ sở di truyền học phân tử và tế bào

LỜI NÓI ĐẦU

Di truyền học là một trong những lĩnh vực được con người ứng dụng từ rất sớm (có lẽ từ hàng nghìn năm trước) từ chọn tạo giống vật nuôi, cây trồng đến chăm sóc sức khỏe (như châm ngôn từ thời xa xưa “lấy vợ kén tông, lấy chồng kén giống”), nhưng chỉ trong vòng vài thập kỷ gần đây, nhiều nguyên lý của vật chất di truyền ở cấp phân tử - tế bào mới được làm sáng tỏ.

Đặc biệt, kể từ năm 2006, khi dự án Hệ gen người (HGP) hoàn thành giải trình tự toàn bộ hệ gen người đầu tiên, đã có nhiều đổi mới về cách “tư duy” trong các nghiên cứu di truyền học. Cùng với công nghệ thông tin, di truyền học phân tử dự đoán là 2 chuyên ngành có ảnh hưởng hàng đầu đến sự đổi mới kinh tế - xã hội trong thế kỷ XXI, là nền tảng của một trong các cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là y học chính xác (theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới). Các bài chuyên ngành khoa học này đều liên quan đến việc trữ và khai thác một lượng lớn dữ liệu được mã hóa ở dạng ngôn ngữ nhị phân, dễ xử lý và hiệu quả. Nếu ngôn ngữ của công nghệ thông tin là ngôn ngữ “nhị phân (0,1)” do con người sáng tạo, thì ngôn ngữ di truyền học lại sử dụng một “ngôn ngữ tự nhiên” (A,T,G,C) vốn là kết quả của quá trình tiến hóa trên Trái Đất đã trải qua suốt hơn 3,6 tỉ năm.

Với cách “tư duy” như vậy, giáo trình này được biên soạn nhằm cung cấp cho sinh viên các ngành khoa học sức khỏe (y - sinh - dược học), công sinh học và sự phạm sinh học các nguyên lý cơ bản của di truyền học cấp độ phân tử - tế bào phục vụ học tập và nghiên cứu.

Giáo trình gồm 11 chương:

• Chương 1. Liên kết hóa học của các đại phân tử sinh học

• Chương 2. Cấu trúc, đặc tính, chức năng của các đại phân tử sinh học (ADN, ARN và protein)

• Chương 3. Tái bản (sao chép) axit nucleic

• Chương 4. Phiên mã và dịch mã di truyền

• Chương 5. Gen và sự điều hòa biểu hiện gen

• Chương 6. Đột biến và sửa chữa ADN

• Chương 7. Cơ sở di truyền học nhiễm sắc thể

• Chương 8. Chu kỳ tế bào và cơ sở di truyền học ung thư

• Chương 9. Điều hòa gen hệ miễn dịch ở động vật và người

• Chương 10. Di truyền học phân tử và tiến hóa

• Chương 11. Phân tích gen và sản phẩm của gen

Sách cũng có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên đại học và sau đại học các trường Y, Dược, Nông Lâm nghiệp, Môi trường ... cũng như với các giáo viên dạy sinh học ở các trường THPT, các nhà khoa học ở các viện nghiên cứu chuyên ngành hoặc những ai quan tâm đến di truyền học.

Các nội dung chính sửa và bổ sung chính trong lần tái bản này gồm có: cập nhật kiến thức mới về tiến hóa các hệ gen sinh vật kể từ khi Dự án HGP kết thúc, hướng dẫn các phương pháp xác lập và áp dụng cây phát sinh chủng loại trong dự đoán tiến hóa và nguồn gốc các dạng sống trên Trái Đất. Đặc biệt, việc bổ sung phần các câu hỏi ôn tập và tự nghiên cứu cuối mỗi Chương giúp người học nắm vững và định hướng tổng quát các kiến thức lý thuyết của Chương trong thực tiễn nghiên cứu và đời sống.

Dù đã có giằng cập nhật những thông tin mới thuộc lĩnh vực Di truyền học phân tử và tế bào, nhưng trong bối cảnh chuyên ngành phát triển nhanh và có rất nhiều đổi mới, giáo trình khó tránh khỏi thiếu sót. Các tác giả trân trọng đón nhận và cảm ơn các ý kiến nhận xét, góp ý của các đồng nghiệp làm công tác giảng dạy, các nhà khoa học, các sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh và độc giả gần xa để lần xuất bản sau cuốn sách ngày càng hoàn chỉnh hơn.

Các tác giả