nhỏ|Là một người theo [[chủ nghĩa dân tộc tự do, Tổng thống Phần Lan K. J. Ståhlberg (1865–1952) là người ủng hộ mạnh mẽ chủ nghĩa cộng hòa.]]
Chủ nghĩa cộng hòa () là một hệ tư tưởng chính trị tập trung vào quyền công dân trong một quốc gia được tổ chức như một nước cộng hòa. Về mặt lịch sử, nó nhấn mạnh ý tưởng tự trị và bao gồm từ quy tắc của thiểu số đại diện hoặc đầu sỏ đến chủ quyền nhân dân. Nó đã có những định nghĩa và cách giải thích khác nhau, và các cách này khác nhau đáng kể dựa trên bối cảnh lịch sử và phương pháp luận.
Chủ nghĩa cộng hòa cũng có thể đề cập đến cách tiếp cận khoa học phi ý thức hệ đối với chính trị và quản trị. Như nhà tư tưởng cộng hòa và tổng thống thứ hai của Hoa Kỳ John Adams phát biểu trong phần giới thiệu cuốn sách nổi tiếng A Defense of the Constitutions of Government of the United States of America (Bảo vệ Hiến pháp của Chính phủ Hợp chủng quốc Hoa Kỳ), "khoa học về chính trị là khoa học về hạnh phúc xã hội" và một nền cộng hòa là hình thức chính phủ đạt được khi khoa học về chính trị được áp dụng một cách thích hợp để tạo ra một chính phủ được thiết kế hợp lý. Thay vì mang tính ý thức hệ, cách tiếp cận này tập trung vào việc áp dụng một phương pháp khoa học cho các vấn đề quản trị thông qua nghiên cứu nghiêm ngặt và áp dụng kinh nghiệm và thử nghiệm trong quá khứ trong quản trị. Đây là cách tiếp cận có thể được mô tả tốt nhất để các nhà tư tưởng cộng hòa áp dụng, như Niccolò Machiavelli (được thể hiện rõ trong Discourses on Livy), John Adams và James Madison.
Từ "republic" (cộng hòa) bắt nguồn từ cụm danh từ Latinh res publica (công sản), dùng để chỉ hệ thống chính quyền xuất hiện vào thế kỷ 6 TCN, sau khi Lucius Junius Brutus và Collatinus trục xuất các vị vua La Mã.
Hình thức chính phủ này ở nhà nước La Mã đã sụp đổ vào cuối thế kỷ 1 TCN, nhường chỗ cho chế độ quân chủ về hình thức, nếu không muốn nói là trên danh nghĩa. Các nền cộng hòa được tái lập sau đó, chẳng hạn như Firenze thời Phục hưng hay nước Anh thời kỳ đầu hiện đại. Quan điểm về một nước cộng hòa đã trở thành một tư tưởng mạnh mẽ ở các thuộc địa Bắc Mỹ của Anh, nơi nó góp phần vào cuộc Cách mạng Mỹ. Ở châu Âu, nó đã đạt được ảnh hưởng to lớn thông qua Cách mạng Pháp và thông qua Đệ Nhất Cộng hòa Pháp (1792–1804).
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|Là một người theo [[chủ nghĩa dân tộc tự do, Tổng thống Phần Lan K. J. Ståhlberg (1865–1952) là người ủng hộ mạnh mẽ chủ nghĩa cộng hòa.]] **Chủ nghĩa cộng hòa** () là một
**Chủ nghĩa cộng sản vô trị**, **chủ nghĩa cộng sản vô chính phủ** () hay **chủ nghĩa cộng sản tự do** là một học thuyết của chủ nghĩa vô trị, chủ trương thủ tiêu nhà
**Cộng hòa** (chữ Hán: 共和) dựa trên cụm từ tiếng Latinh _res publica_ ('công vụ'), là một quốc gia mà quyền lực chính trị nằm trong tay của nhân dân thông qua những người đại
nhỏ|Tuyên ngôn do Những người cộng sản cách mạng ở Đức ban hành - là một nhóm cộng sản cánh tả ở nước Pháp do Đức Quốc xã chiếm đóng, nổi tiếng vì chống lại
**Chủ nghĩa cộng đồng** (_communitarianism_) là một loạt các học thuyết triết học khác nhau mang tính chất thiên tả hoặc là thuộc cánh chính trị trung hữu mà bắt đầu từ cuối thế kỷ
thumb|Người ký đầu tiên [[Joachim Gauck]] thumb|Người ký đầu tiên [[Vytautas Landsbergis]] **Tuyên ngôn về tội ác Chủ nghĩa Cộng sản** là bài diễn văn được một số chính trị gia châu Âu, những tù
là bản thảo án sửa đổi hiến pháp của Đế quốc Nhật Bản, do Đảng Cộng sản Nhật Bản phát hành vào ngày 29 tháng 6 năm 1946. Dự thảo này được công bố trong
:_Bài này nói về chủ nghĩa cộng sản như một hình thái xã hội và như một phong trào chính trị. Xin xem bài hệ thống xã hội chủ nghĩa, đảng cộng sản và chủ
**Hệ thống xã hội chủ nghĩa** là thể chế chính trị mà được các nước có các đảng Cộng sản nắm quyền lãnh đạo tuyên bố sẽ đưa đất nước và dân tộc mình đi
phải|nhỏ|[[Kádár János, người đề xướng nên chủ nghĩa cộng sản Gulyás.]] **Chủ nghĩa cộng sản Gulyás** (tiếng Hungary: _gulyáskommunizmus_) hay **chủ nghĩa Kádár** (đặt theo tên của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Kádár János,
**_Le Livre noir du communisme: Crimes, terreur, répression_** (tạm dịch: _Quyển sách đen của chủ nghĩa cộng sản: Tội ác, khủng bố, đàn áp_) là một quyển sách liệt kê các tội ác của các
**Sắc lệnh chống chủ nghĩa cộng sản** là một văn kiện của Hội thánh Công giáo do Thánh bộ Thánh vụ (tiền thân của Bộ Giáo lý Đức tin) ban hành vào năm 1949 sau
**Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Yemen** (, _)_, hay còn gọi là **Nam Yemen**, **Yemen Aden** là một nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa thành lập năm 1967 duy nhất ở Tây Á.
**Cộng hòa dân chủ** là một chế độ chính trị hoạt động dựa trên các nguyên lý của cả hai hình thức cộng hòa và dân chủ. Cộng hòa là thể thức mà ở đó
**Bảo tàng Chủ nghĩa Cộng sản tại Cộng hòa Séc** () tọa lạc tại số 4 Celnici, Praha, Cộng hòa Séc, là bảo tàng giới thiệu về chế độ Cộng sản sau Thế chiến II
**Cộng hòa Nhân dân Campuchia** là một chính thể của Campuchia được thành lập tháng 1 năm 1979 trong chương trình cách mạng của Mặt trận Đoàn kết Dân tộc Cứu nước Campuchia (tiếng Anh:
**Anh hùng Lao động Xã hội chủ nghĩa** () là danh hiệu nhà nước Liên Xô, đồng thời là danh hiệu cao nhất cho lĩnh vực lao động từ năm 1938 đến năm 1991. ##
**Chủ nghĩa vị lợi**, hay **chủ nghĩa công lợi** còn gọi là **thuyết duy lợi** hay **thuyết công lợi** (tiếng Anh: _Utilitarianism_) là một triết lý đạo đức, một trường phái triết học xã hội
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Flag_of_the_Republican_People's_Party_(Turkey).svg|nhỏ|261x261px|Lục Tiễn **Chủ nghĩa Kemal** (tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: _Kemalizm_), **chủ nghĩa Atatürk** (_Atatürkçülük, Atatürkçü düşünce_) hay **Lục Tiễn** (_Altı Ok_) là tư tưởng kiến quốc của Nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ, theo Mustafa
nhỏ|334x334px|Đài tưởng niệm Chiến tranh thế giới thứ hai - Đài tưởng niệm Kumanovo. Kỷ niệm phong trào Đảng phái Nam Tư đã trở thành một trong những thành phần chính của văn hóa Macedonia
**Hiến pháp Xã hội Chủ nghĩa Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên** () là hiến pháp của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên, hay còn gọi là Triều Tiên hoặc Bắc
nhỏ|Các quốc gia sử dụng danh xưng _cộng hòa nhân dân_: **Cộng hòa nhân dân** () là tên gọi của một số nhà nước hiện nay hoặc trước đây theo chủ nghĩa Marx–Lenin, và của
**Ireland** (phiên âm: "Ai-len"; phát âm tiếng Anh: ; ), hay còn được gọi chi tiết là **Cộng hòa Ireland** (, ), là một quốc gia ở tây bắc châu Âu, chiếm khoảng 5/6 diện
nhỏ|Đài Tưởng niệm Nạn nhân của Chủ nghĩa Cộng sản **Đài Tưởng niệm Nạn nhân của Chủ nghĩa Cộng sản** (_Victims of Communism Memorial_) được xây dựng trong một khuôn viên tại Washington, D.C., ở
**Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Montenegro** () là một trong sáu nước cộng hòa của Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư. Nước cộng hòa này là tiền thân của quốc
**Đệ Tam Cộng hòa Pháp** (tiếng Pháp: _la Troisième République_, đôi khi còn được viết là _la IIIe République_) là Chính thể cộng hòa của Pháp tồn tại từ cuối Đệ Nhị Đế
**Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Abkhazia** (tiếng Nga: Социалистическая Советская Республика Абхазия) là một cộng hòa Xô viết tồn tại trong một thời gian ngắn tại Abkhazia từ ngày 31 tháng 3
Thời kỳ **Cộng hòa** (chữ Hán: 共和; 841 TCN-828 TCN) hay **Chu Thiệu Cộng hòa** (周召共和) trong lịch sử cổ đại Trung Quốc là một khoảng thời gian ngắn thời Tây Chu không có vua
**Đảng Cộng hòa Xã hội** (tiếng Pháp: _Parti social républicain_; PSR: tiếng Khmer: _Sangkum Sathéaranak Râth_) là đảng phái chính trị tại Campuchia do Tổng thống Lon Nol thành lập vào tháng 6 năm 1972
**Đảng Dân chủ Cộng hòa** (lúc bấy giờ là **Đảng Cộng hòa** và nhiều tên gọi khác) là một đảng chính trị Hoa Kỳ do Thomas Jefferson và James Madison thành lập vào năm
**Đệ Ngũ Cộng hòa** là chế độ cộng hòa của Pháp ngày nay. Đệ Ngũ Cộng hòa được thành lập sau khi Đệ Tứ Cộng hòa sụp đổ vào năm 1958. Đệ Ngũ Cộng hòa
Các quốc gia theo chế độ **Cộng hòa đại nghị** trên thế giới.
**Màu cam**: đánh dấu các quốc gia có tổng thống không có quyền hành pháp.
**Màu lục**: các quốc gia có tổng thống có
thumb|Thủ tướng Cộng hòa Kuwait [[Alaa Hussein Ali hội đàm với Tổng thống Iraq Saddam Hussein vào năm 1990.]] **Cộng hòa Kuwait** là nước cộng hòa tự phong tồn tại trong thời gian ngắn được
**Cộng hòa liên bang** (tiếng Anh: _federal republic_) là một liên bang gồm các bang có thể chế chính phủ Cộng hòa. Liên bang là chính phủ trung ương. Việc sử dụng thuật ngữ _Cộng
**Đệ Nhị Cộng hòa Pháp** (tiếng Pháp: _la Deuxième République_) là chính phủ cộng hòa tại Pháp tồn tại trong một thời gian ngắn ngủi, bắt đầu sau Cách mạng năm 1848 và kết thúc
**Đảng Cộng hòa Khmer** (**KRP**) là đảng phái chính trị được thành lập vào ngày 11 tháng 3 năm 2006, thuộc tổ chức Liên minh Dân chủ Quốc tế từng tham gia tranh cử trong
phải|nhỏ|Tuyên bố Cộng hòa. Bởi Benedita Kalishtu năm 1893 **Tuyên bố Cộng hòa Brasil** () là một cuộc đảo chính quân sự thành lập nước Cộng hòa Brasil đầu tiên vào ngày 15 tháng 11
**Chủ nghĩa Marx** hay **Mác-xít** (phiên âm từ Marxist) là hệ thống học thuyết triết học, lịch sử và kinh tế chính trị dựa trên các tác phẩm của Karl Marx (1818 - 1883) và
**Chủ nghĩa tư bản** (Chữ Hán: 主義資本; tiếng Anh: _capitalism_) là một hệ thống kinh tế dựa trên quyền sở hữu tư nhân đối với tư liệu sản xuất và hoạt động sản xuất vì
**Chủ nghĩa tự do** là một hệ tư tưởng, quan điểm triết học, và truyền thống chính trị dựa trên các giá trị về tự do và bình đẳng. Chủ nghĩa tự do có nguồn
right|Biểu tình của những người theo chủ nghĩa xã hội vào [[Ngày Quốc tế Lao động 1912 tại Union Square ở Thành phố New York]] **Chủ nghĩa xã hội** (; ; Hán: 社會主義; Nôm: 主義社會)
**Chủ nghĩa tự do hiện đại Hoa Kỳ** là phiên bản chủ đạo của chủ nghĩa tự do tại Hoa Kỳ. Nó kết hợp ý tưởng của tự do dân sự (_civil liberty_) và bình
nhỏ|[[Ze'ev Jabotinsky]] **Chủ nghĩa phục quốc Do Thái xét lại** (tiếng Hebrew: ציונות רוויזיוניסטית) hay **Chủ nghĩa Zion xét lại** là một phong trào trong Chủ nghĩa phục quốc Do Thái do Ze'ev Jabotinsky khởi
**Việt Nam Dân chủ Cộng hòa** (**VNDCCH**), cũng được gọi là **Bắc Việt** (), là một nhà nước ở Đông Nam Á tồn tại từ năm 1945 đến năm 1976. Là một thành viên Khối
[[Tập tin:Socialist states by duration of existence.png|Đây là danh sách nước tự tuyên bố là nước xã hội chủ nghĩa dưới bất kỳ định nghĩa nào, số năm được mã màu khác nhau: Nhấn vào
**Chủ nghĩa vô trị** hay **chủ nghĩa vô chính phủ** là một trường phái triết học và phong trào chính trị chủ trương hoài nghi bất cứ sự hợp thức hóa nào về chính quyền,
**Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư**, gọi tắt là **CHLBXHCN Nam Tư** là nhà nước Nam Tư được thành lập sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai và tồn tại
**Chủ nghĩa bảo thủ** (tiếng Pháp: _conservatisme_, tiếng Anh: _conservatism_, gốc từ tiếng Latinh _conservo_ — giữ gìn) là các triết lý chính trị và xã hội thúc đẩy các thiết chế xã hội truyền
**Chủ nghĩa xã hội thị trường** là một kiểu hệ thống kinh tế trong đó nền kinh tế thị trường được điều khiển bởi một bộ máy kế hoạch hóa tập trung nhằm nâng cao
**Chủ nghĩa tự do cá nhân** hay **chủ nghĩa tự do ý chí** (tiếng Anh: _libertarianism_, từ tiếng Latinh: _liber_, tự do) là học thuyết triết học chính trị ủng hộ tự do như là