✨Chính phủ lưu vong

Chính phủ lưu vong (, viết tắt là GiE) là một nhóm chính trị tự xưng là chính phủ hoặc chính phủ của một quốc gia hợp pháp hoặc bán chủ quyền, nhưng không có khả năng thực thi quyền lực pháp lý trong khu vực mục tiêu cũng như trụ sở chính ở một tiểu bang hoặc quốc gia khác. Chính phủ lưu vong thường có kế hoạch quay trở lại lãnh thổ của mình để giành lại quyền lực chính thức.

Khác với nhà nước tàn dư, vốn vẫn kiểm soát được một phần lãnh thổ còn lại, chính phủ lưu vong đã hoàn toàn mất quyền kiểm soát lãnh thổ. Ví dụ, trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất, hầu hết lãnh thổ Bỉ bị Đức chiếm đóng, nhưng Bỉ và các đồng minh vẫn giữ được một phần nhỏ ở phía tây đất nước. Trong khi đó, chính phủ lưu vong thì không còn kiểm soát bất kỳ phần lãnh thổ nào. Tuy nhiên, trên thực tế, ranh giới giữa hai khái niệm này có thể không rõ ràng; trong ví dụ trên, chính phủ Bỉ đặt tại Sainte-Adresse, trên lãnh thổ Pháp, hoạt động như một chính phủ lưu vong trên thực tế.

Chính phủ lưu vong và các tổ chức liên quan thường sử dụng các chiến lược như báo cáo điều tra và huy động cộng đồng kiều dân để duy trì sự hiện diện chính trị, kêu gọi sự ủng hộ và giải quyết các thách thức về đạo đức cũng như vận hành.

Chính phủ lưu vong thường hình thành trong bối cảnh đất nước bị chiếm đóng trong chiến tranh, hoặc sau nội chiến, cách mạng, hoặc đảo chính quân sự. Ví dụ, trong giai đoạn Đức Quốc xã mở rộng và tiến công trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, một số chính phủ châu Âu đã chạy sang Vương quốc Anh để tránh bị tiêu diệt. Ngược lại, Chính phủ Lâm thời Ấn Độ Tự do do Subhas Chandra Bose thành lập đã tìm cách tận dụng sự hỗ trợ từ quân đội Nhật Bản xâm lược để giành quyền kiểm soát Ấn Độ từ tay thực dân Anh. Ở năm cuối của Thế chiến II, sau khi Đức Quốc xã bị đánh bật khỏi Pháp, phần còn lại của chính quyền Vichy thân Đức đã tiếp tục hoạt động như một chính phủ lưu vong tại vùng tị địa Sigmaringen.

Một chính phủ lưu vong cũng có thể được hình thành từ niềm tin rộng rãi trong xã hội rằng chính quyền đương nhiệm là bất hợp pháp. Ví dụ, sau khi cuộc nội chiến Syria bùng nổ vào năm 2011, Liên minh Quốc gia vì Các Lực lượng Cách mạng và Đối lập Syria được thành lập bởi các nhóm đối lập nhằm chấm dứt sự cầm quyền của đảng Ba'ath (phân nhánh do Syria chi phối).

Chính phủ lưu vong có thể không được công nhận, hoặc chỉ được công nhận hạn chế bởi các quốc gia khác. Mức độ hiệu quả của chính phủ lưu vong phụ thuộc phần lớn vào sự ủng hộ mà họ nhận được từ chính phủ nước ngoài hoặc từ chính người dân trong nước. Một số chính phủ lưu vong có thể phát triển thành lực lượng đối lập mạnh mẽ, đe dọa nghiêm trọng đến chính quyền đương nhiệm, trong khi số khác tồn tại chủ yếu với tính biểu tượng.

Khái niệm chính phủ lưu vong đã tồn tại từ trước khi được gọi tên chính thức. Trong các thời kỳ quân chủ, các vị quân vương hoặc triều đại bị phế truất đôi khi thiết lập triều đình lưu vong, như Vương tộc Stuart đã làm sau khi bị Oliver Cromwell phế truất và một lần nữa trong Cuộc Cách mạng Vinh quang. Vương tộc Bourbon cũng là một ví dụ điển hình, khi họ vẫn được một số quốc gia công nhận là chính phủ hợp pháp của Pháp sau khi bị lật đổ trong Cách mạng Pháp. Sự công nhận này kéo dài cả trong thời kỳ Napoleon Bonaparte và các cuộc Chiến tranh Napoleon từ năm 1803–04 đến 1815. Khi chế độ quân chủ lập hiến bắt đầu phổ biến, các chính phủ quân chủ lưu vong cũng bao gồm cả thủ tướng, ví dụ như chính phủ Hà Lan dưới sự lãnh đạo của Pieter Sjoerds Gerbrandy trong Thế chiến II.

Thủ đô lưu vong (capital-in-exile) là nơi chính phủ lưu vong đặt trụ sở bên ngoài lãnh thổ mà họ tuyên bố chủ quyền. Khái niệm này khác với thủ đô tạm thời (temporary capital), vốn nằm trong phần lãnh thổ mà chính phủ vẫn đang kiểm soát.

Các chính phủ lưu vong hiện tại

Các chính phủ hiện tại được một số bên xem là “chính phủ lưu vong”

Đây là những chính phủ từng kiểm soát toàn bộ hoặc phần lớn lãnh thổ mà họ tuyên bố chủ quyền, nhưng hiện chỉ còn kiểm soát một phần nhỏ trong số đó, đồng thời vẫn tiếp tục tuyên bố là chính quyền hợp pháp của toàn bộ lãnh thổ mà họ từng kiểm soát hoàn toàn.

Chính phủ bị phế truất của các quốc gia hiện tại

Đây là các chính phủ lưu vong được thành lập bởi các chính phủ hoặc người đứng đầu nhà nước đã bị lật đổ, nhưng vẫn tiếp tục tuyên bố là chính quyền hợp pháp của quốc gia mà họ từng kiểm soát.

Chính phủ đối lập của các quốc gia hiện tại

Đây là các chính phủ được thành lập trong tình trạng lưu vong bởi các tổ chức chính trị và đảng đối lập, với mục tiêu trở thành chính quyền thực sự hoặc tự nhận là người kế thừa hợp pháp của các chính phủ đã bị phế truất trước đó. Chúng được thành lập như một phương án thay thế cho chính phủ đương nhiệm.