Chính biến Thiên Hưng là một loạt các sự kiện, trong đó có ba cuộc đảo chính từ tháng 10 năm 1459 đến tháng 6 năm 1460 dưới thời nhà Lê Sơ (1428 - 1527). Khoảng thời gian 8 tháng trên nằm trong niên hiệu Thiên Hưng (1459-1460) của vua Lê Nghi Dân. Hệ quả của sự kiện này là việc vua Lê Thánh Tông lên ngôi sau cái chết của Lê Nghi Dân và sau đó bức tử anh mình là Lê Khắc Xương. Sự kiện này cũng đặt ra nhiều nghi vấn về thân thế của vua Lê Nhân Tông, tính chính thống của Lê Nghi Dân và là vết đen trong sự nghiệp của Lê Thánh Tông.
Nguyên nhân
Tranh chấp ngôi Thái tử
Vua Lê Thái Tông mất lúc trẻ, chỉ mới 20 tuổi nhưng nhà vua đã có bốn người con trai trước khi mất. Con lớn nhất là Nghi Dân, con thứ hai là Khắc Xương, con thứ ba là Bang Cơ (Lê Nhân Tông sau này), con thứ tư là Tư Thành (Lê Thánh Tông sau này). Vì các hoàng tử đều còn quá nhỏ (chỉ chênh nhau một vài tuổi) nên việc tranh chấp ngôi thái tử xảy ra giữa các bà phi, vợ vua Thái Tông, trong đó có Nguyễn Thị Anh là mẹ của Bang Cơ.
Lê Nghi Dân sinh vào tháng 10 năm 1439, là con lớn nhất vốn đã được lập làm Thái tử một năm sau đó (1440) dù còn ấu thơ, mẹ là Phi tần Dương Thị Bí, khi đó đang rất được vua sủng ái. Nhưng sau đó vua lại thiên vị Nguyễn Thị Anh. Vì thế, tháng 11 năm 1441 Lê Thái Tông phế ngôi Thái tử của Nghi Dân mà lập Bang Cơ khi đó mới khoảng 6 tháng tuổi. Mẹ của Khắc Xương vốn không được vua sủng ái nên không thể tranh chấp ngôi thái tử. Hoàng tử Lê Nghi Dân được phong Lạng Sơn vương, hoàng tử Lê Khắc Xương làm Tân Bình vương. Cùng thời gian này, Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao mang thai hoàng tử Lê Tư Thành.
Tháng 8 năm 1442, Lê Thái Tông đột ngột băng ở Lệ Chi Viên, cựu thần Nguyễn Trãi bị vu oan, chịu án tru di tam tộc. Thái tử Bang Cơ khi ấy mới 1 tuổi lên ngôi, tức Lê Nhân Tông, dưới sự bảo trợ của các đại thần là Trịnh Khả, Nguyễn Xí, Lê Thụ, Đinh Liệt, Lê Bôi. Thần phi Nguyễn Thị Anh lên ngôi Thái hậu nhiếp chính.. Cùng lúc đó, Ngô Thị Ngọc Dao lại có mang sắp sinh. Nguyễn Thị Anh sợ chuyện bại lộ thì con mình sẽ mất ngôi lớn nên tìm cách hại bà Ngọc Dao. Trong khi đó bà Ngọc Dao được vợ chồng Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ hết sức che chở, mang đi nuôi giấu và sinh được hoàng tử Lê Tư Thành năm 1442.
Sau khi Lê Bang Cơ lên ngôi vua, những lời đồn về thân thế của ông vẫn được truyền tụng, việc ngày càng có nhiều người dị nghị về nguồn gốc của Nhân Tông khiến anh cả là Lạng Sơn vương Lê Nghi Dân, trước đã nuôi lòng oán hận khi bị truất ngôi thái tử, khi biết được điều này đã quyết tâm làm chính biến
Diễn biến
Lật đổ Nhân Tông
Đêm ngày 28 tháng 10 năm 1459, Lạng Sơn vương Lê Nghi Dân cùng Lê Đắc Ninh là chỉ huy sứ đội vệ binh trong cung làm nội ứng, cùng các thủ hạ tin cậy là Phạm Đồn, Phan Ban, Trần Lăng và hơn 100 quân (có giả thiết là 300 quân với sự tham gia của Ngô Trang
Lê Nghi Dân xưng làm hoàng đế, đặt niên hiệu là Thiên Hưng, ban chiếu biện hộ cho hành động của mình và tố cáo thân thế của Lê Nhân Tông:
Triều đình bất mãn
Sau khi Nghi Dân lên ngôi, ông chủ yếu dùng các thuộc hạ tin cậy của mình làm vây cánh, triệt hạ một số cựu thần thân cận của Lê Nhân Tông, tiến hành thay đổi một số pháp chế ràng buộc, thành lập cơ chế "Lục bộ, Lục khoa" cùng một số chính sách tiến bộ mà triều vua sau vẫn duy trì. Tháng 10 năm 1459 (âm lịch), vua Nghi Dân cử sứ bộ gồm Lê Cảnh Huy, Nguyễn Như Đổ, Hoàng Thanh, Nguyễn Nghiêu Tư sang nhà Minh nộp cống hằng năm và xin bỏ việc mò ngọc trai. Ngày 20 cùng tháng, vua lại cử Trần Phong, Lương Như Hộc, Trần Bá Linh sang nhà Minh cầu phong.. Một nhóm các trọng thần là Lê Ê, Lê Thụ, Đỗ Bí, Lê Ngang muốn binh biến lật đổ vua Lê Nghi Dân nhưng việc bị bại lộ, tất cả đều bị giết trong lòng thường sợ sệt.'' Lê Thánh Tông muốn nhân đó để lập thành tội trạng, kết án ông nhưng trong triều đình nhiều người không phục và không tán thành.
Tháng 8 năm 1462, Thánh Tông bèn tự tay viết tờ chiếu, ra lệnh cho Thái bảo Nguyễn Lỗi và một số người cùng cánh làm ra tờ tội trạng, tố cáo Lê Lăng với Đỗ Công Thích ngầm mưu làm phản, lại tố cáo cả một đại thần tham gia binh biến lật đổ Nghi Dân khác là Lê Nhân Thuận lập bè đảng che mắt vua. Thánh Tông căn cứ vào tờ tố cáo đó kết án xử tử Lê Lăng và những người bị tố cáo khác. Lê Lăng bị xử tử, gia sản bị tịch thu. Mọi người trong triều đều cho là ông bị oan nhưng không ai dám nói ra. Theo Đại Việt thông sử, cho đến cuối thời Hậu Lê, cháu xa đời của Lê Lăng là Lê Diễn vẫn chỉ đang "đợi duyệt để lục dụng".
Một số cựu thần của Nghi Dân cũng bị Lê Thánh Tông nghi kỵ và dần phế bỏ: Hoàng Thanh chết năm 1463 nhưng không được truy tặng vinh dự, Lương Như Hộc bị bắt giam vào năm 1467 với cớ là tiến cử người không có tài., Nguyễn Nghiêu Tư bị đổ oan tội loạn luân (thông dâm với mẹ vợ), bị ô danh và không còn ghi chép gì sau khi Thánh Tông lên ngôi, Nguyễn Như Đổ năm 1470 tham gia phạt Chiêm không rõ lý do gì bị khiển trách giáng chức Việc Lê Thánh Tông bức tử anh trai Lê Khắc Xương, người đã từ chối cơ hội làm vua để nhường cho mình được nhiều người nhận định rằng là lấy oán báo ơn.
Năm 1479, Lê Thánh Tông đã ban chiếu minh oan cho quan Nhập nội hành khiển Nguyễn Trãi và Gián quan Ngự sử Bùi Cầm Hổ (vì vụ án Lệ Chi Viên). Trong chiếu có đoạn: Lấy cớ đó, con trai của Lê Khắc Xương là Lê Chân (tức Lê Thủ Chân) được ban "đặc ân" cho theo họ Bùi bên ngoại (mẹ của Khắc Xương là Bùi quý nhân, con gái Bùi Cầm Hổ).
Về sau, một người cháu của Lê Khắc Xương là Lê Lộc được khôi phục quốc tính, phong tước Tĩnh Tu công. Lê Lộc có hai người con trai là Lê Bảng và Lê Do. Tháng 9 năm 1518, nhân biến loạn dưới triều Lê Chiêu Tông (cháu nội của Lê Thánh Tông), Vĩnh Hưng hầu Trịnh Tuy cùng văn thần Nguyễn Sư lập Lê Bảng làm vua, đặt niên hiệu Đại Đức. Đến tháng 3 năm 1519, Trịnh Tuy phế truất Lê Bảng và lập Lê Do lên làm vua, đổi niên hiệu là Thiên Hiến. Triều đình Lê Bảng, Lê Do làm hành diện ở xã Do Nha, huyện Từ Liêm, dụ được các tướng Nguyễn Kính, Nguyễn Áng theo chống lại triều đình Lê Chiêu Tông. Tháng 7 năm 1519, tướng Mạc Đăng Dung vây huyện Từ Liêm, bắt được Lê Do và Nguyễn Sư, giải về giết chết.
Con cháu của Lê Chân là Bùi Hoằng và Bùi Văn Khuê làm quan cho nhà Mạc, tiếp tục chống lại triều đình Hậu Lê. Bùi Hoằng có công ổn định tình hình ngoại giao, được ban tước An Thủy bá, truy tôn chữ "Thủ" cho hai vị tổ (Lê Chân được truy tôn thành Lê Thủ Chân).
Nhận định
Lê Thánh Tông được xem là vị vua vĩ đại nhất trong lịch sử Việt Nam, dưới sự cai trị của ông, nhà Hậu Lê đã đạt tới những đỉnh cao của sự phát triển quốc gia. Tuy nhiên, việc hà khắc với vua anh Lê Nghi Dân và bức tử anh trai Lê Khắc Xương cùng công thần Lê Lăng vẫn được xem là vết nhơ trong sự nghiệp của ông. Đại Việt sử ký toàn thư nhận xét:
Theo một số học giả, cuộc chính biến Thiên Hưng là hệ quả của cuộc khủng hoảng chính trị trong 30 năm đầu triều Lê. Trong thời gian này, rất nhiều các vị công thần có đóng góp trong cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc chống quân Minh đã bị giết hại. Triều đình nhà Lê dưới thời Lê Thánh Tông dần đi vào ổn định và có sự phát triển rực rỡ. Tuy nhiên, năm 1497, Lê Thánh Tông trong lúc mắc bệnh nặng đã bị Trường Lạc hoàng hậu (con gái của đại thần Nguyễn Đức Trung tham gia cuộc đảo chính năm 1460) ngầm hạ độc khiến bệnh nặng thêm rồi mất. Vị vua kế nhiệm Lê Hiến Tông cũng chết vì ham nữ sắc sau 7 năm cai trị. Kế nhiệm Lê Hiến Tông là Lê Túc Tông, chết bệnh sau chưa đầy một năm lên ngôi vua, dẫn tới cuộc khủng hoảng của nhà Lê khi mà Lê Thánh Tông chết chưa tới mười năm.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Chính biến Thiên Hưng** là một loạt các sự kiện, trong đó có ba cuộc đảo chính từ tháng 10 năm 1459 đến tháng 6 năm 1460 dưới thời nhà Lê Sơ (1428 - 1527).
phải|Thiên Cầm hoang sơ phải|Bãi tắm Thiên Cầm **Bãi biển Thiên Cầm** là một bãi biển thuộc huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. ## Truyền thuyết Vào đời Vua Hùng thứ 13, qua đây nghe
**Cuộc chính biến trong hoàng cung Bắc Ngụy** diễn ra vào năm 409, Thanh Hà vương Thác Bạt Thiệu giết chết phụ thân là Ngụy Thái Tổ Thác Bạt Khuê để tiếm ngôi nhưng cuối
**Thiện Hùng Tín** ( , ? – 621), tại Việt Nam tên nhân vật này thường được đọc thành **Đơn Hùng Tín**, nhân vật quân sự cuối Tùy đầu Đường. ## Hình tượng trong chính
**Hung Nô** () là các bộ lạc du cư ở khu vực Trung Á, nói chung sinh sống ở khu vực thuộc Mông Cổ ngày nay. Từ thế kỷ III TCN họ đã kiểm soát
phải|nhỏ|Bức _[[Người Vitruvius_ của Leonardo da Vinci thể hiện ảnh hưởng của các tác giả cổ đại lên những nhà tư tưởng thời Phục Hưng. Dựa trên những đặc điểm miêu tả trong cuốn _De
**Thiên Thai tông** (zh. _tiāntāi-zōng_ 天台宗, ja. _tendai-shū_) là một tông phái Phật giáo Trung Quốc do Trí Di (538-597) sáng lập. Giáo pháp của tông phái này dựa trên kinh _Diệu pháp liên hoa_,
**Lịch sử hành chính Vĩnh Long** được xem là bắt đầu từ cuộc cải cách hành chính của Minh Mạng năm 1832, khi thành lập 12 tỉnh từ các dinh trấn ở miền Nam. Vào
**Phân cấp hành chính thời quân chủ Việt Nam** được tính từ khi Việt Nam giành được độc lập sau thời kỳ bắc thuộc đến khi người Pháp xâm lược và chiếm đóng hoàn toàn
**Thiên Tân** (; ), giản xưng **Tân** (津); là một trực hạt thị, đồng thời là thành thị trung tâm quốc gia và thành thị mở cửa ven biển lớn nhất ở phía bắc của
Tranh vẽ cảnh vua Lê thiết triều của Samuel Baron - thời Lê Trung Hưng thế kỷ XVII. **Hành chính Đàng Ngoài thời Lê trung hưng**, hay còn gọi là **hành chính Đại Việt thời
**Thiện nhượng** (_chữ Hán_: 禪讓) có nghĩa là _nhường lại ngôi vị_, được ghép bởi các cụm từ **Thiện vị** và **Nhượng vị**, là một phương thức thay đổi quyền thống trị của những triều
**Nghĩa Hưng** là một huyện ven biển nằm ở phía nam tỉnh Nam Định, Việt Nam. ## Địa lý ### Vị trí địa lý Huyện Nghĩa Hưng nằm ở phía nam của tỉnh Nam Định,
**Trà Vinh** là tỉnh ven biển nằm ở cuối sông Tiền và sông Hậu ở miền nam Việt Nam, phía bắc giáp tỉnh Bến Tre, phía đông giáp Biển Đông, phía nam giáp tỉnh Sóc
là vị Thiên hoàng thứ 122 của Nhật Bản theo Danh sách Thiên hoàng truyền thống, trị vì từ ngày 13 tháng 2 năm 1867 tới khi qua đời. Ông được đánh giá là một
nhỏ|phải|Những [[chiến binh người Hung]] **Nguồn gốc người Hung** (_Origin of the Huns_) và mối quan hệ của tộc người Hung này với những giống dân khác được nhắc đến trong các nguồn sử liệu
**Hành chính Việt Nam thời Nam Bắc triều** phản ánh bộ máy chính quyền trung ương tới địa phương của hai triều đình Lê-Mạc từ năm 1527-1592 trong lịch sử Việt Nam. Bộ máy hai
**Diêu Hưng** () (366–416), tên tự **Tử Lược** (子略), gọi theo thụy hiệu là **(Hậu) Tần Văn Hoàn Đế** ((後)秦文桓帝), là một hoàng đế của nước Hậu Tần trong lịch sử Trung Quốc. Ông là
**Võ Tắc Thiên** (chữ Hán: 武則天, 624 - 16 tháng 12, 705) hay **Vũ Tắc Thiên**, thường gọi **Võ hậu** (武后) hoặc **Thiên hậu** (天后), là một phi tần ở hậu cung của Đường Thái
**Biên giới Việt Nam-Campuchia** là biên giới phân định chủ quyền quốc gia, trên đất liền và trên biển, giữa hai quốc gia láng giềng trên bán đảo Đông Dương thuộc khu vực Đông Nam
**Bình Phước** là một tỉnh thuộc vùng Đông Nam Bộ, miền Nam Việt Nam. ## Trước năm 1975 Dưới thời nhà Nguyễn, Bình Phước thuộc trấn Biên Hòa. Đến giữa thế kỷ XIX, thực dân
:_Bài này nói về một tỉnh cũ ở Việt Nam. Xem các nghĩa khác tại Hưng Hóa (định hướng)_ **Hưng Hóa** (Hán-Việt: 興化省) là một tỉnh cũ của Việt Nam vào nửa cuối thế kỷ
Trại của người Hung. **Người Hung** là một nhóm người dân du cư hay bán du cư trên lưng ngựa trong một liên minh lỏng lẻo ở khu vực Trung Á, có lẽ ban đầu
**Đường ven biển Việt Nam** là một tuyến giao thông đường bộ đang được thi công, dài khoảng 3.041 km và cũng là tuyến đường bộ thứ 3 chạy từ Bắc vào Nam Việt Nam sau
**Cuộc đảo chính tại Nam Việt Nam năm 1963** là cuộc đảo chính nhằm lật đổ chính thể Đệ nhất Cộng hòa Việt Nam của Tổng thống Ngô Đình Diệm và Đảng Cần lao Nhân
**Bình Dương** là một tỉnh cũ thuộc vùng Đông Nam Bộ, Việt Nam. ## Trước năm 1975 Bình Dương là một phần của tỉnh Thủ Dầu Một xưa kia. Tỉnh Thủ Dầu Một được thành
**Hưng Yên** là thành phố tỉnh lỵ cũ của tỉnh Hưng Yên, Việt Nam. ## Địa lý trái|nhỏ|Một góc thành phố Hưng Yên Thành phố Hưng Yên nằm ở phía nam của tỉnh Hưng Yên,
**Y Trĩ Tà thiền vu** (; trị vì 126–114 TCN), là một thiền vu của Hung Nô, kế vị Quân Thần thiền vu. Y Trĩ Tà thiền vu trị vì song song với Hán Vũ
**Anh hùng dân tộc** là những người có công lao kiệt xuất trong công cuộc đấu tranh bảo vệ và phát triển của một dân tộc, được nhân dân ca ngợi và lịch sử dân
**Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên** là một thiền viện thuộc dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử nằm tại thị trấn Đại Đình, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, cách Hà Nội khoảng 85 km về
**Niên biểu lịch sử Việt Nam** là hệ thống các sự kiện lịch sử Việt Nam nổi bật theo thời gian từ các thời tiền sử, huyền sử, cổ đại, trung đại, cận đại cho
【FREESHIP XTRA】[CÓ MÃ GIẢM GIÁ HOT] Ẩm kế thông minh Xiaomi Mijia Gen 2 - Đồng hồ đo nhiệt độ, độ ẩm Bluetooth Mijia gen 2 CHÍNH HÃNG XIAOMI - Mistore Việt NamNhiệt ẩm kế
【FREESHIP XTRA】[CÓ MÃ GIẢM GIÁ HOT] Ẩm kế thông minh Xiaomi Mijia Gen 2 - Đồng hồ đo nhiệt độ, độ ẩm Bluetooth Mijia gen 2 CHÍNH HÃNG XIAOMI - Mistore Việt NamNhiệt ẩm kế
【FREESHIP XTRA】[CÓ MÃ GIẢM GIÁ HOT] Ẩm kế thông minh Xiaomi Mijia Gen 2 - Đồng hồ đo nhiệt độ, độ ẩm Bluetooth Mijia gen 2 CHÍNH HÃNG XIAOMI - Mistore Việt NamNhiệt ẩm kế
【FREESHIP XTRA】[CÓ MÃ GIẢM GIÁ HOT] Ẩm kế thông minh Xiaomi Mijia Gen 2 - Đồng hồ đo nhiệt độ, độ ẩm Bluetooth Mijia gen 2 CHÍNH HÃNG XIAOMI - Mistore Việt NamNhiệt ẩm kế
【FREESHIP XTRA】[CÓ MÃ GIẢM GIÁ HOT] Ẩm kế thông minh Xiaomi Mijia Gen 2 - Đồng hồ đo nhiệt độ, độ ẩm Bluetooth Mijia gen 2 CHÍNH HÃNG XIAOMI - Mistore Việt NamNhiệt ẩm kế
**Đình Độc Thi Trục Hầu Đê** (, ?-98), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Sư Tử", là con trai thứ tư của Hải Đồng Thi Trục Hầu Đê thiền vu của Nam Hung Nô. Vào
nhỏ|phải|[[Leonardo da Vinci, _Người đàn bà và con chồn_- Bảo tàng Czartoryski, Kraków, Ba Lan]] Filippo Brunelleschi, Lorenzo Ghiberti và Donatello là những người mở đường cho hướng đi mới trong nghệ thuật có tiền
là Thiên hoàng thứ 54 theo danh sách kế thừa truyền thống Nhật Bản. Triều Ninmyō của kéo dài từ 833 đến 850. ## Thiếu thời Ông tên thật là hoàng tử Masara, con trai
**Vĩnh Hưng** là một xã thuộc huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu, Việt Nam. ## Địa lý Xã Vĩnh Hưng nằm ở phía tây huyện Vĩnh Lợi, cách trung tâm thị trấn Châu Hưng 12 km,
**_Các anh hùng của đỉnh Olympus_** (tên tiếng Anh: **_The Heroes of Olympus_**) là bộ tiểu thuyết giả tưởng dành cho thiếu niên gồm năm tập của tác giả Rick Riordan, và là phần tiếp
nhỏ|Thiên thần [[Lucifer, tức Satan, rơi xuống từ thiên đàng. Minh họa trong _Thiên đường đã mất_ (1667) của John Milton. Dù từng là sủng thần của Thượng Đế, Lucifer đã trở thành một thiên
còn gọi là hay là tước hiệu của người được tôn là Hoàng đế ở Nhật Bản. Nhiều sách báo ở Việt Nam gọi là _Nhật Hoàng_ (日皇), giới truyền thông Anh ngữ gọi người
nhỏ|phải|Tượng Hùng Vương trong Khu tưởng niệm các Vua Hùng tại Công viên Tao Đàn "Bảo vật quốc gia" - Phù điêu Quốc tổ Lạc Long Quân và các nhân vật thời đại Hùng Vương
**Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Tiền Hải** được công nhận trong Quyết định số 2159/QĐ-UBND của UBND tỉnh Thái Bình về việc phê duyệt đề án và xác lập khu rừng đặc
**Chính phủ Nhật Bản** là chế độ quân chủ lập hiến kết hợp với dân chủ đại nghị, nghĩa là quyền hành Thiên hoàng bị hạn chế và chủ yếu quan hệ với nhiệm vụ
**Tâm Việt Hưng Trù** (zh. 心越興儔, ja. _Shinotsu Kōchū_, ngày 21 tháng 8 năm 1639 - ngày 29 tháng 9 năm 1696), còn gọi là **Đông Cao**, là Thiền sư Trung Quốc cuối đời Minh
**Thiên Cầm** là một phường thuộc Hà Tĩnh, Việt Nam. ## Địa lý Thị trấn Thiên Cầm có vị trí địa lý: *Phía đông giáp xã Cẩm Nhượng *Phía tây giáp xã Nam Phúc Thăng
**Sao Thiên Lang** hay **Thiên Lang tinh** là ngôi sao sáng nhất trên bầu trời đêm với cấp sao biểu kiến là -1,46. Tên gọi theo định danh Bayer của sao Thiên Lang là **α
**Tổng lãnh thiên thần**, **Đại thiên thần**, **Tổng lãnh thiên sứ**, **Thiên sứ trưởng**, hay **Trưởng thiên sứ** là thứ bậc cao trong hàng ngũ thấp của các Thiên thần. bởi vì trên còn nhiều