✨Châu Nham lạc lộ

Châu Nham lạc lộ (Cò về núi ngọc), là tên hai bài thơ của Mạc Thiên Tứ; một bằng chữ Hán được xếp trong tập Hà Tiên thập vịnh (khắc in năm 1737), và một bằng chữ Nôm được xếp trong tập Hà Tiên thập cảnh khúc vịnh (chưa được khắc in). Cả hai bài đều mô tả cảnh đẹp của núi Châu Nham, là một trong mười thắng cảnh của đất Hà Tiên xưa ở Việt Nam.

Mô tả

Sách Gia Định thành thông chí (Sơn xuyên chí, Trấn Hà Tiên) của Trịnh Hoài Đức mô tả núi Châu (Chu) Nham như sau: :''Châu Nham tục gọi là Bãi Ớt (nay thuộc xã Dương Hòa, huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang), cách trấn về phía đông 22 dặm rưỡi. Đỉnh núi tròn trịa, sườn đá lởm chởm, chạy thẳng đến bờ biển; có những gành đá chênh vênh, vũng sâu bùn cát, quanh bọc 2 bên tả hữu. Trong đó có đá tinh quang, ở dưới nhiều sò vằn đỏ. Tương truyền khi Mạc Cửu còn hèn mọn đến dưới Châu Nham nhặt được viên ngọc đường kính gần cả tấc ta (gần 3,3 cm) quý vô giá, ông kính dâng lên chúa. Bên bờ Châu Nham có vực sâu, là nơi hang ổ của cá tôm, chim cò bơi lội kiếm ăn từng bầy. Đây là cảnh Châu Nham lạc lộ, một trong 10 cảnh ở Hà Tiên . Hai sách khác là: Đại Nam nhất thống chí, phần "Lục tỉnh Nam Việt" (1865-1882) và Nam Kỳ lục tỉnh Địa dư chí của Duy Minh Thị (1872) đều chép tương tự.

Riêng cuốn Monographie de la Province d’Hatien do người Pháp biên soạn năm 1901, chép vắn tắt hơn, dịch: Đồi Châu Nham trong cụm Bãi Ớt, xưa che giấu một viên ngọc trai vô giá .

Tranh cãi

Một vách núi thẳng đứng ở núi Đá Dựng Mặc dù các sách trên đã nói rõ "Châu Nham tục gọi là Bãi Ớt", nhưng hiện nay vẫn tồn tại một ý kiến khác: Châu Nham là núi Đá Dựng.

Đây là một dãy núi đá vôi cao khoảng 100 m ; nay thuộc xã Mỹ Đức, thị xã Hà Tiên . Nhìn từ xa, núi như một hình thang cân, và vì các vách đá đứng nên được gọi là núi Đá Dựng.

Ý kiến này do thi sĩ Đông Hồ nêu ra trong bài Bút ký chơi Châu Nham, đăng trên Đông Pháp thời báo năm 1926. Về sau, chung quan điểm này có tác giả Huỳnh Công Tín. Ông viết: :''Có ý kiến cho "Châu Nham lạc lộ" là vùng "Bãi Ớt" vì nơi đây cũng có nhiều chim cò về trú ngụ. Nhưng nếu xét trong tương quan của một cặp cảnh thì "Châu Nham lạc lộ" có lẽ thích hợp với vùng núi Đá Dựng hơn. Hơn nữa, trong bài khúc vịnh "Châu Nham lạc lộ", Mạc Thiên Tích có nói về sự gần gũi địa lý của hai cảnh đẹp này: :''Luôn đường trở gót đi ra, :Chân còn Thạch Động, mặt là Châu Nham....

Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu Trương Minh Đạt, thì đây là sự lầm lẫn đáng tiếc.

Thơ chữ Hán

Thơ chữ Nôm

Bài này nằm trong tập Hà Tiên thập cảnh khúc vịnh, gồm một khúc vịnh dài 34 câu, và kết thúc bằng một bài thơ Đường luật như sau:

Trích nhận xét

Thi sĩ Đông Hồ có lời bình: :''Đây là cảnh thứ sáu trong Hà Tiên thập cảnh, đối lại với cảnh thứ năm là Thạch Động thôn vân (Động đá nuốt mây). Cũng là cảnh động đá, nhưng ở Thạch Động thôn vân càng mơ màng diễm ảo, thì ở Châu Nham lạc lộ càng sáng sủa, phân minh. Cảnh Thạch Động, chú trọng ở điểm "thôn vân", thì cảnh Châu Nham, chú trọng ở điểm "lạc lộ". Nhất là trong nền tối hoàng hôn, sắc trắng của cánh chim càng thêm nổi rõ, khiến sắc minh bạch lại càng thêm minh bạch. Ở bài thơ này, tác giả mượn cảnh đàn chim về núi mà ví với cảnh ngộ, với cảm tình của con người đối với gia hương tổ quốc. Tương tự, GS. Lê Đình Kỵ cũng đã viết: :Châu Nham lạc lộ là nói núi Đá Dựng, nơi những đàn cò trắng sáng đi ăn ở các đầm vũng gần xa, ở bãi biển mé gành, tối bay về nghỉ trong núi. Tác giả mượn cảnh đi về của chim để nói lên tấm lòng son gắn bó với dân với nước.