nhỏ|phải|Cát biển ở Đà Nẵng, Việt Nam
Hình chụp gần cát bãi biển ở Vancouver, với diện tích bề mặt khoảng 1-2 cm vuông
Cát là vật liệu dạng hạt nguồn gốc tự nhiên bao gồm các hạt đá và khoáng vật nhỏ và mịn. Khi được dùng như là một thuật ngữ trong lĩnh vực địa chất học, kích thước cát hạt cát theo đường kính trung bình nằm trong khoảng từ 0,0625 mm tới 2 mm (thang Wentworth sử dụng tại Hoa Kỳ) hay từ 0,05 mm tới 1 mm (thang Kachinskii sử dụng tại Nga và Việt Nam hiện nay). Một hạt vật liệu tự nhiên nếu có kích thước nằm trong các khoảng này được gọi là hạt cát.
Lớp kích thước hạt nhỏ hơn kế tiếp trong địa chất học gọi là đất bùn (Mỹ) với các hạt có đường kính nhỏ hơn 0,0625 mm cho tới 0,004 mm hoặc bụi (Nga) với các hạt có đường kính nhỏ hơn 0,05 mm cho tới 0,001 mm. Lớp kích thước hạt lớn hơn kế tiếp là sỏi/cuội với đường kính hạt nằm trong khoảng từ 2 mm tới 64 mm (Mỹ) hay từ 1 tới 3 mm (Nga). Xem thêm bài kích thước hạt để biết thêm về các tiêu chuẩn được sử dụng. Khi cọ xát giữa các ngón tay thì cát tạo ra cảm giác sàn sạn (chứ không như đất bùn tạo cảm giác trơn như bột).
Phân loại theo kích thước
Dựa trên kích thước hạt, cát được phân chia tiếp thành các lớp phụ.
(*): đơn vị tính cm
Các kích thước này dựa trên thang đo kích thước trầm tích Φ, trong đó kích thước tính theo Φ = -log cơ số 2 của kích thước tính bằng mm. Trong thang đo Wentworth, giá trị của Φ cho cát nằm trong khoảng từ -1 tới +4, với sự phân chia các lớp phụ nằm tại các số nguyên.
Thành phần
Hình chụp dưới kính hiển vi điện tử các hạt cát
Thành phần phổ biến nhất của cát tại các môi trường đất liền trong lục địa và các môi trường không phải duyên hải khu vực nhiệt đới là silica (dioxide silic hay SiO2), thường ở dạng thạch anh, là chất với độ trơ về mặt hóa học cũng như do có độ cứng đáng kể, nên có khả năng chống phong hóa khá tốt.
Tuy nhiên, thành phần hợp thành của cát có sự biến động lớn, phụ thuộc vào các nguồn đá và các điều kiện khác tại khu vực. Các loại cát trắng tìm thấy ở các vùng duyên hải nhiệt đới và cận nhiệt đới là đá vôi bị xói mòn và có thể chứa các mảnh vụn từ san hô hay mai (vỏ) của động vật cùng các vật liệu hữu cơ hay có nguồn gốc hữu cơ khác. Các đụn cát thạch cao ở Di tích quốc gia White Sands tại bang New Mexico (Hoa Kỳ) nổi tiếng vì màu trắng chói của nó. Acco (arkose) là cát hay sa thạch với hàm lượng fenspat đáng kể, có nguồn gốc từ quá trình phong hóa và xói mòn của đá granit (thường là cận kề). Một vài loại cát còn chứa manhếtit, chlorit, glauconit hay thạch cao. Cát giàu manhếtit có màu từ sẫm tới đen, giống như cát có nguồn gốc từ đá bazan núi lửa và opxidian (obsidian). Cát chứa chlorit-glauconit thông thường có màu xanh lục (còn được gọi là cát lục), như cát có nguồn gốc từ bazan (dung nham) với hàm lượng olivin lớn. Nhiều loại cát, đặc biệt cát ở Nam Âu, chứa các tạp chất sắt trong các tinh thể thạch anh của cát, tạo ra cát có màu vàng sẫm. Cát trầm lắng tại một số khu vực chứa ngọc hồng lựu và một số khoáng vật có sức kháng phong hóa tốt, bao gồm một lượng nhỏ các loại đá quý.
Cát được gió và nước vận chuyển đi và trầm lắng thành các dạng bãi biển, bãi sông, cồn cát, đụn cát, bãi cát ngầm v.v.
Nghiên cứu cát
Nghiên cứu các hạt cát riêng lẻ có thể giúp phát hiện nhiều thông tin lịch sử như nguồn gốc và hình thức vận chuyển hạt cát. Cát thạch anh mới bị phong hóa gần đây từ các tinh thể thạch anh trong đá granit hay gơnai thường sắc nhọn và góc cạnh. Nó thường được sử dụng trong vật liệu xây dựng để sản xuất bê tông hay trong làm vườn với vai trò của vật liệu bổ sung vào đất để làm xốp các lớp đất sét. Cát bị vận chuyển đi xa nhờ gió và/hoặc nước sẽ thuôn hơn, với các kiểu mài mòn đặc trưng trên bề mặt hạt cát. Cát sa mạc thường là thuôn tròn.
Sử dụng
Khu vực sàng lọc cát sỏi
- Cát được sử dụng trong xây dựng và làm đường giao thông như là vật liệu tạo nền móng và vật liệu xây dựng trong dạng vữa (cùng vôi tôi hay xi măng).
- Một vài loại cát (như cát vàng) là một trong các thành phần chủ yếu trong sản xuất bê tông.
- Cát tạo khuôn là cát được làm ẩm bằng nước hay dầu và sau đó tạo hình thành khuôn để đúc khuôn cát. Loại cát này phải chịu được nhiệt độ và áp suất cao, đủ xốp để thoát khí và có kích thước hạt nhỏ, mịn, đồng nhất, không phản ứng với kim loại nóng chảy.
- Là một trong các thành phần chủ yếu để sản xuất thủy tinh.
- Cát đã phân loại bằng sàng lọc cũng được dùng như là một vật liệu mài mòn trong đánh bóng bề mặt bằng phun cát áp lực cao hay trong các thiết bị lọc nước.
- Các xí nghiệp sản xuất gạch ngói có thể dùng cát làm phụ gia để trộn lẫn với đất sét và các vật liệu khác trong sản xuất gạch.
- Cát đôi khi dược trộn lẫn với sơn để tạo ra bề mặt ráp cho tường và trần cũng như sàn chống trượt trong xây dựng.
- Các loại đất cát thích hợp cho một số loại cây trồng như dưa hấu, đào, lạc cũng như là vật liệu được ưa thích trong việc tạo nền móng cho các trang trại chăn nuôi bò sữa vì khả năng thoát nước tốt của nó.
- Cát được sử dụng trong việc tạo cảnh quan như tạo ra các ngọn đồi và núi nhỏ, chẳng hạn trong xây dựng các sân golf.
- Cát được dùng để cải tạo các bãi tắm.
- Các bao cát được dùng để phòng chống lũ lụt và chống đạn.
- Xây dựng lâu đài cát cũng là một hoạt động khá phổ biến. Có nhiều cuộc thi về nghệ thuật xây dựng các lâu đài cát.
- Hoạt hình cát là một kiểu nghệ thuật biểu diễn và là công cụ kỹ thuật để sản xuất phim hoạt hình.
- Các bể nuôi sinh vật cảnh đôi khi cũng dùng cát và sỏi.
- Trong giao thông đường bộ và đường sắt người ta đôi khi sử dụng cát để cải thiện khả năng bám đường của bánh xe trong một số điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
- Cát còn dùng để chữa cháy ở một số nơi như cây xăng, trạm phòng cháy chữa cháy
Nguy hiểm
Khai thác cát trên [[sông Hậu]]
Cát nói chung là không gây độc cho sức khỏe. Tuy vậy người ta vẫn phải cẩn thận trong một số hoạt động có sử dụng cát, chẳng hạn như trong việc đánh bóng bề mặt bằng phun cát áp lực cao. Những người làm việc với cát trong hoạt động như vậy cần đeo kính bảo hộ và khẩu trang để tránh cát bắn vào mắt hay hít thở phải bụi cát. Những người bị phơi nhiễm dài hạn trước bụi silica có thể bị mắc bệnh bụi phổi, một loại bệnh phổi do hít thở phải các hạt silica mịn. Các MSDS cho silica đều thông báo rằng "hít thở quá mức silica kết tinh gây ra các e ngại nghiêm trọng về sức khỏe".[http://www.simplot.com/industrial/silica/silica_msds.cfm]
Cát thể tạo thành cát lún trong các khu vực dư thừa nước với áp suất căng lớn, do nó bị chảy nhão ra. Khi khô đi nó tạo thành các vật cản đối với các sinh vật bị nhốt trong đó, thường làm cho chúng bị chết.
Tập tin:Sanden ICE3.jpg|Với tốc độ 300 km/h, một chiếc tàu cao tốc ICE 3 (DB hạng 403) cuốn theo nhiều cát trên đường ray
Tập tin:Sandstorm_in_Al_Asad,_Iraq.jpg|Bão cát tại Iraq
Tập tin:Suesswasserstachelroche.jpg|Một con cá đuối gai độc (họ Dasyatidae) giấu mình trong cát
Tập tin:Volcanic sand (Perissa, Santorini, Greece).jpg|Hình chụp gần cát đen từ tro núi lửa ở bãi biển Perissa, Santorini, Hy Lạp
Tập tin:Sand Excavation on Song Tien VN2002.jpg|Khai thác cát trên Sông Tiền tỉnh Đồng Tháp, Việt Nam
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Thành Cát Tư Hãn** (; tên thật: **Temüjin**; phiên âm Hán-Việt: **Thiết Mộc Chân**; tháng 8 năm 1227) là người sáng lập và khả hãn đầu tiên của Đế quốc Mông Cổ. Sau khi dành
**Gia Cát Lượng** (; 181 – 234), biểu tự **Khổng Minh** (孔明), hiệu **Ngọa Long** (臥龍), là Thừa tướng, công thần khai quốc, nhà chính trị, nhà ngoại giao, chỉ huy quân sự, nhà giáo
Máy cắt cỏ chạy bằng [[xăng]] **Máy cắt cỏ** là thiết bị giúp con người tỉa, cắt các loại cỏ hoặc cây dại nhỏ nhằm thay thế các công cụ truyền thống như dao, kéo,
**Cát Lâm** (, ), là một tỉnh ở Đông Bắc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Năm 2018, Cát Lâm là tỉnh đông thứ hai mươi mốt về số dân, đứng thứ hai mươi tư
**Vũ Cát Tường** (sinh ngày 2 tháng 10 năm 1992) là một ca sĩ kiêm sáng tác nhạc và nhà sản xuất thu âm người Việt Nam. Tường được biết đến với khả năng kết
nhỏ|phải|Cát biển ở Đà Nẵng, Việt Nam Hình chụp gần cát bãi biển ở Vancouver, với diện tích bề mặt khoảng 1-2 cm vuông **Cát** là vật liệu dạng hạt nguồn gốc tự nhiên bao
:_Chim cắt trong nghĩa rộng còn được dùng để gọi nhiều loài chim ăn thịt không thuộc chi này_. **Chi Cắt** (danh pháp khoa học: _Falco_) là một chi chim săn mồi bao gồm khoảng
nhỏ|phải|[[Cảng Sydney là một phần nhỏ của Cảng Jackson nằm tại thành phố Sydney (Úc) là một cửa cắt khía (hay thung lũng sông chìm). Hình dạng cành cây của cửa cắt khía chính là
**Galdan** (, chữ Hán: 噶爾丹, Hán Việt: **Cát Nhĩ Đan** hay cũng phiên thành **Cát Lặc Đan** (噶勒丹) 1644 - 1697), là một Đại hãn người Mông Cổ nhánh Oirat của Hãn quốc Chuẩn Cát
phải|nhỏ| [[Đảo Ireland sau khi bị phân chia thành Nam Ireland và Bắc Ireland. Nam Ireland chủ yếu là những người theo chủ nghĩa dân tộc Ireland (ngày nay là Cộng hoà Ireland), trong khi
**Tỉnh trưởng Chính phủ Nhân dân tỉnh Cát Lâm** được bầu cử bởi Đại hội Đại biểu nhân dân tỉnh Cát Lâm, lãnh đạo bởi thành viên của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Cán bộ,
nhỏ|275x275px| Vạch đích của lớp 250cc tại cuộc đua cắt cỏ Swifts Creek 2007 **Đua máy cắt cỏ** là một hình thức đua xe thể thao trong đó các tay đua sử dụng máy cắt
nhỏ|Nước cất trong y tế nhỏ|Một bộ máy chưng cất nước **Nước cất** là **nước tinh khiết**, nguyên chất, được điều chế bằng cách chưng cất và thường được sử dụng trong y tế như
**Diên Cát** (, Chosŏn'gŭl: 연길, _Yeon-gil;_ Hangul: 옌지, _Yenji,_ Hán Việt: _Diên Cát thị_) là một huyện cấp thị (thành phố cấp huyện) của châu tự trị Diên Biên, tỉnh Cát Lâm, Trung Quốc, gần
Đồng hồ cát. **Đồng hồ cát** là một dạng đồng hồ, dụng cụ đo thời gian gồm hai bình thủy tinh được nối với nhau bằng một eo hẹp, để cát mịn chảy từ bình
phải|Một máy cắt bằng tia nước đang tạo ra một công cụ đặc biệt **Máy cắt bằng tia nước** là một công cụ có khả năng cắt kim loại hay các vật liệu khác bằng
**Họ Cắt** (danh pháp khoa học: **_Falconidae_**) là một họ của khoảng 65-66 loài chim săn mồi ban ngày. Theo truyền thống, họ này chia ra thành 2 phân họ là Polyborinae, trong đó bao
nhỏ| Kìm cắt với tay cầm không được bọc. **Kìm** cắt (hoặc **kìm cắt dây**) là loại kìm dùng để cắt dây (chúng thường không được sử dụng để kẹp hoặc vặn bất cứ thứ
**Chưng cất** là một phương pháp tách dùng nhiệt để tách hỗn hợp đồng thể (dung dịch) của các chất lỏng khác nhau. Chất rắn hòa tan, ví dụ như các loại muối, được tách
Vũ Cát Tường là một ca sĩ, nhạc sĩ và nhà sản xuất âm nhạc người Việt Nam. Trong sự nghiệp âm nhạc, Vũ Cát Tường đã giành được hơn 50 giải thưởng lớn nhỏ
**Cắt bao quy đầu** là phẫu thuật cắt bỏ phần da bọc phía đầu của dương vật. phải|nhỏ|Cắt bao quy đầu Việc cắt bao quy đầu đã có từ thời tiền sử, có thể thấy
Bản đồ quần đảo Cát Bà, vùng rừng quốc gia Cát Bà được khoanh màu xanh đậm **Vườn quốc gia Cát Bà** là khu rừng đặc dụng của Việt Nam, khu dự trữ sinh quyển
**Vườn quốc gia Cát Tiên** là một khu bảo tồn thiên nhiên nằm trên địa bàn 3 huyện: Vĩnh Cửu , Bình Phước cách Thành phố Hồ Chí Minh 150 km về phía bắc. Đặc trưng
**Dòng Anh Em Đức Trinh Nữ Maria Diễm Phúc núi Cát Minh** (), thường gọi tắt là _Dòng Cát Minh_, _Dòng Camêlô_ (người Công giáo Việt Nam phiên âm từ chữ _Carmel_), _Dòng Kín Camêlô_
nhỏ|Mỏ [[cát dầu Athabasca ở Alberta, Canada là một mỏ cát bitum rất lớn.]] **Cát dầu** là một loại tích tụ của bitumen. Loại cát này có mặt một cách tự nhiên ở dạng hỗn
nhỏ|phải|286x286px|Nhìn từ tầng 2, nhà ga T1 sân bay Phù Cát thế=|nhỏ|288x288px|Bên trong nhà ga mới (T1) được đưa vào khai thác tháng 5 năm 2018 **Sân bay Phù Cát** (mã sân bay IATA: **UIH**,
phải|Minh họa hiện tượng cát lún **Cát lún** là hỗn hợp cát và đất sét ướt nước, thường ở vùng Đồng bằng châu thổ. Các hạt cát dính nhau do đất sét ướt, nó hoạt
Một doi cát nối đảo gần [[Karystos, Euboea, Hi Lạp]] **Doi cát nối đảo**, **bãi nối** hay **tôm-bô-lô** (tiếng Ý: _tombolo_, bắt nguồn từ tiếng Latinh _tumulus_) là một dạng địa hình tích tụ, theo
thế=|nhỏ|Hoạt động của thể cắt nối. **Thể cắt nối** (spliceosome) là phức hợp nuclêôprôtêin chịu trách nhiệm chủ yếu trong việc cắt bỏ các đoạn intrôn ra khỏi mRNA sơ khai và ghép
nhỏ|Đồi cát Nili Patera thumb|Cồn cát hình lưỡi liềm tại Nili Patera thumb|Vị trí của Nili Patera **Nili Patera** là một cánh đồng cồn cát trên Sao Hỏa. Nó nằm trên đỉnh của một tầng
nhỏ|Trong cắt nối RNA, phân tử RNA sơ khai bị loại bỏ các đoạn intrôn, rồi nối các đoạn êxôn lại. **Cắt nối RNA** là quá trình loại bỏ các chuỗi không mã hoá (intrôn)
nhỏ|Souvenir Sandpainting **Tranh cát** (Sand art), **hoạ cát** (Sand drawing) hay **hoạ cát kim sa**... tất cả là tên gọi chung của một bộ môn nghệ thuật làm từ cát. Đây là một hình thức
**Cắt Saker** (danh pháp hai phần: **_Falco cherrug_**) là một loài chim thuộc chi Cắt. Đây là một loài chim cắt rất lớn. Loài này sinh sản từ Đông Âu kéo dài về phía đông
thumb|Đồi cát lớn nhất tại Tottori. thumb|Vị trí tại Nhật Bản. bao gồm những cồn cát nằm gần thành phố Tottori, thuộc tỉnh Tottori, Nhật Bản. Đây là hệ thống đụn cát lớn (trên 30 km²)
Cát đen **Cát đen** là hỗn hợp của loại cát mịn bóng có màu đen và có một ít từ tính, được tìm thấy ở lớp bồi tích phù sa. Theo các nhà thăm dò
**Chi Nhông cát** (_Leiolepis_) là một nhóm nhông mà hiện tại người ta còn biết tới rất ít ỏi. Chúng là các loài nhông bản địa tại Thái Lan, Myanma, Lào, Campuchia, Indonesia và Việt
**Thánh địa Cát Tiên** là tên gọi quần thể di chỉ khảo cổ được phát hiện từ năm 1985, nằm trong một bồn địa rộng hàng trăm hecta và trải trên chiều dài khoảng 15
**Cát Bà** có thể là: * Quần đảo Cát Bà: một quần đảo nằm trong vịnh Bắc Bộ * Đảo Cát Bà: hòn đảo lớn nhất trong quần đảo Cát Bà * Thị trấn Cát
**Bộ Cắt** (danh pháp khoa học: **_Falconiformes_**) là một nhóm khoảng chứa các loài chim săn mồi ban ngày. Việc phân loại chim ăn thịt là khó khăn và bộ này được xử lý theo
thumb|_Falco peregrinus_ thumb|_Falco peregrinus madens_ **Cắt lớn** (danh pháp hai phần: **_Falco peregrinus_**; tiếng Anh: _peregrine falcon_) là một loài chim trong chi Cắt ở Bắc Mỹ. Loài chim này có sải cánh rộng và
Sự **chia cắt Việt Nam** là tình trạng cắt cứ sâu sắc và phân tranh mạnh mẽ mà quyết liệt trên các vùng miền của các lực lượng chính trị - xã hội - quân
nhỏ| Cát san hô từ một bãi biển ở [[Aruba ]] **Cát san hô** là một tập hợp của cát của các hạt có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới biển
**Cát Lâm** (tiếng Hoa: 吉林市, bính âm: _Jílín shì_, Hán-Việt: Cát Lâm thị) là một địa cấp thị tại tỉnh Cát Lâm, Trung Quốc. Cát Lâm có dân số 1.985.000 người (vùng đô thị là
thumb|_Falco sparverius_ **Cắt Mỹ** (danh pháp hai phần: **_Falco sparverius_**) là một loài cắt nhỏ, loài cắt duy nhất tại Mỹ. Nó là loài cắt phổ biết nhất Bắc Mỹ, và được tìm thấy tại
**Chi Cắt sẻ** (danh pháp khoa học: **_Microhierax_**) là một chi chim trong họ Falconidae. Bao gồm 5 loài cắt nhỏ có kích thước cỡ chim sẻ, với chiều dài 14–20 cm, cân nặng 28-75 gram,
**Chi Cắt lùn** (danh pháp khoa học: **_Polihierax_**) là một chi chim trong họ Họ Cắt, là dạng cắt nhỏ săn bắt sâu bọ, bò sát, các loài chim và động vật có vú nhỏ.
**Chi Cắt rừng** (tên khoa học: **_Micrastur_**) là một chi chim trong họ Falconidae. Gồm 7 loài chim chim săn mồi sống ở Trung và Nam Mỹ, có kiểu sống giống với diều hâu rừng
**Chưng cất phá hủy** là một dạng chưng cất nhằm loại ra và thu hồi riêng các khí và các chất còn lại từ một số chất bằng cách nung nóng nó mà không có
**Nhông cát trinh sản** (danh pháp hai phần: **_Leiolepis ngovantrii_**), là một loài thằn lằn thuộc chi _Leiolepis_, thường gọi chung là nhông cát, mới được các tác giả Ngô Văn Trí thuộc Viện Khoa
nhỏ|[[Erg Chebbi, Maroc]] Đụn cát [[Maspalomas ở Gran Canaria]] Vết trượt lở trên đỉnh của đụn cát Kelso, khu bảo tồn quốc gia Mojave, [[California.]] Trong địa lý tự nhiên, **đụn cát** (hay **cồn cát**)