Cách mạng Dân chủ 1990 tại Mông Cổ (, Ardchilsan Khuvĭsgal, Cách mạng Dân chủ) là một cuộc cách mạng chống chế độ xã hội chủ nghĩa và chủ thuyết cộng sản chủ nghĩa nhằm giúp Mông Cổ thoát khỏi ảnh hưởng của Nga và xây dựng nền chính trị-xã hội mới, kinh tế thị trường và cơ chế pháp quyền với 1 Nhà nước và Chính phủ theo dân tộc chủ nghĩa hữu khuynh phi Marxist và phi Cộng sản; cuộc cách mạng này bắt đầu bằng những cuộc tuần hành và tuyệt thực nhằm lật đổ ban lãnh đạo nước Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ. Lực lượng xung kích của cách mạng chủ yếu là những thanh niên thị uy tại quảng trường Sükhbaatar tại thủ đô Ulaanbaatar. Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ quyết định nhượng bộ người biểu tình và cuối cùng là soạn thảo hiến pháp mới.
Đây là sự khởi đầu của quá trình chấm dứt thời kỳ xã hội chủ nghĩa kéo dài 70 năm tại Mông Cổ. Mặc dù một hệ thống đa đảng được thiết lập, song Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ trên thực tế vẫn nắm quyền cho đến năm 1996. Tuy thế, các cải cách được thi hành và một quá trình chuyển đổi sang kinh tế thị trường được bắt đầu. Cách mạng lấy cảm hứng từ những cải cách tại Liên Xô, và từ các cuộc cách mạng tương tự tại Đông Âu vào cuối năm 1989.
Bối cảnh
Tại Mông Cổ có những phong trào ủng hộ độc lập vào năm 1911 nhằm chống lại triều đình Đại Thanh. Cuối cùng, Đảng Nhân dân Mông Cổ đoạt lấy quyền lực tại Ngoại Mông vào năm 1921 với trợ giúp từ nước Nga Xô viết, sau khi đẩy lui các lực lượng Bạch vệ Nga và Trung Hoa. Năm 1924, đảng này đổi tên thành Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ.
Trong những thập niên sau đó, Mông Cổ luôn liên kết rất chặt chẽ với Liên Xô. Sau khi Yumjaagiin Tsedenbal bị hạ bệ vào năm 1984, và lấy cảm hứng từ các cải cách của Mikhail Gorbachev tại Liên Xô, tập thể lãnh đạo mới dưới quyền Jambyn Batmönkh thi hành các cải cách kinh tế, song chưa đủ đối với những người muốn cải cách hơn nữa vào cuối năm 1989.
Dòng sự kiện
Thanh niên Mông Cổ mong muốn có sự thay đổi trong xã hội, cùng cách chính phủ điều hành công việc. Họ bắt đầu tụ họp và thảo luận một cách bí mật. Ví dụ, trong thời gian học tập tại Liên Xô, Tsakhiagiin Elbegdorj được học về Glasnost, các khái niệm như tự do phát biểu và tự do kinh tế. Sau khi trở về Mông Cổ, ông tụ họp với những người đồng chí hướng khác và cố gắng trình bày những ý tưởng này cho nhiều người hơn, bất chấp những nỗ lực đàn áp từ Bộ chính trị. Ngày 28 tháng 11 năm 1989, vào cuối một bài diễn thuyết tại Hội nghị Nghệ sĩ trẻ toàn quốc lần thứ 2, Elbegdorj nói rằng Mông Cổ cần dân chủ và thỉnh cầu thanh niên cộng tác để thiết lập chế độ dân chủ tại Mông Cổ.
Chủ tịch đại hội ngắt bài diễn thuyết của Elbegdorj và cảnh cáo ông không được nói những điều như vậy. Đó là vào năm 1989 và Mông Cổ đã là một quốc gia cộng sản trong 68 năm. Đương thời, mọi cá nhân đều được cho là trinh sát phi chính thức của đảng cộng sản, họ sẽ báo cáo những ai bày tỏ các quan điểm khác với chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Kết thúc đại hội, hai thanh niên là Dari. Sukhbaatar và Chimediin Enkhee gặp Elbegdorj và ba người đồng ý thành lập một phong trào dân chủ và để nhằm bí mật truyền bá tin tức đến các thanh niên khác. Sau đó, ba người tụ họp và thống nhất với 10 cá nhân khác và họ được gọi là Mười ba lãnh đạo của Cách mạng Dân chủ Mông Cổ. Elbegdorj và bạn bè bí mật tụ họp với các thanh niên khác trong giảng đường Đại học Quốc gia Mông Cổ và thảo luận về dân chủ, chính sách kinh tế thị trường tự do, và các chủ đề bị cấm khác vào đương thời, và bắt đầu soạn thảo một kế hoạch nhằm tổ chức một phong trào dân chủ. Họ tụ họp nhiều lần và đưa đến những người bạn mới và những người ủng hộ mới cùng bí mật gia nhập. Một đêm, họ đặt biển quảng cáo về cuộc tuần hành mở của mình trên đường phố. Tại đây, Elbegdorj tuyên bố thiết lập Liên hiệp Dân chủ Mông Cổ. Những người biểu tình kêu gọi Mông Cổ chấp thuận perestroika và glasnost. Những lãnh đạo bất đồng chính kiến yêu cầu bầu cử tự do và cải cách kinh tế, song trong khuôn khổ một "chủ nghĩa xã hội dân chủ nhân đạo".
Ngày 14 tháng 1 năm 1990, những người biểu tình, nay đã tăng trưởng từ 300 lên khoảng 1.000, tụ họp tại quảng trường trước Bảo tàng Lenin tại Ulaanbaatar. Tiếp theo, một cuộc tuần hành trên quảng trường Sükhbaatar diễn ra vào ngày 21 tháng 1 (trong nhiệt độ -30 C). Những người biểu tình mang theo những biểu ngữ ám chỉ đến Thành Cát Tư Hãn, phục hồi một nhân vật mà hệ thống giáo dục Xô viết không chú ý tán tụng. Họ ca tụng Daramyn Tömör-Ochir, một chính trị gia bị thanh trừng vào năm 1962 trong các nỗ lực nhằm đàn áp việc kỷ niệm 800 năm sinh nhật Thành Cát Tư Hãn. Những người chống đối mang theo một quốc kỳ Mông Cổ cải biến khi thiếu một sao tượng trưng cho chủ nghĩa xã hội; nó được sử dụng làm quốc kỳ mới sau cách mạng. Các nhà hoạt động nhận được thêm sự ủng hộ của dân chúng Mông Cổ, cả tại thủ đô và vùng thôn quê và các hoạt động của liên hiệp kéo theo những kêu gọi khác về dân chủ trên toàn quốc. Xảy ra các cuộc tuần hành cuối tuần vào tháng 1 và các đảng đối lập đầu tiên của Mông Cổ được hình thành. Các cuộc tuần hành khuếch trương đến hàng nghìn người tại thủ đô, tại Erdenet và Darkhan, và đến các tỉnh lỵ, nổi bật là tại thành phố Mörön tại tỉnh Khövsgöl.
Sau nhiều cuộc tuần hành của hàng nghìn người tại thủ đô cũng như các tỉnh lỵ, vào ngày 4 tháng 3 năm 1990, Liên hiệp Dân chủ Mông Cổ cùng ba tổ chức cải cách khác tổ chức chung một cuộc tụ họp đại chúng ngoài trời, mời chính phủ đến tham dự. Chính phủ không cử đại diện đến tham dự và cuộc tụ họp phát triển thành một cuộc tuần hành với trên 100.000 người yêu cầu thay đổi dân chủ.
Chủ tịch Bộ chính trị Jambyn Batmönkh quyết định giải thể Bộ chính trị và từ chức vào ngày 9 tháng 3 năm 1990. Tuy nhiên, trong hậu trường, Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ nghiêm túc cân nhắc việc đàn áp những người biểu tình, soạn thảo một nghị định còn thiếu chữ ký của lãnh đạo đảng là Jambyn Batmönkh. Batmönkh phản đối điều này, duy trì một chính sách nghiêm ngặt là không bao giờ sử dụng vũ lực.
Elbegdorj tuyên bố tin tức Bộ chính trị từ chức đến những người tuyệt thực và đến quần chúng tụ tập trên quảng trường Sükhbaatar vào ngày hôm đó sau các cuộc đàm phán giữa các lãnh đạo của Đảng Nhân dân Cách mạng và Liên hiệp Dân chủ. Sau Cách mạng Dân chủ năm 1990 tại Mông Cổ, cuộc bầu cử quốc hội đa đảng được tổ chức vào ngày 29 tháng 7 năm 1990. Trong cuộc bầu cử này, Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ thắng 357/430 ghế tại Đại Hural (thượng nghị viện) và 31 trong số 53 ghế tại Tiểu Hural (hạ nghị viện). Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ có được một vị thế vững chắc tại khu vực nông thôn.
Tuy nhiên, chính phủ mới của Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ dưới quyền D. Byambasüren chia sẻ quyền lực với những người dân chủ, và thi hành các cải cách hiến pháp và kinh tế. Những cải cách này xảy ra đồng thời với Liên Xô tan rã, là nước cho đến năm 1990 cung cấp viện trợ kinh tế đáng kể cho ngân sách quốc gia của Mông Cổ, quốc gia phải trải qua các vấn đế kinh tế khắc nghiệt. Đảng Dân chủ Mông Cổ bắt nguồn từ Khối Liên minh Dân chủ là một phần của chính phủ liên minh ba thành phần với Đảng Nhân dân Cách mạng cầm quyền trong nhiệm kỳ 2004-2008 vào 2008-2012; và sau đó cùng với Đảng Ý chí Công dân-Xanh và Đảng Nhân dân Cách mạng (mới) từ năm 2012 trở đi.
Trong cuộc bầu cử tổng thống Mông Cổ năm 2009, ứng cử viên Đảng Dân chủ Mông Cổ, một trong những lãnh tụ cách mạng dân chủ Tsakhiagiin Elbegdorj đánh bại tổng thống đang nắm quyền Nambaryn Enkhbayar. Tiếp theo chiến thắng này, trong cuộc bầu cử quốc hội Mông cổ năm 2012, Đảng Dân chủ Mông Cổ lại tiếp tục thắng. Trong các cuộc bầu cử địa phương ở thủ đô và các vùng năm 2012, Đảng Dân chủ Mông Cổ thắng lần đầu tiên trong lịch sử quốc gia này. Trong cuộc bầu cử tổng thống Mông Cổ 2013, ứng cử viên Đảng Dân chủ Mông Cổ là tổng thống lâm thời Tsakhiagiin Elbegdorj lại thắng cử. Như vậy Đảng Dân chủ Mông Cổ hiện nay dựa vào Khối Liên minh của những người hoạt động dân chủ đã nắm quyền tổng thống, có đa số ở quốc hội, và lãnh đạo chính quyền kể từ năm 2012.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Cách mạng Dân chủ 1990 tại Mông Cổ** (, Ardchilsan Khuvĭsgal, _Cách mạng Dân chủ_) là một cuộc cách mạng chống chế độ xã hội chủ nghĩa và chủ thuyết cộng sản chủ nghĩa nhằm
**Quốc huy Mông Cổ** (, _Mongol Ulsīn törín süld_) được sử dụng bởi chính phủ Mông Cổ như biểu tượng của nhà nước. Nó chính thức được sử dụng mẫu trên các tài liệu như
**Cách mạng Mông Cổ 1921** (), còn gọi là Cách mạng Dân chủ 1921, Cách mạng Ngoại Mông 1921, là một sự kiện quân sự và chính trị do những nhà cách mạng Mông Cổ
nhỏ|phải|Cảnh quan thảo nguyên Mông Cổ **Du lịch Mông Cổ** là hoạt động du lịch ở đất nước Mông Cổ, cũng là ngành quan trọng nhất định trong nền kinh tế Mông Cổ. Với những
nhỏ|Từ "Mông Cổ" trong chữ viết Kirin nhỏ|220x220px|Tượng đài ký tự Kirin được dựng lên trong một dự án chung giữa Bulgaria và Mông Cổ ở [[Nam Cực]] **Bảng chữ cái Kirin Mông Cổ** (tiếng
**Cách mạng 1989**, hay còn được gọi là **Sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu** (còn được gọi bằng nhiều tên gọi khác như là **Mùa
**Mông Cổ** là một quốc gia nội lục nằm tại nút giao giữa ba khu vực Trung, Bắc và Đông của châu Á. Lãnh thổ Mông Cổ gần tương ứng với vùng Ngoại Mông trong
**Mông Cổ** hiện nay là một nước Cộng hòa dân chủ đại nghị bán tổng thống, theo đó tổng thống được bầu cử trực tiếp. Nhân dân cũng chọn ra các đại biểu quốc hội,
Một cuộc **cách mạng phi bạo lực** (hay **cách mạng bất bạo động**) là một cuộc cách mạng sử dụng chủ yếu hình thức phản đối bất bạo động chống lại chính phủ được xem
**Cộng hòa Dân chủ Afghanistan** (**DRA**; , **'; , **'), đổi tên từ 1987 thành **Cộng hòa Afghanistan** (; **'; , **'), tồn tại từ năm 1978-1992 trong thời kỳ xã hội chủ nghĩa do
**Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ** ( (БНМАУ), Tập tin:Mongolian People's Republic.svg, _Bügd Nairamdakh Mongol Ard Uls (BNMAU)_) là một nhà nước xã hội chủ nghĩa tồn tại ở vùng Đông Á từ năm 1924
**Dân chủ** là một phương pháp ra quyết định tập thể trong đó mọi thành viên đều có quyền ngang nhau khi tham gia ra quyết định. Dân chủ cũng được hiểu là một hình
**Campuchia Dân chủ** (, ; còn gọi là **Kampuchea**, , _Kămpŭchéa_) là tên chính thức của nhà nước Campuchia từ năm 1976 đến năm 1979, dưới sự cai trị của Pol Pot và Đảng Cộng
## Thời kỳ đầu tiên nhỏ|trái|Lãnh thổ của người Hung Nô dưới thời vua Mặc Đốn Vùng đất Mông Cổ ngày nay từng là nơi sinh sống của rất nhiều tộc người từ thời tiền
**Đảng Nhân dân Mông Cổ** thành lập ngày 01 tháng 3 năm 1921, là chính đảng duy nhất lãnh đạo xã hội Mông Cổ và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Mông Cổ. Từ
**Tsakhiagiin Elbegdorj** (, latinh hóa: _Cahiagiin Elbegdorƶ_, đôi khi còn được gọi là **Elbegdorj Tsakhia**, sinh ngày 30 tháng 3 năm 1963) là Tổng thống thứ tư của Mông Cổ. Ông đã giành chiến thắng
**Cuộc cách mạng công nghiệp lần 3**, hay còn được gọi **Cách mạng kỹ thuật số** (), kỷ nguyên công nghệ thông tin, diễn ra từ những năm 1950 đến cuối những năm 1970, với
Mô hình [[động cơ hơi nước của James Watt. Sự phát triển máy hơi nước khơi mào cho cuộc cách mạng công nghiệp Anh.]] **Cuộc cách mạng công nghiệp** hay còn gọi là **Cách mạng
**Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên** (), gọi ngắn là **Triều Tiên** (, MR: Chosŏn) hay **Bắc Triều Tiên** (, MR: Puk-chosŏn) là một quốc gia ở Đông Á, tạo thành nửa phía
Vấn đề **nhân quyền tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên** rất khó để đánh giá toàn diện vì nó bị xem là vấn đề bí mật và nhạy cảm ở quốc gia
**Thủ tướng Mông Cổ** () là người đứng đầu chính phủ của Mông Cổ. Thủ tướng do Đại Khural Quốc gia bầu, bãi nhiệm thông qua bỏ phiếu bất tín nhiệm. Thủ tướng đương nhiệm
**Ölgii** (, , , ) là thủ phủ của tỉnh Bayan-Ölgii tại Mông Cổ, bên bờ sông Khovd, ở nơi xa nhất về phía tây của đất nước. Thành phố nằm trên độ cao 1710
, cũng thường được gọi với tên phiên âm của nó là **Kuomintang** (**KMT**; ), là chính đảng do Tôn Trung Sơn và các chí sỹ của ông sáng lập và tồn tại cho đến
right|Biểu tình của những người theo chủ nghĩa xã hội vào [[Ngày Quốc tế Lao động 1912 tại Union Square ở Thành phố New York]] **Chủ nghĩa xã hội** (; ; Hán: 社會主義; Nôm: 主義社會)
**Đại Khural Quốc gia** (Tiếng Mông Cổ: Улсын Их Хурал, _Ulsyn Ikh Khural_, tiếng Anh: State Great Assembly hoặc State Great Khural) là quốc hội đơn viện của Mông Cổ, có trụ sở nằm ở
**Ulaanbaatar** (phiên âm: _U-lan-ba-ta_, , chữ Mông Cổ: , chuyển tự: _Ulaghanbaghator_; phiên âm IPA: , nghĩa là "Anh Hùng Đỏ") là thủ đô và cũng là thành phố lớn nhất của Mông Cổ. Với
**Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga** ( ) hoặc gọi tắt là **Nga Xô viết** là nước cộng hòa Xô viết lớn nhất và đông dân nhất trong số mười
thumb|Một ví dụ về lấy dữ liệu đầu ra từ truy vấn cơ sở dữ liệu SQL. **Cơ sở dữ liệu** () là một tập hợp các dữ liệu có tổ chức liên quan đến
phải|Bản đồ các [[quốc gia theo mật độ dân số, trên kilômét vuông. (Xem _Danh sách quốc gia theo mật độ dân số._)]] phải|Các vùng có mật độ dân số cao, tính toán năm 1994.
**Kim Jong-il** (lúc mới sinh có tên **Yuri Irsenovich Kim**; Chosŏn'gŭl: 김정일; Hancha: 金正日; Hán Việt: _Kim Chính Nhật_; 16 tháng 2 năm 1941 – 17 tháng 12 năm 2011) là lãnh tụ tối cao
nhỏ|274x274px|[[Quốc huy Việt Nam|Quốc huy nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam là ví dụ điển hình của huy hiệu học xã hội chủ nghĩa. Màu đỏ và ngôi sao là biểu tượng
[[Tập tin:Socialist states by duration of existence.png|Đây là danh sách nước tự tuyên bố là nước xã hội chủ nghĩa dưới bất kỳ định nghĩa nào, số năm được mã màu khác nhau: Nhấn vào
**Phương tiện truyền thông mạng xã hội** (tiếng Anh: _social media_) là các ứng dụng hoặc chương trình được xây dựng dựa trên nền tảng Internet, nhằm tạo điều kiện cho việc tạo mới hoặc
**Dịch vụ mạng xã hội** (tiếng Anh: **social networking service** – **SNS**) là dịch vụ nối kết các thành viên cùng sở thích trên Internet lại với nhau với nhiều mục đích khác nhau không
**Phim cổ trang Việt Nam** là những bộ phim điện ảnh, phim truyền hình và đôi khi cả tác phẩm sân khấu (có thu hình) sử dụng trang phục, tập quán và lễ nghi thời
**Tỉnh trưởng Chính phủ Nhân dân tỉnh Liêu Ninh** được bầu cử bởi Đại hội Đại biểu nhân dân tỉnh Liêu Ninh, lãnh đạo bởi thành viên của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Cán bộ,
**Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc** () là bản hiến pháp thứ năm và hiện hành của Trung Hoa Dân Quốc (ROC), được Quốc Dân Đảng phê chuẩn trong kỳ họp Quốc hội Lập hiến
**Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Armenia** ( _Haykakan Sovetakan Soc’ialistakan Hanrapetut’yun_; _Armjanskaja Sovetskaja Sotsialističeskaja Respublika_), cũng viết tắt là **CHXHCNXV Armenia** hay **Armenia Xô viết**, là một trong 15 nước cộng hòa
Một **công dân kỹ thuật số** () là người có kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin để giao tiếp với người khác, tham gia vào các hoạt động xã hội, kinh doanh và
Trong nhiều thập kỷ, trên quan điểm chính trị, Cộng hòa nhân dân Trung Hoa từng được biết đến là một thực thể chính trị đồng nghĩa với Trung Quốc lục địa. Về mặt lịch
**Bộ Dân ủy Nội vụ** (, _Narodnyy komissariat vnutrennikh del_), viết tắt **NKVD** ( ) là một cơ quan hành pháp của Liên Xô, đơn vị trực tiếp thi hành quyền lực của Đảng Cộng
nhỏ|Chiếc [[mũ cối (ở đây là mũ thời Đệ nhị Đế chế Pháp) là một hình tượng đại diện cho chủ nghĩa thực dân.]] **Chủ nghĩa thực dân** (Tiếng Anh: _colonialism_) là hình thái xã
**Đại Việt Quốc dân Đảng**, thường được gọi tắt là **Đảng Đại Việt**, là một đảng phái chính trị của Việt Nam, thành lập từ năm 1939. Đảng Đại Việt là một trong những đảng
thumb|[[Anatoly Serdyukov với ý tưởng cải tổ trên diện rộng quân đội Nga vào năm 2008]] **Cải cách quân đội Nga năm 2008** (_2008 Russian military reform_) hay còn gọi là **cải cách Serdyukov** (_Реформа
**Cộng hòa Nhân dân Ba Lan** (1952–1989), trước đây là **Cộng hòa Ba Lan** (1944–1952), là một quốc gia ở Trung Âu tồn tại như tiền thân của Cộng hòa Ba Lan dân chủ hiện
**Không quân nhân dân Việt Nam** (**KQNDVN**), được gọi đơn giản là **Không quân Việt Nam** (**KQVN**) hay **Không quân Nhân dân**, là một bộ phận của Quân chủng Phòng không – Không quân, trực
**Văn hóa Đan Mạch** có một di sản kiến thức và nghệ thuật phong phú. Các khám phá thiên văn của Tycho Brahe (1546–1601), Ludwig A. Colding (1815–1888) đã khớp nối định luật bảo toàn
**Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc** (giản thể: 中国人民解放军, phồn thể: 中國人民解放軍, phiên âm Hán Việt: Trung Quốc Nhân dân Giải phóng Quân), gọi tắt là **Giải phóng quân**, cũng được gọi là **Quân
**Bayankhongor** (, nghĩa là _Người yêu giàu có_) là một trong 21 aimag (tỉnh) của Mông Cổ. Tỉnh nằm ở tây nam của đất nước, với diện tích 116.000 km, Bayankhongor là một trong những tỉnh
Ở Việt Nam, đã có nhiều hình thức **sân khấu cổ truyền** tồn tại từ lâu đời như hát chèo, hát tuồng, múa rối nước... và mới hơn như cải lương, kịch dân ca. Theo