✨Các sắc tộc Thái

Các sắc tộc Thái

Các sắc tộc Thái hay các sắc tộc Thái-Kadai là cụm từ được sử dụng để nói một cách tổng thể về một số các nhóm sắc tộc ở miền nam Trung Quốc và Đông Nam Á, trải dài từ đảo Hải Nam tới miền đông Ấn Độ và từ miền nam Tứ Xuyên tới Lào, Thái Lan, một phần Việt Nam, với ngôn ngữ sử dụng thuộc ngữ hệ Thái-Kadai và chia sẻ một số các truyền thống cùng lễ hội tương tự, bao gồm cả Songkran (Lễ đón năm mới của các sắc tộc Thái). Mặc dù chưa bao giờ có một nhà nước dân tộc thống nhất của chính họ, nhưng các dân tộc này cũng có sự chia sẻ lịch sử về ý tưởng mơ hồ về "nhà nước Siam", hay biến thể thành "nhà nước Shan" hay "nhà nước Assam" ở một số nơi, và phần lớn các dân tộc này đều tự nhận mình là "người Thái" (Tai hoặc Thai trong văn liệu chữ Latin).

Nguồn gốc của sắc tộc Thái

Nghiên cứu ngôn ngữ học so sánh dường như chỉ ra rằng các sắc tộc Thái là những hậu duệ của một nền văn hóa nói tiếng Tiền Thái-Kadai ở miền nam Trung Quốc và họ nguyên thủy có thể là hậu duệ của người Nam Đảo (Austronesia) gốc ở Đài Loan.

Trước khi đến sinh sống tại Trung Hoa lục địa, người ta cho rằng người Thái đã di cư từ quê hương trên đảo Đài Loan nơi mà họ sử dụng phương ngữ của tiếng Tiền-Nam Đảo (proto-Austronesia) hay một trong các ngôn ngữ hậu duệ của nó.

Trong khi giả thuyết này về nguồn gốc của các sắc tộc Thái hiện vẫn là học thuyết chính nhưng vẫn không có đủ các chứng cứ khảo cổ học để chứng minh hay bác bỏ nhận định này và chỉ riêng chứng cứ ngôn ngữ học thì không đủ để đưa ra kết luận. Tuy nhiên, trong sự hỗ trợ tiếp sau này cho giả thuyết này thì người ta tin rằng nhóm đơn bội O1 Y-DNA là gắn liền với cả người Nam Đảo và các sắc tộc Thái. Sự phổ biến của nhóm đơn bội O1 Y-DNA trong số các sắc tộc Nam Đảo và Thái cũng gợi ý về nguồn gốc tổ tiên chung với các dân tộc Hán-Tạng, Nam Á và H'Mông-Miền vào khoảng 35.000 năm trước tại Trung Quốc. Nhóm đơn bội O2a cũng được phát hiện với tần suất cao trong số các dân tộc Thái, và đây là dấu vết mà họ chia sẻ với các dân tộc Nam Á. Các nhóm đơn bội Y-DNA O1 và O2a là các phân nhánh huyết thống của Nhóm đơn bội O Y-DNA, và tự nó lại là phân nhánh huyết thống của nhóm đơn bội K Y-DNA, một đột biến di truyền mà người ta tin rằng đã bắt nguồn từ khoảng 40.000 năm trước tại một khu vực nào đó nằm giữa Iran và miền trung Trung Quốc. Bổ sung cho đặc tính sắc tộc đề cập trên đây thì ông tổ của nhóm đơn bội K có lẽ là tổ tiên của gần như mọi người Melanesia hiện đại và tộc Mông Cổ cùng thổ dân châu Mỹ. Nhóm đơn bội K tự nó là phân nhánh huyết thống của nhóm đơn bội F Y-DNA, mà người ta tin rằng đã bắt nguồn từ Bắc Phi hay Tây Nam Á vào khoảng 45.000 năm trước. Nhóm đơn bội F được coi là gắn liền với làn sóng di cư lớn thứ hai ra khỏi châu Phi đại lục. Bổ sung cho đặc tính sắc tộc đề cập trên đây thì ông tổ của nhóm đơn bội F có lẽ là tổ tiên của mọi sắc tộc Ấn-Âu.

Những quốc gia do các sắc tộc Thái lập nên

  • Trường Sinh quốc / Đại Lịch / Đại Nam (ở Quảng Tây và phía bắc Việt Nam; xem Nùng Trí Cao)
  • Heokam (ở Vân Nam)
  • Các nhà nước Shan (như Mong Mao, Mong Yang, Mogaung ở Myanma và Thái Lan; xem thêm Người Shan)
  • Ahom (ở Assam)
  • Lào
  • Thái Lan (và các nhà nước của người Thái trong lịch sử Thái Lan như Sukhothai, Lan Na, Singhanavati, Nan, Phayao, Kao, Nakhon Si Thamm

Phân chia

Cấu trúc chính xác của các nhánh huyết thống của các sắc tộc Thái là chủ đề tranh cãi hiện nay của các nhà ngôn ngữ học và các nhà khoa học xã hội khác. Hiện tại vẫn không có sự đồng thuận về vấn đề phân tầng. Tuy nhiên, có sự đồng thuận chung về sự tồn tại của các nhóm khác biệt sau đây: Nhóm các dân tộc Thái hạt nhân ở Trung Quốc và phần lớn khu vực Đông Nam Á (bao gồm chủ yếu là người Thái, người Lào, người Isan, người Shan, người Choang, người Tày, người Nùng) Người Lê, chủ yếu ở Hải Nam, Trung Quốc (còn gọi là người Hlai) Các sắc tộc Kadai ở Trung Quốc và Việt Nam Các sắc tộc Kam-Sui (có thể gộp hay không gộp người Tiêu (标)) Người Saek ở Lào và Thái Lan Người Tiêu ở Trung Quốc

Các nhóm sắc tộc nói ngôn ngữ Thái-Kadai nhưng không là hậu duệ của sắc tộc Thái

Có một nhóm sắc tộc gọi là người Lạp Già (拉珈) ở tỉnh Quảng Tây của Trung Quốc về mặt sắc tộc là hậu duệ của người Dao nói thứ tiếng thuộc ngữ hệ Thái-Kadai gọi là tiếng Lạp Già. Những hậu duệ sắc tộc Dao này có lẽ đã sinh sống trong khu vực chủ yếu là những người nói tiếng thuộc ngữ chi Thái và bị đồng hóa bởi tiếng Thái-Kadai thời kỳ đầu (có thể là ngôn ngữ của các tổ tiên của người Tiêu). Người Lâm Cao (临高) tại tỉnh Hải Nam của Trung Quốc nói thứ tiếng thuộc ngữ hệ Thái-Kadai gọi là tiếng Lâm Thành (临城), mặc dù về mặt sắc tộc thì người Lâm Cao có nguồn gốc từ người Hán.

Phân bố địa lý

Các sắc tộc Thái theo dòng lịch sử đã từng cư trú tại Trung Quốc, Ấn Độ và Đông Nam Á lục địa kể từ thời kỳ mở rộng ban đầu của họ. Sự phân bố địa lý chính của họ tại các quốc gia trong khu vực này trông tương tự như một vòng cung mở rộng từ đông bắc Ấn Độ qua miền nam Trung Quốc và kéo dài xuống khu vực Đông Nam Á. Những cuộc di cư tương đối gần đây của các sắc tộc Thái đã đưa một lượng dân số người Thái đáng kể tới Sri Lanka, Nhật Bản, Đài Loan, Australia, New Zealand, châu Âu, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Argentina và Bắc Mỹ. Sự đa dạng sắc tộc lớn nhất của các sắc tộc Thái có tại Trung Quốc, nơi được coi là quê hương thời kỳ tiền sử của họ.

Sắc tộc Thái "hạt nhân" tại Trung Quốc, Ấn Độ và Đông Nam Á

Do sự đa dạng sắc tộc lớn trong số các sắc tộc Thái "hạt nhân" tại các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ và khu vực Đông Nam Á, nên sự phân bố địa lý của mỗi nhóm sắc tộc Thái trong các khu vực này được đề cập trong ba bài tương ứng cho mỗi chủ đề. Các bài về mỗi nhóm sắc tộc riêng rẽ sẽ cung cấp thêm các chi tiết cụ thể.

Người Lê

Người Lê cư trú chủ yếu, nếu như không phải là toàn bộ, trong phạm vi tỉnh Hải Nam của Trung Quốc.

Các sắc tộc Kadai

Các sắc tộc Kadai (Khải Đại) tập trung tại khu vực thuộc các tỉnh Quảng Tây, Quý Châu, Vân Nam, Hồ Nam và Hải Nam của Trung Quốc cũng như thuộc các tỉnh Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai và Sơn La của Việt Nam.

Các sắc tộc Kam-Sui

Các sắc tộc Kam-Sui tập trung tại Trung Quốc cũng như tại các khu vực cận kề ở miền bắc Lào và Việt Nam.

Người Saek

Trung tâm quần thể người Saek là dọc theo sông Mê Kông ở miền trung Lào. Một cộng đồng nhỏ người Saek sinh sống tại khu vực Isan ở đông bắc Thái Lan, gần biên giới với Lào.

Người Tiêu

Người Tiêu tập trung tại tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc.

Người Lạp Già

Người Lạp Già là một nhóm sắc tộc tập trung tại tỉnh Quảng Tây của Trung Quốc và các khu vực cận kề thuộc Việt Nam, là hậu duệ của người Dao, nhưng nói tiếng thuộc ngữ hệ Thái-Kadai gọi là tiếng Lạp Già. Những người gốc Dao này có lẽ đã sinh sống trong khu vực chủ yếu là các tộc người nói tiếng Thái và bị đồng hóa tiếng Thái-Kadai thời kỳ đầu (có thể là ngôn ngữ của các tổ tiên của người Tiêu).

Người Lâm Cao

Người Lâm Cao là nhóm sắc tộc tập trung tại tỉnh Hải Nam của Trung Quốc, sử dụng thứ tiếng thuộc ngữ hệ Thái-Kadai gọi là tiếng Lâm Cao. Họ được phân loại như là người Hán trong hệ thống phân loại sắc tộc của Trung Quốc.

Các quần thể người Thái khác tại châu Á

Có một cộng đồng người Shan khá lớn tại Sri Lanka. Những người này tới định cư tại Sri Lanka từ Ấn Độ lục địa. Tại các khu vực khác của châu Á, các cộng đồng đáng kể người Thái có thể thấy tại Nhật Bản, Đài Loan và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.

Người Thái ở Bắc Mỹ

Hoa Kỳ cũng là nơi cư trú của một lượng đáng kể các cộng đồng người Thái, người Lào, Tay Khao, Isan, Lự, Phutai, Tay Đăm, người Thái miền bắc, người Thái miền nam, Tày và Shan. Cũng có một lượng đáng kể người Thái và người Lào sinh sống tại Canada.

Người Thái ở châu Âu

Các cộng đồng các sắc tộc Thái đáng kể nhất tại châu Âu là các cộng đồng người Lào tại Vương quốc Anh, Pháp, Đức và Thụy Sĩ, các cộng đồng người Isan tại Vương quốc Anh và Iceland, các cộng đồng người Thái tại Phần Lan, Iceland và Na Uy, các cộng đồng Tay Đam và Tày tại Pháp, cộng đồng người Thái miền nam tại Vương quốc Anh.

Người Thái ở châu Đại Dương

Cũng có một lượng đáng kể người Thái tại Australia, cũng như cộng đồng người Isan tại New Zealand.

Người Lào ở Argentina

Trong thời gian gần đây, một lượng lớn người Lào đã di cư tới Argentina.

Văn hóa chung

Ngôn ngữ

Các thứ tiếng mà các sắc tộc Thái sử dụng được gọi chung là ngữ hệ Thái-Kadai. Các thứ tiếng được sử dụng nhiều nhất trong ngữ hệ Thái-Kadai là ngữ hệ Thái, bao gồm tiếng Thái, ngôn ngữ chính thức của Thái Lan, tiếng Lào của người Lào, cũng là ngôn ngữ chính thức của Lào, tiếng Shan ở Myanma và tiếng Choang, tiếng Tày, tiếng Nùng một nhóm các ngôn ngữ ở miền nam Trung Quốc và miền bắc Việt Nam. Các ngôn ngữ này là ngôn ngữ thanh điệu, nghĩa là các thay đổi ở thanh điệu của từ có thể làm thay đổi nghĩa của nó.

Lễ hội

Các sắc tộc Thái trong khu vực châu Á kỷ niệm chung một loạt các lễ hội, bao gồm cả năm mới theo lịch của họ, gọi là Songkran, lễ hội mà ban đầu là đánh dấu điểm xuân phân, nhưng hiện nay được kỉ niệm vào ngày 14 tháng 4 hàng năm.

👁️ 1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Các sắc tộc Thái** hay **các sắc tộc Thái-Kadai** là cụm từ được sử dụng để nói một cách tổng thể về một số các nhóm sắc tộc ở miền nam Trung Quốc và Đông
**Các sắc tộc không được phân loại tại Trung Quốc** (; Hán-Việt: Vị thức biệt dân tộc) là các nhóm sắc tộc tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa không được nước này công nhận
**Người Thái** tại Trung Quốc (tiếng Thái Lặc: tai⁵¹ lɯ¹¹ , phiên âm Hán-Việt: Thái tộc) là tên gọi được công nhận chính thức cho một vài nhóm sắc tộc sinh sống trong khu vực
thumb|Các nhóm sắc tộc theo ngôn ngữ Thái Lan năm 1974 thumb|Biểu đồ thể hiện dân số của Thái Lan. Vương quốc Thái Lan có khoảng 70 dân tộc, trong đó có 24 nhóm người
**Khun Borom Rachathirath** là tổ tiên theo thần thoại của các sắc tộc Thái, được người Lào và các dân tộc khác coi là tổ phụ của dân tộc mình. Trong sử sách Trung Quốc,
**Phu Thai** (tiếng Thái: ชาวผู้ไท; Pu Thay, còn gọi là Phu Thay, Pu Thay, Phu Tai, Pu Tai) là một nhóm dân tộc thuộc các sắc tộc Thái ở Đông Nam Á. Khu vực định
## Dân tộc lớn nhất ở Campuchia là người Khmer chiếm khoảng 90% tổng dân số, họ chủ yếu sinh sống ở tiểu vùng đất thấp sông Mekong và đồng bằng trung tâm. Trong lịch
**Người Thái**, hay trước kia tên do bên ngoài gọi là **người Xiêm**, một dân tộc phân nhóm của nhóm sắc tộc Thái, là dân tộc chiếm đa số sống tại lãnh thổ Thái Lan
**Các dân tộc Lào** hay _các bộ tộc Lào_ là một danh từ chung để chỉ các dân tộc sống trên lãnh thổ nước CHDCND Lào. thumb|Nhà sàn của người Lào Thơng Phần lớn các
thumb|Bản đồ dân tộc học Myanmar. Bản đồ biểu diễn cả các dân tộc thiểu số không được thừa nhận, như [[người Rakhine|Rakhine]] **Myanmar** hay **Miến Điện** là một quốc gia cực kỳ đa dạng
**Người Lào** (tiếng Lào: ລາວ, tiếng Isan: ลาว, IPA: láːw) là một dân tộc có vùng cư trú truyền thống là một phần bắc bán đảo Đông Dương. Họ là một phân nhóm của các
Một nhóm **sắc tộc tôn giáo** là một nhóm sắc tộc có các thành viên cũng được thống nhất bởi một nền tảng tôn giáo chung. Các cộng đồng sắc tộc tôn giáo xác định
thumb|Người Thái Na ở [[Muang Sing, Luangnamtha, Lào]] **Người Thái Na** hay **Tai Neua**,(chữ Thái Na: ᥖᥭᥰᥖᥬᥳᥑᥨᥒᥰ) là một thành viên trong nhóm Các sắc tộc Thái ở Đông Nam Á, có vùng cư trú
Hiện nay Việt Nam có 54 dân tộc và 1 nhóm "người nước ngoài". Bản Danh mục các dân tộc Việt Nam này được Tổng cục Thống kê Việt Nam của chính phủ Việt Nam
**Thái Đen** (tiếng Thái:ไทดำ; chữ Thái Đen:ꪼꪕꪒꪾ, ) hay **Thái quần đen** ( ; ) là dân tộc sinh sống chủ yếu tại Việt Nam, Lào, Trung Quốc và Thái Lan. ## Dân số và
**Thái Trắng** hay **Táy Đón**, **Táy Khao** là dân tộc sinh sống tại Việt Nam, Lào và Trung Quốc. ## Phân bố Tại Việt Nam, người Thái Trắng cùng với người Thái Đen và một
**Thái Đỏ** là một bộ phận thuộc dân tộc Thái cư trú ở vùng phía tây tỉnh Thanh Hóa, Hòa Bình, Nghệ An của Việt Nam, và đông nam tỉnh Hủa Phăn, Lào. _Người Thái
Người **Khorat Thai** hoặc **Korat Thai** (; ) là nhóm sắc tộc được đặt tên theo nơi định cư chính của họ là tỉnh Nakhon Ratchasima, được gọi một cách không chính thức là "Korat".
**Văn học dân gian các dân tộc thiểu số** Việt Nam có những thành tựu với những sắc thái riêng biệt. Căn cứ vào quy luật phát triển của sáng tác dân gian và sự
**Các dân tộc Nin**, **người Nilot** hay **người Nilotic** (tiếng Anh: _Nilotic peoples_ hay _Nilotes_) là những dân tộc bản địa tại vùng Thung lũng Nin (Nam Sudan, Uganda, Kenya, và bắc Tanzania), nói các
**Các dân tộc Turk**, được các sử liệu Hán văn cổ gọi chung là **Đột Quyết** (突厥), là các dân tộc nói các ngôn ngữ Turk, thuộc hệ dân Á Âu, định cư ở miền
**Người Do Thái** ( ISO 259-3 , phát âm ) là sắc tộc tôn giáo và là dân tộc có nguồn gốc từ người Israel cổ đại, còn gọi là người Hebrew, trong lịch sử
thumb|Người Do Thái đi [[lính Mỹ phục vụ cho tổ quốc Hoa Kỳ]] **Người Mỹ gốc Do Thái**, hoặc người **Do Thái Hoa Kỳ** (tiếng Anh: _American Jews_ hay _Jewish Americans_), (Tiếng Do Thái: יהודי
**Người Lự**, còn gọi là **người Tày Lự**, **người Thái Lự** (Tai Lue, Tai Lü) (tiếng Thái: ไทลื้อ; ; tiếng Lự:ᦟᦹᧉ, ), hay còn gọi là **Thái Lặc tộc** (phiên âm Hán Việt; ) là
**Người Nùng**, là một trong số 54 nhóm sắc tộc được chính phủ Việt Nam chính thức phân loại. Người Nùng nói tiếng Nùng, là ngôn ngữ thuộc ngữ chi Tai của ngữ hệ Tai-Kadai.
**Người Shan** (; , ; ; ; Hán - Việt: Đàn tộc), còn gọi là **người Đàn**, là một sắc tộc thuộc nhóm sắc tộc Thái sử dụng ngữ hệ Tai-Kadai, sống chủ yếu ở
**Sắc tộc học động vật ** (_Ethnozoology_) là môn khoa học nghiên cứu về mối tương quan giữa quá khứ và hiện tại giữa các nền văn hóa của con người (các sắc tộc, dân
thumb|Sukapha Kshetra **Người Ahom** (phát âm: ), hay **Tai Ahom** là một nhóm sắc tộc Thái ngày nay đang cư trú ở các bang Assam và Arunachal Pradesh của Ấn Độ. Người Tai Ahom từng
Tên người Thái Lan có địa vị chính trị thường bao gồm phần danh xưng và tước hiệu. Các địa vị khác nhau sẽ có danh xưng và tước hiệu khác nhau. ## Quốc vương
**Bảo tàng văn hoá các dân tộc Việt Nam** là một thiết chế văn hoá được xây dựng từ năm 1960, nằm giữa trung tâm thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, cách thủ đô
**Trang phục Thái Lan** chia ra làm 2 dạng: trang phục truyền thống bao gồm các loại( trang phục thường ngày và vào các ngày lễ) và trang phục hiện đại. Đặc điểm cơ bản
**Tiếng Thái Đen** (Koam pák Tai Dam, tiếng Thái: ภาษาไทดำ, phát âm là _pʰāːsǎː tʰāj dām_ (Pha-xả Thay- đằm), , hay ), là ngôn ngữ của người Thái Đen ở Việt Nam, Lào, Thái Lan
nhỏ|phải|[[Người Do Thái là hậu nhân của người Xê-mít, họ là đối tượng của cái gọi là "_Chống chủ nghĩa Xê-mít_" hay là chủ nghĩa bài Do Thái]] **Các dân tộc nói tiếng Semit cổ
thumb|right|Cô dâu Thái đang vái **Wai** (, , tiếng Việt nghĩa là **vái**) là kiểu chào của người Thái, bao gồm việc cúi đầu nhẹ, với hai lòng bàn tay áp vào nhau theo kiểu
nhỏ|438x438px|phải|Bản đồ phân bổ dân tộc-ngôn ngữ tại Trung Quốc Người Hán là dân tộc lớn nhất Trung Quốc, 91,96% được phân loại là dân tộc Hán (~1,2 tỷ người). Bên cạnh người Hán, 55
nhỏ|Ông lão người do thái Ashkenazi **Người Do Thái Ashkenazi** ( ), hay còn gọi là **Ashkenazic Do Thái** trong tiếng Hebrew số nhiều có hậu tố _-im,_ **Ashkenazim** là một Cộng đồng người Do
nhỏ|phải|Họa phẩm về Tổ phụ Abraham chuẩn bị hiến tế Isaac, theo Kinh thánh Do Thái thì Abraham là tổ phụ của người Do Thái cổ **Lịch sử Do Thái** (_Jewish history_) là lịch sử
**Người Tráng** hay **người Choang** (Chữ Tráng Chuẩn: Bouxcuengh, //; Chữ Nôm Tráng: 佈壯; Chữ Hán giản thể: 壮族, phồn thể: 壯族, bính âm: Zhuàngzú; Chữ Thái: ผู้จ้วง, _Phu Chuang_) là một nhóm dân tộc
**Người Thái** với tên tự gọi là _Tay/Tày/Thay/Thày_ () tùy thuộc vào cách phát âm của từng khu vực. Các nhóm, ngành lớn của người Thái tại Việt Nam bao gồm: **Tay Đón** (Thái Trắng),
Có mặt ở Việt Nam từ rất sớm, dân tộc Thái được nhìn nhận là một mảnh ghép đặc sắc trong bức tranh 54 dân tộc anh em của Việt Nam. Nguồn gốc lịch sử
Một tấm bảng tên tại một ngôi chùa ở Chiang Mai, viết bằng [[chữ Tai Tham|chữ cái Lanna. Việc sử dụng loại chữ này bị suy giảm và tiếng Bắc Thái nay được viết bằng
**Nguồn gốc người Việt Nam** để chỉ nguồn gốc của các dân tộc sống ở Việt Nam. Hiện nay chỉ mới được xác định được nguồn gốc của một số dân tộc thiểu số mới
thumb|Một đĩa [[pad Thái với tôm, trứng và giá đỗ]] **Ẩm thực Thái Lan** (, , ) là sự hòa trộn tinh tế của thảo dược, gia vị và thực phẩm tươi sống với những
Dầu gội trị rụng tóc Thái Dương 7 ( lọ 200ml)Dầu-gội- thái- dương 7- THÀNH PHẦN- Hương nhu:Thành phần hương nhu trắng với tinh dầu hương nhu có chứa Eugenol, ete metyliccủa Eugenol, o-cymen, p-cymen,
DẦU GỘI XẢ HƯƠNG SẢ CHANH NGĂN RỤNG TÓC THÁI LAN 360ML Dầu gội tinh dầu sả với chiết xuất từ tinh dầu sả, giàu dưỡng chất tái tạo sâu phần hư tổn của tóc
nhỏ|Tượng thần [[Khẩn Na La huyền thoại tại chùa Phra Kaew (chùa Phật Ngọc), Băng Cốc]] **Văn hóa Thái Lan** là một khái niệm bao hàm những niềm tin và các đặc trưng văn hóa
**Người Isan** (, , ; ) hoặc **người Đông Bắc Thái Lan** là nhóm dân tộc có vùng cư trú truyền thống là Đông Bắc Thái Lan, hay vùng "Isan" với khoảng 22 triệu người
**Người Bố Y** (; ; Tiếng Bố Y: ; Tiếng Tráng: ), còn gọi là **Chủng Chá**, **Trọng Gia**, **Tu Dí**, **Tu Dìn** hay **Pu Nà**, là một dân tộc cư trú ở vùng nam
[[Tập tin:Abortion Laws.svg|thumb| **Ghi chú**: Trong một số quốc gia hoặc vùng lãnh thổ, các luật phá thai chịu ảnh hưởng của một số luật, quy định, pháp lý hoặc quyết định tư pháp khác.
Các cuộc thảm sát và bất ổn dân sự ở Indonesia từ năm 1965 đến 1966 nhằm vào các thành viên và những người ủng hộ Đảng Cộng sản Indonesia (PKI), cũng như các nhóm