✨Bóng chuyền tại Thế vận hội Mùa hè
Bóng chuyền trở thành một môn thi đấu chính thức ở Thế vận hội Mùa hè cho cả nam và nữ từ năm 1964.
Brasil, Hoa Kỳ, và Liên Xô cũ là những đội giành nhiều huy chương vàng nhất môn bóng chuyền nam kể từ khi được đưa vào thi đấu chính thức. Năm kỳ đại hội khác do năm đội tuyển khác nhau giành chiến thắng, bao gồm cả Nhật Bản, Ba Lan, Hà Lan, Nga và Nam Tư cũ.
Số đội tuyển giành huy chương vàng ở nội dung của nữ ít hơn của nam. Trong 14 kỳ đại hội có nội dung này, chỉ có 5 đội tuyển từng bước lên ngôi vô địch: Brasil, Cuba, Trung Quốc, Nhật Bản và Liên Xô cũ.
Lịch sử
Nguồn gốc
Lịch sử của bóng chuyền Olympic đánh dấu từ Thế vận hội Mùa hè 1924 tại Paris, nơi mà bóng chuyền được như một phần mô tả sự kiện thể thao của châu Mỹ. Sau khi sự thành lập của FIVB và một số hiệp hội châu lục, bóng chuyền bắt đầu được đề nghị để trở một môn thể thao chính thức. Vào năm 1957, một giải đấu đặc biệt được tổ chức tại kì họp IOC lần thứ 53 ở Sofia, Bulgaria để ủng hộ cho đề nghị này. Cuối cùng yêu cầu này cũng được chấp thuận, và bóng chuyền chính thức trở thành môn thể thao nằm trong chương trình thi đấu tại Thế vận hội Mùa hè 1964.
Giải đấu bóng chuyền Olympic ban đầu chỉ là một giải đấu bình thường: tất cả các đội thi đấu với các đội còn lại và được xếp hạng theo tỉ lệ chiến thắng, trung bình set, và trung bình điểm. Một điểm bất cập của hệ thống giải đấu vòng tròn tính điểm là những đội chiến thắng có thể được dự đoán từ trước khi giải đấu kết thúc, điều này lằm cho khán giả mất đi sự hứng thú đối với kết quả của các trận đấu còn lại.
Để đối phó với trình huống này, giải đấu được chia ra làm 2 nhóm cùng với một vòng đấu cuối cùng loại bỏ các giải đấu bao gồm cá trận tứ kết, bán kết và chung kết vào năm 1972. Con số các đội tham gia giải đấu Olympic tăng dần qua các năm từ 1964. Từ 1996, các sự kiện cho cả nam lẫn nữ có đến 12 quốc gia thi đấu. Mỗi liên đoàn bóng chuyền châu lục đều có ít nhất một hiệp hội của một quốc gia nằm trong Olympic.
Sự kiện
Nam
Liên Xô từng giành được huy chương vàng nam bóng chuyền vào năm 1964 và 1968. Sau khi giành huy chương đồng vào năm 1964 và bạc vào năm 1968, Nhật cuối cùng cũng có được tấm huy chương vàng bóng chuyền nam vào năm 1972. Năm 1976, sự ra đời của kĩ năng phòng thủ mới, tấn công sau hàng chắn, đã giúp Ba Lan vượt qua Liên Xô sau 5 set đấu sít sao.
Từ lúc đội bóng chuyền nam mạnh nhất lúc bấy giờ thuộc về khối Đông Âu, việc tẩy chay sự dẫn đầu của Hoa Kỳ tại Thế vận hội Mùa hè 1980 đã không có nhiều ảnh hưởng đến môn bóng chuyền nam như ở bóng chuyền nữ. Liên Xô sưu tầm huy chương vàng ở môn bóng chuyền nam thứ ba của họ với chiến thắng 3-1 trước Bun-ga-ri. Với việc tẩy chay của Liên Xô ở Thế vận hội Mùa hè 1984 tại Los Angeles, đội Hoa Kỳ đã vượt qua Brazil trong trận chung kết để dành tấm huy chương vàng. Ý giành được chiếc huy chương đầu tiên (huy chương đồng nam) vào năm 1984, báo hiệu cho sự phát triển vượt bậc trong bóng chuyền Ý. Tại Thế vận hội Mùa hè 1988, Karch Kiraly và Steve Timmons đưa đội tuyển Hoa Kỳ đến với tấm huy chương vàng thứ 2 liên tiếp của họ.
Vào năm 1992, việc đánh giá thấp Brasil đã khiến các đội được yêu thích như SNG, Hà Lan và Ý gây thất vọng trước cơ hội giành được tấm huy chương vàng Thế vận hội đầu tiên của họ. Đội á quân Hà Lan, huy chương bạc năm 1992, trở lại dưới sự dẫn dắt của Ron Zwerver và Olof van der Meulen để giành chức vô địch vào năm 1996 sau chiến thắng 5 set trước Ý. Huy chương đồng nam năm 1996, Serbia và Montenegro (tham gia khi còn là Liên bang Nam Tư vào năm 1996 và 2000) đánh bại Nga trong trận chung kết vào năm 2000, giành tấm huy chương vàng đầu tiên của họ.
Vào năm 2004, Brasil chiến thắng đội á quân Ý trong trận chung kết. Vào Thế vận hội Mùa hè 2008, đội tuyển Mĩ đã đánh bại Brasil trong trận chung kết môn bóng chuyền nam. Vào năm 2012, đội tuyển Nga đã đánh bại Brasil sau 5 set đấu căng thẳng để giành được chiếc huy chương vàng đầu tiên sau khi Liên Xô tan vỡ.
Sau đó, tại kỳ Thế vận hội mùa hè 2016 tổ chức trên sân nhà, Brasil một lần nữa đánh bại đội tuyển Ý ở chung kết để bước lên ngôi vị cao nhất. Trong trận tranh huy chương đồng, đội tuyển Hoa Kỳ đã đánh bại Nga sau một trận đấu kéo dài 5 set.
Nữ
nhỏ|Bán kết [[Thế vận hội Mùa hè 2012]] Thế vận hội Mùa hè 1964 cũng là kỳ Thế vận hội đầu tiên của bóng chuyền nữ, giải đấu kết thúc với chức vô địch dành cho đội chủ nhà Nhật Bản. Ở 2 kỳ Thế vận hội tiếp theo, chiến thắng đều thuộc về các cô gái đến từ Liên Xô cũ vào năm 1968 và 1972. Hàn Quốc được cho là có khả năng giành huy chương vàng đầu tiên sau khi đã đánh bại Nhật Bản trong giải đấu tiền Thế vận hội năm 1975, tuy nhiên Nhật Bản đã trở lại vào năm 1976 để giành một huy chương vàng cuối cùng trước khi mất vị trí là một trong những siêu cường bóng chuyền nữ.
Cuộc tẩy chay của người Hoa Kỳ tại Thế vận hội Mùa hè 1980 đã dẫn tới việc nhiều quốc gia bóng chuyền mạnh như Nhật Bản và Hàn Quốc cũng không tham dự giải đấu. Kết quả là, Liên Xô dễ dàng giành được chiếc huy chương vàng thứ ba. Năm 1984, đến lượt các quốc gia Đông Âu trả đũa, tẩy chay kỳ Thế vận hội, và một lần nữa nhiều quốc gia bóng chuyền mạnh như Liên bang Xô viết, Đông Đức và Cuba đã không tham gia giải đấu. Mặc dù vậy, các cổ động viên chủ nhà vẫn phải trải qua nỗi buồn khi nước chủ nhà Hoa Kỳ đã để thua trong trận chung kết trước một nước Cộng sản, Trung Quốc. Với các quốc gia phương Đông và phương Tây một lần nữa tham gia vào Thế vận hội, Liên bang Xô viết đã giành được một chiến thắng ngược dòng tuyệt vời trước Peru sau khi bị dẫn trước 0-2 năm 1988, đánh dấu một trong những trận đấu bóng chuyền nữ kịch tính nhất của thế kỷ 20.
1992 đã chứng kiến một lực lượng mới đi vào lịch sử Thế vận hội: được tổ chức dưới cái tên Đội Thống nhất, những tàn dư của Liên Xô cũ đã đi xa tới trận chung kết, nhưng không thể kháng cự được trước lối chơi tràn đầy năng lượng của đội tuyển trẻ đến từ Cuba. Dưới sự dẫn dắt của các siêu sao Mireya Luis và Regla Torres, Cuba đã lập nên kỷ lục khi giành thêm 2 huy chương vàng vào năm 1996 và 2000 sau chiến thắng trước Trung Quốc và Nga.
Năm 2004, Trung Quốc một lần nữa giành chức vô địch. Tuy nhiên, ấn tượng nhất là trận bán kết giữa Brasil và Nga, khi các cô gái Đông Âu một lần nữa giành chiến thắng ngược dòng ấn tượng khi đã bị dẫn 1- 2 và 19- 24 tại set đấu thứ tư.
Trong năm 2008, Brasil cuối cùng đã giành được huy chương vàng khi đánh bại Hoa Kỳ trong trận chung kết và chỉ thua duy nhất một set đấu trong cuộc thi. Trung Quốc đã giành huy chương đồng sau khi đánh bại Cuba. Tại kỳ Thế vận hội tiếp theo diễn ra ở Luân Đôn, một lần nữa Brasil giành chiến thắng trước Hoa Kỳ trong trận chung kết để giành chức vô địch. Trong trận đấu tranh huy chương đồng, Nhật Bản đã đánh bại Hàn Quốc để giành tấm huy chương đầu tiên của họ kể từ Thế vận hội Mùa hè 1984.
Năm 2016, đội chủ nhà Brasil được kỳ vọng sẽ tiếp tục giành chiến thắng, qua đó san bằng thành tích của đội tuyển Cuba đã tạo ra giữa 1992 và 2000. Sau khi giành chiến thắng tất cả các trận đấu ở vòng sơ bộ mà không để thua một set đấu nào, Brasil bước vào trận tứ kết với Trung Quốc và bất ngờ để thua sau 5 set trước các cô gái trẻ phương Đông. Sau khi vượt qua Hà Lan ở bán kết, Serbia ở chung kết, các cô gái Trung Quốc lần thứ 3 lên giành huy chương vàng tại giải đấu. Qua đó, Lang Bình trở thành người đầu tiên giành được huy chương vàng với tư cách vận động viên ở Los Angeles năm 1984 và lặp lại thành tích này với tư cách một huấn luyện viên ở Rio de Janeiro. Trung Quốc cũng trở thành đội đầu tiên giành được huy chương vàng Thế vận hội sau khi để thua ba trận ở vòng sơ bộ. Hoa Kỳ đánh bại Hà Lan 3-1 để giành huy chương đồng.
Sau 14 lần giải đấu diễn ra, chỉ 5 đội tuyển từng bước lên ngôi vô đich: Brasil, Trung Quốc, Cuba, Nhật Bản và Liên Xô cũ. Mặc dù đã trở thành một cường quốc bóng chuyền ở thế kỷ 21, đội tuyển Hoa Kỳ vẫn chưa một lần giành huy chương vàng.
Thể thức giải đấu
Thể thức cũ
Tiêu chuẩn
- Mỗi kỳ đại hội có 12 đội tuyển tham dự. Tuy nhiên, kỳ đại hội đầu tiên có cả 12 đội tuyển của nam và nữ tham dự là Olympics 1996. Trước đó, có một số kỳ đại hội chỉ có 10 đội tuyển nam, còn số đội tuyển nữ chỉ có từ 6 đến 8 đội.
- Các suất tham dự được phân bổ như sau: 1 suất dành cho đội tuyển nước chủ nhà. Suất tham dự trực tiếp dành cho các đội đạt thành tích cao tại các giải đấu do FIVB tổ chức (Giải Vô địch thế giới và/hoặc Cúp Thế giới). Số đội được suất này rất đa dạng tùy thuộc vào quy định của từng giải đấu. Suất tham dự dành cho đội vô địch các giải đấu châu lục (Giải Vô địch liên đoàn châu lục hoặc Vòng loại Olympics liên đoàn châu lục). Thường mỗi liên đoàn châu lục được phân bổ 1 suất. Các suất tham dự còn lại được quyết định trong giải đấu vòng loại thế giới.
Thể thức
Liên đoàn Bóng chuyền Quốc tế duy trì thể thức này khá ổn định, bắt đầu từ kỳ Olympics 1972. Tuy nhiên, họ đã không còn sử dụng thể thức này sau đại hội năm 2021 tại Tokyo.
- Trong giai đoạn đầu tiên, được gọi là vòng loại, các đội được xếp hạng bởi Bảng xếp hạng Thế giới FIVB và sau đó chia thành hai nhóm sáu đội sử dụng hệ thống serpentine. Nước chủ nhà luôn được xếp hạng 1.
- Tại vòng loại, mỗi đội sẽ chơi một trận đấu với tất cả các đội khác trong bảng. Bốn đội đứng đầu sẽ tiến vào thi đấu vòng chung kết, hai còn lại ra khỏi cuộc thi.
- Ở giai đoạn thứ hai, thường được gọi là vòng chung kết, các đội chơi tứ kết, bán kết và trận chung kết.
- Đối với vòng chung kết, các trận đấu được tổ chức theo kết quả đạt được trong vòng loại. Hãy để bốn đội đứng đầu trong mỗi bảng là A1, A2, A3, A4 (nhóm A); Và B1, B2, B3, B4 (nhóm B). Các cặp đấu vòng tứ kết sau đó sẽ là: A1xB4; A2xB3; A3xB2; A4xB1.
- Những người chiến thắng của vòng tứ kết sẽ tiến vào thi đấu bán kết như sau: (A1 / B4) x (A3 / B2); (A2 / B3) x (A4xB1).
- Trận chung kết, hai đội chiến thắng bán kết sẽ tranh huy chương vàng. Hai đội thua bán kết sẽ tiến hành trận đấu tranh huy chương đồng
- Giải đấu áp dụng những hạn chế rất chặt chẽ: chỉ có 12 cầu thủ được phép, tham gia và không được phép thay thế, ngay cả trong trường hợp bị chấn thương. Trước năm 1972, các giải đấu Olympics được tổ chức theo thể thức vòng tròn một lượt xếp hạng. Sau năm 1972, kể cả khi không có đủ 12 đội (10 đội hoặc 12 đội), thể thức vẫn là chia 2 bảng, tuy nhiên không có vòng tứ kết mà các đội xếp thứ nhất và thứ nhì mỗi bảng sẽ thi đấu bán kết.
Thay đổi thể thức
Olympics 2020
Tại kỳ đại hội tổ chức tại Tokyo, các suất tham dự trực tiếp từ các giải đấu do FIVB tổ chức không còn được áp dụng. Thay vào đó, FIVB tổ chức vòng loại thế giới để chọn 6 suất tham dự cùng với 5 suất từ các vòng loại châu lục.
Olympics 2024
Vòng loại cho kỳ đại hội tại Paris vẫn được tổ chức, với 6 suất tham dự. Tuy nhiên, các suất cho vòng loại châu lục được thay thế bằng suất tham dự vào bảng xếp hạng thế giới tính đến hết năm 2023. Việc phân bổ các suất cho các châu lục vẫn được diễn ra, nếu liên đoàn châu lục chưa có đội tuyển giành suất tham dự từ vòng loại thì đội tuyển có thứ hạng cao nhất của châu lục đó sẽ giành suất từ bảng xếp hạng thế giới.
Năm 2024, thể thức thi đấu mới cũng được áp dụng. Theo đó, 12 đội tuyển sẽ chia làm 3 bảng đấu vòng tròn một lượt. Hai đội tuyển đứng đầu mỗi bảng và hai đội tuyển đứng thứ ba có thành tích tốt nhất sẽ được đi tiếp vào vòng tứ kết. 8 đội này được xếp hạng từ #1 đến #8 dựa vào thành tích thi đấu tại vòng loại, chia cặp đánh tứ kết như sau: #1 với #8 (Tứ kết 1), #2 với #7 (Tứ kết 2), #3 với #6 (Tứ kết 3), #4 với #5 (Tứ kết 4). Trận Bán kết 1 giữa đội thắng Tứ kết 1 và Tứ kết 4, trong khi 2 đội thắng của 2 trận tứ kết còn lại gặp nhau ở Bán kết 2.
Olympics 2028
Vòng loại cho kỳ đại hội tại Los Angeles có sự thay đổi. Theo đó, suất liên đoàn châu lục dành cho đội vô địch Giải Vô địch liên đoàn châu lục, 3 suất trực tiếp dành cho 3 đội tuyển có thành tích tốt nhất tại Giải Vô địch Thế giới 2027, và 3 suất còn lại dành cho 3 đội tuyển có thứ hạng cao nhất trên bảng xếp hạng thế giới mà chưa có suất từ các tiêu chí trên.
Giải đấu của nam
Tóm tắt kết quả
Các quốc gia tham dự
- 1st –Vô địch
- 2nd –Á quân
- 3rd – Hạng 3
- • – Không tham dự/Không vượt qua vòng loại
- –Chủ nhà
- = – Đồng hạng
- Q – Đủ điều kiên cho giải đấu sắp tới
Giải đấu của nữ
Tóm tắt kết quả
;
Các đội tuyển tham dự
- 1st – Vô địch
- 2nd – Á quân
- 3rd – Hạng 3
- • – Không tham dự/ Không vượt qua vòng loại
- – Chủ nhà
- = – Đồng hạng
- Q – Đủ điều kiện tham gia giải tiếp theo
Bảng huy chương
- Các NOCs không tồn tại được thể hiện bằng chữ nghiêng.
Nam
Nữ
MVP các kỳ
Nam
1984 – 1988 – 1992 – 1996 – 2000 – 2004 – 2008 – 2012 – 2016 – 2020 –
Nữ
1984 – 1988 – 1992 – 1996 – 2000 – 2004 – 2008 – 2012 – 2016 – 2020 –