Basilan (Chính thức: Tỉnh Basilan, tiếng Filipino: Lalawigan ng Basilan, tiếng Chavacano: Provincia de Basilan) là một tỉnh của Philippines. Hầu hết tỉnh thuộc Vùng tự trị Hồi giáo Mindanao, trừ tỉnh lỵ là thành phố Isabela được xếp là thuộc vùng Vùng Hành chính Bán đảo Zamboanga. Basilan nằm gần phía nam bờ biển của bán đảo Zamboaga. Basilan là hòn đảo cực bắc và là đảo lớn nhất của Quần đảo Sulu
Basilan mặc dù được xếp là tỉnh loại 4 về thu nhập nhưng đây là tỉnh duy nhất của Vùng tự trị Hồi giáo Mindanao nằm trong nhóm 20 tỉnh nghèo nhất của Philippines với thứ hạng 61. Tuy nhiên chênh lệch giàu nghèo lại thấp thứ 3 cả nước.
Địa lý
Basilan thuộc Vùng tự trị Hồi giáo Mindanao
Basilan là một trong hệ thống 7.107 hòn đảo của quần đảo Philippines. Basilan thuộc quần đảo Sulu giữa đảo Mindanao của Philippines và đảo Kalimantan với tổng số khoảng 400 hòn đảo. Chuỗi đảo là một trong hai cầu nối tới Kalimantan và là một nơi quan trọng của tuyến đường di cư của những loài chim
Phía bắc Basilan là Eo biển Basilan, phí tây bắc và tây là biển Sulu, Vịnh Moro là phía đông bắc, biển Celebes ở phía nam, đông nam và đông.
Khí hậu trên đảo cũng tương tự như trên bán đảo Zamboanga. Lượng mưa trung bình là khoảng 1100 mm và nhirtj độ trung bình là 26,6 °C. Basilan, cũng như toàn Mindana nằm ngoài ảnh hưởng của các cơn bão. Tháng 3 đến tháng 5 nóng và khô. Tháng 6 đến tháng 10 là những tháng mưa nhiều. Từ tháng 11 đến tháng 2 khá mát mẻ. Độ ẩm trung bình cả năm khoảng 77%
Nhân khẩu
nhỏ|phải|Tháp tuổi Basilan năm 2000
phải|nhỏ|Phân bố sắc tộc Basilan
Tuổi trung bình ở Basilan là 19 tuổi, giảm so với trung bình năm 1995 là 25 tuổi. Tỷ lệ giới tính tương đối cân bằng tuy nhiên có nhiều phụ nữ hơn trong nhóm tuổi 15-39 trong khi các nhóm tuổi khác có số nam cao hơn. 55,2% dân số ở trong độ tuổi lao động 15-64 trong khi 42,3% là từ 0-14 tuổi. Ước tính Basilan có 60.582 hộ gia đình, 19.740 hộ thuộc khu vực thành thị và 40.842 hộ thuộc khu vực nông thôn
Văn hoá trên đảo chịu ảnh hưởng của ba dân tộc bản địa là người Yakan, người Tausug và người Chavacano. Hia nhóm trước chủ yếu theo Hồi giáo còn người Chavacano chủ yếu là theo Thiên chúa giáo. Người Chavacano đến từ tỉnh Cebuano và khu vực Ilonggo/Hiligaynon Bisaya nguyên là các cộng đồng Thiên chúa giáo:
Người Yakan: 137.545 hay 41,36%
Người Tausug: 76.366 hay 22,96%
Người Chavacano/Bisaya/Cebuano/Hiligaynon/Ilonggo/Ilocano/Ibanag: 71.344 hay 21,45%
Samal/Bajao/Tagalog/Maranao/Maguindanao/Bikolano: 46.174 hay 14,23%
Tôn giáo
nhỏ|phải|Phân bố tôn giáo tại Basilan
Hồi giáo (dòng Sunni): 41%
Hồi giáo (dân gian): 30%
Công giáo La Mã: 24%
Tin Lành: 3%
*Khác: 2%
Nhưng người Hoa nhập cư gần đây theo Phật giáo và Đạo giáo, trong khi những người Hoa nhập cư từ lâu hơn đã cải sang đạo Hồi hay đạo Thiên Chúa nhưng hầu hết vẫn giữa tín ngưỡng truyền thống của mình.
Ngôn ngữ
Tiếng Chavacano là ngôn ngữ chue yếu của Basilan với 80% dân số, đây là khu vực tập trung người nói tiếng Chavano ở Philippines ngoài thành phố Zamboanga. Hầu hết người dân cũng có thể dùng tiếng Filipino/tiếng Tagalog như ngôn ngữ thứ hai. Tiếng Tausug cũng được nói rộng rãi. Người Hoa chủ yếu nói tiếng Phúc Kiến.
Kinh tế
Nông nghiệp là nguồn thu hập chính của người dân Basilan. Các nông sản chính là dừa (chủ yếu là cúi dừa khô), cao su, cà phê, hồ tiêu, dầu cọ châu Phi.
Hành chính
nhỏ|trái|Bản đồ Hành chính Basilan
Tỉnh có 13 đơn vị hành chính gồm 2 thành phố và 11 thành phố tự trị:
|
*Sumisip
*Maluso
*Ungkaya Pukan
*Lantawan
*Tipo-Tipo
*Tuburnan
|
*Al-Barka
*Hadji Mohammad Ajul
*Akbar
*Hadji Muhtamad
*Tabuan-Lasa
|
*Lưu ý: Thành phố Isabela là một phần của Vùng Hành chính Bán đảo Zamboanga
## Lịch sử
Mặt trận Giải phóng Quốc gia Moro (MNLF), một nhóm vũ trang theo chủ nghĩa Mao Trạch Đông đã nổi dậy vào năm 1971. Tổ chức này được lãnh đạo bởi giảng viên thiên tả Nur Misuari của trường Đại học Philippines. Tổ chức đã phá hoại các đồn điền, phóng hoả tất cả các ngôi làng của người Thiên Chúa giáo và gây nỗi khiếp đảm cho các cư dân khu vực ven biển. Hành động này đã dẫn tới thiết lập điều luật Chiến tranh của Tổng thống Ferdinand Marcos năm 1972 và việc thành lập tỉnh Basilan.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
phải|Bản đồ của Basilan với vị trí của Tuburan **Tuburan** là một đô thị cấp ba ở tỉnh Basilan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2015, đô thị này có dân số 20.207 người
nhỏ|phải|Akbar was created from the Đô thị Tuburan in 2006. **Akbar** là một đô thị ở tỉnh Basilan, Philippines. ## Các đơn vị hành chính Akbar, về mặt hành chính, được chia thành 9 khu
**Basilan** (Chính thức: **Tỉnh Basilan**, tiếng Filipino: Lalawigan ng Basilan, tiếng Chavacano: Provincia de Basilan) là một tỉnh của Philippines. Hầu hết tỉnh thuộc Vùng tự trị Hồi giáo Mindanao, trừ tỉnh lỵ là thành
**Thành phố Isabela** (tiếng Anh: "City of Isabela"; tiếng Zamboangueño Chavacano: _Ciudad de Isabela_; Tagalog: _Lungsod ng Isabela_) là một thành phố hạng 5 của Philipines và là tỉnh lị của tỉnh Basilan. Thành phố
**Sóc bay Basilan**, tên khoa học **_Petinomys crinitus_**, còn có tên là **sóc bay Philippin** hay **sóc bay Mindanao**, là một loài động vật có vú trong họ Sóc, bộ Gặm nhấm. Loài này được
phải|Bản đồ của Basilan với vị trí của Lantawan **Lantawan** là một đô thị cấp bốn ở tỉnh Basilan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2015, đô thị này có dân số 24.594 người
phải|Bản đồ của Basilan với vị trí của Sumisip **Tabuan-Lasa** là một đô thị ở tỉnh Basilan, Philippines. ## Các đơn vị hành chính Tabuan-Lasa, về mặt hành chính, được chia thành 12 khu phố
phải|Bản đồ của Basilan với vị trí của Tipo-tipo **Tipo-tipo** là một đô thị cấp ba ở tỉnh Basilan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2015, đô thị này có dân số 19.163 người
phải|Bản đồ của Basilan với vị trí của Hadji Muhtama **Hadji Muhtamad** is a municipality in the province of Basilan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2015, đô thị này có dân số 25.085
phải|Bản đồ của Basilan với vị trí của Sumisip **Sumisip** là một đô thị cấp ba ở tỉnh Basilan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2015, đô thị này có dân số 41.730 người
phải|Bản đồ của Basilan với vị trí của Maluso **Maluso** là một đô thị cấp bốn ở tỉnh Basilan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2015, đô thị này có dân số 40.646 người
**Lamitan** là một đô thị (Filipino: _Bayan ng Lamitan_) ở tỉnh Basilan, Philippines. Theo điều tra dân số năm 2000, đô thị này có dân số 58,709 người trong 11,586 hộ. ## Các đơn vị
nhỏ|phải|Hadji Mohammad Ajul was created from the Đô thị Tuburan in 2006. **Hadji Mohammad Ajul** là một đô thị ở tỉnh is Basilan, Philippines. ## Các đơn vị hành chính Hadji Mohammad Ajul, về mặt
nhỏ|phải|Ungkaya Pukan was created from the Municipality of Tipo-Tipo in 2006. **Ungkaya Pukan** là một đô thị ở tỉnh Basilan, Philippines. Đô thị này đã được thành lập theo Đạo luật tự trị Mindanao Hồi
nhỏ|phải|Al-Barka was created from the Municipality of Tipo-Tipo in 2006. **Al-Barka** là một đô thị hạng 6 ở tỉnh Basilan, Philippines. ## Các đơn vị hành chính Al-Barka, về mặt hành chính, được chia thành
**Tiếng Tausug** (Tiếng Tausug: Bahasa Sūg, tiếng Mã Lai: Bahasa Suluk) là ngôn ngữ của người Tausug, một ngôn ngữ được nói tại tỉnh Sulu của Philippines và những người Tausug tại Malaysia và Indonesia.
**Tiếng Chavacano** hay **Tiếng Chabacano**, là một tiếng bồi trên cơ sở tiếng Tây Ban Nha được nói tại Philippines. Từ "Chavacano" xuất phát từ tiếng Tây Ban Nha "chabacano" có nghĩa là "khiếu thẩm
**Bán đảo Zamboanga** hay **Miền Tây Mindanao** là một vùng của Philippines. Đúng như tên gọi, Vùng nằm trên một bán đảo và nằm ở phía tây của hòn đảo Mindanao. Vùng được chỉ định
Quầnđảo Sulu **Quần đảo Sulu** là chuỗi đảo ở phía tây nam Philippines. Quần đảo bao gồm 3 tỉnh là Basilan, Sulu và Tawi-Tawi. Tổng diện tích là 4.068 km² với dân số 1.300.000 người (năm
thumb|right|Cảnh biển nhìn từ tỉnh [[Palawan]] thumb|Cá mập được tìm thấy ở [[Rạn san hô Tubbataha|Công viên Hải dương Quốc gia Tubbataha, biển Sulu, Philippines]] **Biển Sulu** là một biển lớn ở phía tây nam
**Zamboanga del Norte** hay gọi tắt là ZANORTE là một tỉnh của Philippines nằm ở Bán đảo Zamboanga ở đảo Mindanao. Thủ phủ là thành phố Dilopog. Tỉnh giáp với Zamboanga del Sur và Zamboanga
**Mặt trận Giải phóng Hồi giáo Moro (MILF)** (tiếng Ả Rập: جبهة تحرير مورو الإسلامية, _Jabhat Tahrir Mooroo al-Islamiyyah_) là một nhóm theo chủ nghĩa Hồi giáo ở miền nam Philippines. Các thành viên của
nhỏ|Abu Sayyaf **Abu Sayyaf** (; , **ASG**) là chi nhánh Đông Á của Tổ chức khủng bố IS, một trong các nhóm quân sự Hồi giáo dòng Sunni đặt căn cứ tại Jolo và Basilan,
**USS _Robinson_ (DD-562)** là một tàu khu trục lớp _Fletcher_ được Hải quân Hoa Kỳ chế tạo trong Chiến tranh Thế giới thứ hai. Nó là chiếc tàu chiến thứ hai của Hải quân Mỹ
Danh sách này liệt kê những người nổi tiếng đã mắc bệnh (dương tính) do đại dịch COVID-19 gây ra bởi virus SARS-CoV-2. Thống kê đến 31 tháng 12 năm 2020 và còn cập nhật
Sóng thần tràn vào [[Malé, thủ đô quần đảo Maldives ngày 26 tháng 12 năm 2004]] **Sóng thần** (tiếng Nhật: 津波 _tsunami_) là một loạt các đợt sóng tạo nên khi một thể tích lớn
**Jolo** là một đô thị hạng 2 ở tỉnh Sulu, Philippines. Jolo toạ lạc trên đảo Jolo, là tỉnh lỵ tỉnh Sulu. Đảo Jolo là đảo lớn thứ nhì trong quần đảo Sulu sau đảo
**Biển Celebes** (hay **biển Sulawesi** (tiếng Mã Lai: _Laut Sulawesi_) là một vùng nước ở miền tây Thái Bình Dương có ranh giới phía bắc là quần đảo Sulu và biển Sulu cũng như đảo
**Vụ đánh bom Batsang Pambansa năm 2007** là một vụ đánh bom tại cánh phía nam tòa nhà Batasang Pambansa (Quốc hội), nơi là trụ sở của Hạ viện, xảy ra vào đêm 13 tháng
**_Tanikaze_** (tiếng Nhật: 谷風) là một tàu khu trục hạng nhất của Hải quân Đế quốc Nhật Bản thuộc lớp _Kagerō_ đã phục vụ tại Mặt trận Thái Bình Dương trong Chiến tranh Thế giới
**_Eurema alitha_** là một loài bướm ngày thuộc chi _Eurema_. Nó được C. & R. Felder miêu tả đầu tiên năm 1862 là _Terias alitha_. Nó được tìm thấy ở Đông Nam Á. ## Phân
**Bướm mòng cánh vàng** (_Cepora judith_) là một loài bướm ngày thuộc họ Pieridae. Nó được tìm thấy ở tây nam châu Á (see subspecies section). Ấu trùng ăn các loài _Capparis_. ## Phụ loài
**_Saletara liberia_** là một loài bướm ngày thuộc họ Pieridae. Nó được tìm thấy ở Indonesia, Philippines, bán đảo Mã Lai và various islands in the region. Subspecies _distanti_ is known by the common name
**Sabah** () là một trong hai bang của Malaysia nằm trên đảo Borneo (cùng với Sarawak). Bang được hưởng một số quyền tự trị trong hành chính, nhập cư và tư pháp khác biệt với
**_Papilio hipponous_** là một loài bướm thuộc họ Papilionidae. Nó được tìm thấy ở Philippines. Ấu trùng ăn _Citrus_ species. ## Phụ loài *_Papilio hipponous hipponous_ (Philippines (Camiguin de Luzon, Luzon)) *_Papilio hipponous lunifer_ Rothschild,
**_Papilio antonio_** là một loài bướm thuộc họ Papilionidae. Nó là loài đặc hữu của Philippines. Sải cánh dài 90–110 mm. ### Phụ loài Loài này có 2 phụ loài là: * _Papilio antonio negrosiana_ (Basilan,
**Liên đoàn bóng đá Philippines** (**PFF**) (; ; ) là cơ quan quản lý bóng đá Philippines. Được thành lập với tư cách là Hiệp hội bóng đá nghiệp dư Philippines (PAFA) vào năm 1907,
**Tỉnh** (tiếng Philippines: _lalawigan_ hoặc _probinsya_) là đơn vị hành chính địa phương cấp 1 trực thuộc quốc gia ở Philippines. Quốc gia này được chia ra 81 tỉnh (2013), các tỉnh được chia ra
**Bangsamoro**, tên chính thức: **Khu Tự trị Hồi Giáo Mindanao Bangsamoro** (tiếng Filipino: _Rehiyong Awtonomo ng Bangsamoro sa Muslim Mindanao_, viết tắt: **BARMM**) là một khu vực nằm ở đảo Mindanao của Philippines. Nó bao
**Trận Mindanao** là trận đánh diễn ra giữa lực lượng Hoa Kỳ và quân du kích Philippines chống lại Đế quốc Nhật Bản từ ngày 10 tháng 3 đến 15 tháng 8-1945 tại đảo Mindanao
**_Ichthyophis glandulosus_** cũng gọi là **Ếch giun đảo Basilan** là một loài ếch giun thuộc chi Ichthyophis, Họ Ếch giun. Đây là một loài động vật được tìm thấy ở Philipin. Môi trường sinh sống
**Trăn gấm**, **Trăn vua** hay **Trăn mắt lưới châu Á** (tên khoa học **_Python reticulatus_**) là một loại trăn lớn, thuộc họ Trăn (_Pythonidae_) và chi cùng tên (_Python_), sống ở vùng Đông Nam Á.
**Sulu** là một tỉnh của Philippines thuộc Vùng tự trị Hồi giáo Mindanao. Tỉnh lị là Jolo. Tỉnh nằm trên phần trung tâm của Quần đảo Sulu, giữa Basilan và Tawi-Tawi. Trong lịch sử tỉnh
**_Pachliopta antiphus_** là một loài bướm ngày thuộc họ Bướm phượng, được tìm thấy ở Sumatra, Borneo, và Philippines. Ấu trùng ăn _Aristolochia_. ## Phân loài Loài này có các phân loài sau: *_Atrophaneura antiphus
**Yến đuôi nhọn tía** (danh pháp hai phần: **_Hirundapus celebensis_**) là một loài chim thuộc họ Yến (_Apodidae_).. Loài này phân bố từ vùng đông bắc Sulawesi thông qua quần đảo Philipin Luzon, Mindoro, Marinduque,
nhỏ|Vàng Anh gáy đen **Vàng anh gáy đen** hay đơn giản là **Vàng anh** (tên khoa học **_Oriolus chinensis_**) là một loài chim thuộc họ Vàng anh (_Oriolidae_). Loài này thường được tìm thấy ở
**Diều Pinsker** (danh pháp khoa học: **_Nisaetus pinskeri_**) là một loài chim trong họ Accipitridae. Nó là loài đặc hữu của các đảo Samar, Negros, Bohol, Biliran, Basilan, Siquijor và Mindanao ở Philippines. Môi trường
**Mỏ sừng nâu đỏ** (danh pháp hai phần: _Buceros hydrocorax_) là một loài chim trong họ Bucerotidae. Đây là loài đặc hữu của Philippines, nơi chúng xuất hiện ở các khu rừng nguyên sinh, thứ
**_Todiramphus winchelli_** là một loài chim trong họ Alcedinidae. Đây là loài đặc hữu của Philippines, môi trường sống tự nhiên của nó là những khu rừng đất thấp. Nó bị đe dọa bởi nạn
**_Prioniturus discurus_** là một loài vẹt trong họ Psittacidae. ## Phân loại left|thumb|Tranh minh họa bởi [[John Gould]] Có ba phân loài: * P. d. _discurus_: Jolo, Mindanao, Olutanga, Basilan, Guimaras, Luzon. * P. d.