Bán đảo Yucatán (), nằm tại đông nam México, tách biệt biển Caribe với vịnh México, bờ biển phía bắc của bán đảo nằm bên eo biển Yucatán. Bán đảo nhằm ở phía đông của eo đất Tehuantepec, một phân vùng địa lý chia tách Trung Mỹ với phần còn lại của đại lục Bắc Mỹ.
Bán đảo bao gồm lãnh thổ các bang Yucatán, Campeche, và Quintana Roo của México; phần phía bắc của đất nước Belize; và phần phía bắc tỉnh Petén của đất nước Guatemala.
Từ nguyên
Nguồn gốc của từ Yucatán là vấn đề được tranh cãi rộng rãi. Hernan Cortes, trong lá thư đầu tiên gửi cho Karl V của Thánh chế La Mã, đã tuyên bố rằng tên gọi Yucatán bắt nguồn từ một sự hiểu lầm. Theo đó, những nhà thám hiểm Tây Ban Nha đầu tiên đã hỏi về tên gọi của vùng này và họ nhận được phản hồi là "Yucatan," một từ tiếng Maya Yucatán có nghĩa là "Tôi không hiểu bạn nói gì." Những người khác thì cho rằng tên gọi bắt nguồn từ Yokatlān trong tiếng Nahuatl (Aztec), có nghĩa là "nơi giàu có."
Dân cư
Bán đảo Yucatán bao gồm một phần đáng kể vùng đất thấp Maya cổ đại (mặc dù văn minh Maya mở rộng ở phía nam của bán đảo Yucatán, tại những vùng đất mà nay là Guatemala và tiến đến Honduras và cao nguyên Chiapas). Có nhiều di chỉ khảo cổ Maya trên khắp bán đảo; một số di chỉ được biết đến nhiều là Chichen Itza, Tulum và Uxmal. Người Maya bản địa và người Mestizo có một phần nguồn gốc Maya chiếm một phần khá lớn trong nhân khẩu của bán đảo, và ngữ hệ Maya được sử dụng rộng rãi tại đây. Chiến tranh đẳng cấp năm 1847 đã nổ ra khi người Maya bản địa nổi dậy chống lại tổ chức xã hội do người Tây Ban Nha áp đặt. Sau chiến tranh, người Maya kiểm soát phần đông nam của bán đảo còn người gốc Tây Ban Nha thì kiểm soát phần còn lại.
Kinh tế
Cho đến đầu thời kỳ hiện đại, hoạt động kinh tế tại bán đảo Yucatán phần lớn là chăn nuôi gia súc, khai thác gỗ, Manilkara chicle (một loài thuộc họ Hồng xiêm để làm kẹo cao su) và cây thùa sợi. Từ thập niên 1970 (thị trường thùa sợi và kẹo cao su tự nhiên đã sụp đổ do sự ra đời của các sản phẩm tổng hợp thay thế), bán đảo Yucatán đã định hướng lại nền kinh tế theo hướng phát triển du lịch, đặc biệt là tại bang Quintana Roo của México. Từng là một làng đánh cá nhỏ, Cancún ở phía đông bắc của bán đảo nay đã phát triển thành một thành phố thịnh vượng. Riviera Maya, trải dài dọc theo bờ biển phía đông của bán đảo giữa Cancún và Tulum, có đến 50.000 giường nghỉ và được hàng triệu du khách viếng thăm mỗi năm. Các địa điểm được biết đến nhiều là thị trấn đánh cá cũ Playa del Carmen, các công viên sinh thái Xcaret và Xel-Há và các di chỉ Maya Tulum và Coba.
Địa chất
nhỏ|Chichen Itza 3 tại bán đảo Yucatan
Bản đảo là phần nhô lên của nền Yucatán lớn hơn, tất cả đều gồm có đá cacbonat và đá hòa tan, chủ yếu là đá vôi song dolomit và evaporit cũng hiện diện ở các độ sâu khác nhau. Toàn bộ bán đảo Yucatán là một vùng cảnh quan karst bằng phẳng không bị giới hạn. Các hố đất sụt, được gọi là cenote, khá phổ biến tại các vùng đất thấp phía bắc.
Theo giả thuyết Alvarez, các loài khủng long đã tuyệt chủng hàng loạt trong quá trình chuyển đổi từ kỷ Phấn trắng sang kỷ Cổ Cận, được gọi là ranh giới kỷ Phấn trắng-kỷ Cổ Cận (ranh giới K–T), 65 triệu năm trước đây và nguyên nhân là do đã có một tiểu hành tinh va chạm với một nơi nào đó tại bồn Caribe lớn. Hố Chicxulub nằm ở ngoài khơi bờ biển phía bắc của bán đảo gần thị trấn Chicxulub.
Tài nguyên nước
Do toàn bộ bán đảo có cảnh quan karst, nửa phía bắc của nó không có các con sông. Tại những nơi có hồ và đầm lầy, nước đục và không thể uống được. Do có vị trí ven biển, nằm dưới toàn bộ bán đảo là một tầng ngậm nước ven biển phân tầng dày đặc tiếp giáp kéo dài, nước sạch được tạo thành từ tầng nước nổi lên trên lớp nước mặn xâm nhập từ mép bờ biển. Hàng nghìn hồ được gọi là cenote trên khắp khu vực đã cho phép tiếp cận nguồn nước ngầm. Các cenote từ lâu đã được người Maya cổ đại và đương đại sử dụng.
Thực vật
Các khu rừng nhiệt đới ngắn và cao là kiểm thảm thực vật tự nhiên chiếm ưu thế tại bán đảo Yucatán. Biên giới giữa phía bắc Guatemala (tỉnh Petén), México (Campeche và Quintana Roo), và phía tây Belize vẫn được bao phủ bởi những vùng rừng nhiệt đới Trung Mỹ kéo dài liên tục. Tuy nhiên, chúng đang bị tàn phá trên phạm vi rộng.
Khí hậu
Giống như phần lớn vùng Caribe, bán đảo Yucatán nằm trong vành đai bão Đại Tây Dương, và với địa hình gần như bằng phẳng thì bán đảo sẽ dễ bị tổn hại từ những cơn bão đến từ phía đông. Mùa bão Đại Tây Dương năm 2005 với năm cơn bão mạnh ập vào đã khiến cho ngành du lịch México chịu ảnh hưởng nặng nề. Các cơn bão mạnh được gọi là nortes có thể đổ bộ vào bán đảo Yucatán tại bất kỳ thời điểm nào trong năm. Mặc dù các cơn bão đổ bộ sẽ mang đến mưa lớn và gió mạnh song chúng đều chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Tỉ lệ trung bình ngày có mưa dao động từ 7% vào tháng 4 đến 25% vào tháng 10. Gió biển sẽ đem đến sự mát mẻ, độ ẩm thường cao, đặc biệt là tại các khu rừng nhiệt đới còn lại.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Bán đảo Yucatán** (), nằm tại đông nam México, tách biệt biển Caribe với vịnh México, bờ biển phía bắc của bán đảo nằm bên eo biển Yucatán. Bán đảo nhằm ở phía đông của
thumb|right|[[Bán đảo Ả Rập, bán đảo lớn nhất thế giới.]] thumb|right|[[Bán đảo Baja California, México.]] **Bán đảo** là một địa mạo kéo dài từ lục địa và hầu hết được bao quanh bởi nước, nhưng
**Văn minh Maya** là một nền văn minh Trung Bộ châu Mỹ của người Maya, nổi bật với hệ chữ tượng hình ký âm—hệ chữ viết tinh vi bậc nhất ở Châu Mỹ thời tiền
**Cuộc chinh phục Guatemala của Tây Ban Nha** là một chuỗi các xung đột dai dẳng trong thời kỳ Tây Ban Nha thuộc địa hóa châu Mỹ ở nơi ngày nay là đất nước Guatemala.
**Yucatán** (), chính thức là **Tiểu bang Tự do và có Chủ quyền Yucatán** (), là một trong 31 tiểu bang, cùng với thành phố México, tạo nên 32 chủ thể liên bang của México.
**Cộng hòa Yucatán** (tiếng Tây Ban Nha: _República de Yucatán_) là một nhà nước có chủ quyền trong hai giai đoạn của thế kỷ 19. Cộng hòa Yucatán đầu tiên, được thành lập ngày 29
**Cuộc chinh phục Đế quốc Aztec của Tây Ban Nha**, còn gọi là **Cuộc chinh phục Mexico** hay **Chiến tranh Aztec-Tây Ban Nha** (1519-1521) là một trong những sự kiện quan trọng nhất của quá
**Tiếng Maya Yucatán** (nội danh: , , , nghĩa là "tiếng (nói vùng đồng) bằng") là một ngôn ngữ Maya nói trên bán đảo Yucatán và bắc Belize. Người bản ngữ không gọi nó là
Bản đồ khu vực **Eo biển Yucatán** nằm giữa México và Cuba. Eo biển kết nối bồn địa Yucatán ở biển Caribe với Vịnh Mexico. Eo biển rộng khoảng giữa Mũi Catoche tại Mexico và
nhỏ|phải|Tranh vẽ về người da đỏ bản địa ở Mexico **Người bản địa Mexico** hay còn gọi là **người Mễ bản địa** (_Nativos mexicanos_) hay **người Mễ da đỏ** là những người gốc bản địa
**Bản đồ học** hay **Đồ bản học** là khoa học nghiên cứu và phản ánh sự phân bố không gian, sự phối hợp mối liên hệ giữa các đối tượng, hiện tượng tự nhiên và
**Hươu sừng ngắn lông nâu Yucatán** (_Mazama pandora_) là một loài động vật có vú trong họ Hươu nai, bộ Guốc chẵn. Loài này được Merriam mô tả năm 1901. Đây là loài bản địa
**Chichen Itza** (từ tiếng Maya Yucatec _chich'en itza'_, "Tại miệng giếng của người Itza") là một địa điểm khảo cổ thời tiền Colombo do người Maya xây dựng, nằm ở trung tâm phía bắc Bán
**Bão Gilbert** là một cơn bão Đại Tây Dương cực mạnh đã tàn phá khắp khu vực biển Caribe và vịnh Mexico trong khoảng thời gian giữa tháng 9 năm 1988. Gilbert từng một thời
**Bão Milton** là một xoáy thuận nhiệt đới rất mạnh đổ bộ vào khu vực Vịnh Mexico . Cơn bão được đặt tên thứ 13, cơn bão thứ chín, cơn bão lớn thứ tư và
**México** ( , phiên âm: "Mê-hi-cô", tiếng Nahuatl: _Mēxihco_), cũng thường viết không dấu là **Mexico**, tên chính thức là **Hợp chúng quốc México** (, ), là một nước cộng hòa liên bang thuộc khu
**Hố Chicxulub** (phát âm tiếng ) là một miệng hố va chạm do thiên thạch bị chôn vùi bên dưới bán đảo Yucatán ở México, nó được đặt theo tên của một đô thị gần
**Người Maya** () là một nhóm dân tộc ngôn học (tiếng Anh: _ethnolinguistic group_) và thuộc nhóm các dân tộc bản địa châu Mỹ của Trung Bộ châu Mỹ. Văn minh Maya cổ đại được
là phim điện ảnh anime thể loại khoa học viễn tưởng của đạo diễn Imai Kazuaki và biên kịch Kawamura Genki, nằm trong loạt manga và anime _Doraemon_. Đây là phim chủ đề thứ 40
**Belize** (, phiên âm: _Bê-lít'z_), trước đây là Honduras thuộc Anh (_British Honduras_), là một quốc gia ở Trung Mỹ. Belize phía bắc giáp México, tây và nam giáp Guatemala, đông là Vịnh Honduras, một
nhỏ|đúng **Bão Harvey** là một cơn xoáy thuận nhiệt đới gây ra lũ lụt chưa từng thấy và thảm khốc ở vùng đông nam Texas. Đây là trận bão lớn đầu tiên đổ bộ vào
**Cộng hòa Tập quyền México** (), tên chính thức **Cộng hòa México** () là một chế độ chính trị đơn nhất thành lập ở México vào ngày 23 Tháng 10 năm 1835, sau khi bãi
**USS _Wickes_ (DD-75)** là chiếc dẫn đầu của lớp tàu khu trục mang tên nó của Hải quân Hoa Kỳ được chế tạo trong Chiến tranh thế giới thứ nhất; sau đó được chuyển cho
**Ngữ hệ Maya** là một ngữ hệ được nói tại Trung Bộ châu Mỹ và miền bắc Trung Mỹ. Các ngôn ngữ Maya được nói bởi ít nhất 6 triệu người, thuộc các dân tộc
**Mùa bão Đại Tây Dương 2005** là mùa bão Đại Tây Dương hoạt động mạnh nhất trong lịch sử, cho đến khi kỷ lục này bị phá vỡ 15 năm sau vào năm 2020. Mùa
**Bão Claudette** là cơn bão nhiệt đới thứ ba và là cơn bão đầu tiên của mùa bão Đại Tây Dương năm 2003. Một cơn bão Đại Tây Dương kéo dài vào tháng Bảy, bão
** Khu bảo vệ động vật và thực vật Yum Balam ** () là Khu bảo vệ động thực vật Mexico nằm ở bang Quintana Roo ở phía đông nam Mexico. Được thành lập vào
**Đế chế Toltec** hay là **Vương quốc Toltec** hoặc **thành bang Tolteca** là một thực thể chính trị tại Mexico. Quốc gia này tồn tại qua thời kỳ cổ điển và hậu cổ điển của
**Mùa bão Đại Tây Dương 2022** là một sự kiện mà theo đó, các xoáy thuận nhiệt đới, cận nhiệt đới hình thành ở Đại Tây Dương, phía Bắc xích đạo trong năm 2022. Hằng
thumb|alt=montage of four birds|[[Lớp Chim được xếp vào nhóm Dinosauria theo hệ thống phân loại sinh học áp dụng phương pháp phát sinh chủng loại.]] **Khủng long** là một nhóm bò sát thuộc nhánh **Dinosauria**,
**_Bão Beryl năm 2024_** là một cơn bão mạnh và nguy hiểm. Nó đã gây thiệt hại nghiêm trọng ở Barbados, Quần đảo Windward, Trinidad và Tobago, Jamaica và Hoa Kỳ. Beryl là cơn bão
__NOTOC__ Trang này liệt kê những sự kiện quan trọng vào **tháng 7 năm 2005**. ## Thứ tư, ngày 6 tháng 7
Xe điện ngầm Underground, sơn để quảng cáo
thumb|Bản vẽ của một nghệ sĩ về một [[tiểu hành tinh cách nhau vài km va chạm vào Trái Đất. Một tác động như vậy có thể giải phóng năng lượng tương đương với vài
**Gà tây mắt đơn** (danh pháp hai phần: _Meleagris ocellata_) là một loài chim trong họ Phasianidae. Gà tây mắt đơn là một loài gà tây cư trú chủ yếu ở bán đảo Yucatán. Là
San hô trong Hệ thống Rạn san hô Trung Bộ châu Mỹ, [[Quintana Roo, Mexico | thumb ]] **Hệ thống Rạn san hô Trung Bộ châu Mỹ**, còn được biết đến với tên gọi phổ
**Cozumel** (, ) là một hòn đảo ngoài khơi bờ đông bán đảo Yucatán của México, trong biển Caribbe, đối diện với Playa del Carmen, và gần với eo biển Yucatán. Nền kinh tế Cozumel
**_Melipona beecheii_** là một loài Hymenoptera trong họ Apidae. Loài này được Bennett mô tả khoa học năm 1831. Đây là loài bản địa Trung Mỹ từ bán đảo Yucatán ở phía bắc đến Costa
**Cancún** là một thành phố ven biển trong tiểu bang cực đông của México, Quintana Roo, trên bán đảo Yucatán. Là một thành phố phát triển nhanh chóng, dân số ước tính của Cancún là
**Họ Cá chép răng** (**Cyprinodontidae**) là một họ cá thuộc bộ Cá chép răng đặc hữu ở châu Mỹ. Đây là một loài cá có khả năng thích nghi tốt với môi trường khắc nghiệt
**Lịch sử Cuba** được đặc trưng bởi sự phụ thuộc vào các cường quốc bên ngoài như Tây Ban Nha, Hoa Kỳ và Liên Xô. Đảo Cuba là nơi sinh sống của nhiều nền văn
**Quintana Roo** () là một trong 31 bang, cùng với Quận liên bang, là 32 thực thể Liên bang của México. Bang này được chia thành 10 hạt, thủ phủ là thành phố Chetumal. Quintana
**Lịch sử thế giới** (còn gọi là **lịch sử loài người** và **lịch sử nhân loại**) là ghi chép về hành trình phát triển của nhân loại từ thời tiền sử cho đến hiện tại.
**_Luật rừng_** (Tiếng Anh: Law of the Jungle, ) là một chương trình truyền hình thực tế-tài liệu của Hàn Quốc trên kênh SBS. Nó được phát sóng lần đầu tiên vào 21 tháng 10
thumb|_Crypturellus cinnamomeus_ **_Crypturellus cinnamomeus_** là một loài chim trong họ Tinamidae. Loài chim này thường được tìm thấy ở rừng ôn đới ở vùng ôn đới trung và nhiệt đới Mexico. Mặc dù loài chim
**Uxmal** (tiếng Yucatec Maya: _Óoxmáal_ ) là một thành phố Maya cổ đại của thời kỳ cổ điển nằm ở México ngày nay. Đây được coi là một trong những địa điểm khảo cổ quan
**Mùa bão Đông Bắc Thái Bình Dương 2018** là một sự kiện mà theo đó, các cơn bão được hình thành ở Thái Bình Dương,phía Bắc xích đạo, phía Đông đường đổi ngày quốc tế
nhỏ|phải|Hình ảnh Trái Đất chụp năm 1972. Biểu đồ thời gian lịch sử Trái Đất **Lịch sử Trái Đất** trải dài khoảng 4,55 tỷ năm, từ khi Trái Đất hình thành từ Tinh vân Mặt
Các khu vực có khí hậu xích đạo trên thế giới **Khí hậu xích đạo**, còn gọi là **khí hậu rừng mưa nhiệt đới**, là một kiểu khí hậu với đặc trưng là nhiệt độ
**Rạn san hô Belize Barrier** là một loạt các rạn san hô trải dài theo bờ biển Belize, khoảng khoảng 300 mét (980 ft) ngoài khơi ở phía bắc và 40 km (25 dặm) ở phía nam
**_Acanthurus coeruleus_** là một loài cá biển thuộc chi _Acanthurus_ trong họ Cá đuôi gai. Loài cá này được mô tả lần đầu tiên vào năm 1801. ## Từ nguyên Tính từ định danh của